بزرگنمایی:

به گزارش تبسم مهر چهارمین برنامه «عصر کتاب استانی» با محوریت تجلیل از سه تن از مفاخر استان آذربایجان شرقی شامل بهروز عزبدفتری، خلیل سلطان‌القرایی و حسین دوستی، دیروز سه‌شنبه 5 شهریور با حضور نیکنام حسینی پور مدیرعامل موسسه خانه کتاب، محمدرصا اربابی رئیس هیئت مدیره کانون کشوری انجمن‌های مترجمان، محمد محمدپور مدیرکل فرهنگ و ارشاد اسلامی آذربایجان شرقی، علیار راستگو معاون سیاسی، امنیتی و اجتماعی استاندار آذربایجان شرقی، سعید جلالی مدیر انتشارات ستوده و جمعی از فعالان حوزه فرهنگ آذربایجان شرقی، در تالار خاقانی شهر تبریز برگزار شد.

در ابتدای این‌برنامه، محمد محمدپور مدیرکل فرهنگ و ارشاد اسلامی آذربایجان شرقی، ضمن گرامیداشت هفته دولت و پاسداست یاد شهیدان رجایی و باهنر، گفت: تجلیل از بزرگان ذره‌ای بر عظمت وجودی آنها نخواهد افزود؛ کما اینکه اگر ما این کار را هم انجام ندهیم، ذره‌ای از عظمت آنها نخواهد کاست. بر اساس رسالتی که در حوزه فرهنگ و هنر بر دوش داریم که بتوانیم به همت و اراده و پشتگرمی بزرگان فرهنگ استان، نسلی را به نسلی دیگر متصل کنیم و به نسل امروز بگوئیم که قلم، اندیشه، خدمت و تلاش در جهت پیشرفت جامعه، حرمت دارد و نسل آتی ما به واسطه این نگاه، قل و اندیشه را در کانون توجه خودشان قرار دهند، تکریم بزرگان را بر خود فرض می‌دانیم.

وی با تاکید بر اینکه باید بتوانیم گام‌های موثری در ارتقای مصرف فرهنگی برداریم، گفت: حقیقتاً زمانی که به نقطه انتخاب می‌رسیم، از میان بزرگان تاثیرگذار و بلندمرتبه خودمان، حقیقتاً درمی‌مانیم؛ به دلیل کثرت آنها و اینکه این استان زرخیز، سرشار از این بزرگان است. این خطه نه فقط در حوزه تولید اندیشه بلکه در مصرف آن هم، مدعی است. در سال 97 در بحبوحه نمایشگاه کتاب تبریز، عده‌ای ما را به تردید انداختند که با توجه به وضعیت اقتصادی مردم این نمایشگاه را برگزار بکنیم یا نه؛ اما مفتخرم که به شما گزارش بدهم که در این نمایشگاه مبلغ 8 میلیارد و 500 میلیون تومان کتاب از سوی مردم فرهنگ دوست این استان خریداری شد؛ این در حالی است که سال قبل از آن، این رقم 6 میلیارد و 500 میلیون تومان بود. در واقع ما با موجی از استقبال از تولیدات فرهنگی و هنری مواجه هستیم.

مدیرکل فرهنگ و ارشاد اسلامی آذربایجان شرقی در ادامه گفت: در سال گذشته 370 هزار نفر از مردم استان تئاتر دیدند، 576 هزار نفر سینما رفتند، 350 هزار نفر از موسیقی و 800 هزار نفر هم از نمایشگاه کتاب تبریز استقبال کردند. اگر این مصرف فرهنگی افتخارآمیز نباشد، جریان فرهنگی در استان آسیب خواهد دید ولی این مصرف فرهنگی به شکل روزافزونی توسعه پیدا کرده و این امید برای ما ایجاد شده است. در سال 97 که به همت موسسه خانه کتاب طرح‌های حمایتی از کتابفروشی‌ها اجرا شد، مبلغ 2 میلیارد تومان کتاب از کتابفروشی‌های استان خریداری شد. در حال حاضر ببیش از 200 ناشر ما منشا تولیدات اثرگذاری هستند؛ به‌طوری‌که در سال گذشته با رشدی سه‌برابری نسبت به سال 92 شاهد انتشار 2000 عنوان کتاب بودیم. قطعاً این رقم در سال 98 افزایش پیدا خواهد کرد.

محمدپور در پایان گفت: ما در سال 96 از حدود 50 نفر از عزیزان تجلیل کردیم و در سال 97 هم همین تعداد مورد تجلیل قرار گرفتند و در سال جاری هم که برنامه 100 سال آموزش هنر در آذربایجان شرقی را جشن گرفتیم.

نیکنام حسینی‌پور مدیرعامل موسسه خانه کتاب به‌عنوان سخنران بعدی این برنامه گفت: عوامل بسیاری باعث شده ایرانیان از دیرباز تبریز را گرامی داشته و این شهر محبوب قلوب همه باشد. این شهر دوران طلایی متعددی را سپری کرده است؛ دوران پایتختی‌، ولیعهدنشینی، دوران شکوفایی تجاری، اقتصادی، هنری و غیره. دیرزمانی در عرصه هنر تحول شگرفی را موجب شده که امروز آثار کم‌مانند آن زینت‌بخش موزه‌های بزرگ جهان است.

وی افزود: مردان و زنان نامداری از این شهر برخاسته‌اند که میعادگاه عرفا، شعرا، اندیشمندان و بزرگان بوده‌اند. تبریز یگانه شهری است که صاحب مقبره‌الشعراست؛ مقبره‌ای که خاقانی، همام‌، قطران‌، و سرانجام واپسین مقتدر آسمان شعر و ادب شهریار شیرین‌سخن در آن آرمیده‌اند. از حیث هنر، سیدعلی تبریزی واضع خط نستعلیق سید احمد تبریزی، استاد کمال‌الدین بهزاد و غیره هنرمندانی بودند که تحولی شگرف در عرصه هنر پدید آورده‌اند. اهمیت این موضوع را می‌توان به واسطه امثال و اشعار و حکایت‌ها جست‌وجو کرد و یافت. همیشه مهم‌ترین نمادها و علایق یک ملت وارد داستان‌ها، ضرب‌المثل‌ها و اشعارشان می‌شود و اینگونه است که ورد کلامشان می‌شود. لذا تبریز به‌دلیل اهمیتش در نزد ایرانیان اینچنین بزرگ داشته شده‌ است.

مدیرعامل خانه کتاب ادامه داد: استان آذربایجان‌شرقی و خاصّه تبریز بلندآوازگان زیادی در ادب و هنر و فرهنگ داشته است و دارای ذخایر فرهنگی بسیاری است که اثرات آن را در تمام جغرافیای ایران‌زمین می‌توانیم ببینیم و بزرگانی که هنوز می‌درخشند و پرتوافکنی می‌کنند و نسل جست‌وجوگر امروز از وجودشان بهره می‌برند. آذربایجان و تبریز دروازه ورود عرصه‏‌های نو به کشور است؛ در حوزه کتاب هم اولین چاپخانه فارسی ایران در تبریز راه‌اندازی شد و نخستین دستگاه چاپ در سال 1190 هجری شمسی در این شهر به کار گرفته شد؛ اولین کتاب فارسی ایران در سال 1212 قمری و 1195 شمسی یعنی 203 سال پیش در تبریز منتشر شد، پس کتاب فارسی زادگاه و خاستگاه آن آذربایجان و شهر تبریز در ایران است‌. فتح‌نامه و رساله جهادیه در تبریز توسط میرزا زین‌العابدین تبریزی (پدر صنعت چاپ ایران) به‌طبع رسید که نخستین محصولات چاپی بودند که در چاپخانه تبریز به زیور طبع آراسته شدند.

حسینی‌پور همچنین گفت: در آستانه روز صنعت چاپ هستیم و این هنر-صنعت را باید به‌عنوان تولیدکننده ثروت ملی در نظر گرفت و تبریز این ظرفیت را دارد که قطب چاپ ایران شود. حتی این شهر کانون عقیدتی و سیاسی انقلاب مشروطیت بود؛ ذکر این نکته ضروری است که با آن‌که تهران پایتخت کشور بود، 8 سال بعد از تبریز توسط میرزا زین‌العابدین تبریزی صاحب چاپخانه شد. تبریز دیار اولین‌هاست. در حیطه و عرصه‌های گوناگون هرگاه می‌خواهند در کشور تاریخ را بنویسند از آذربایجان می‏‌نویسند. از لحاظ اجتماعی، فرهنگی، سیاسی، اقتصادی، دفاع مقدس، مذهبی و ... همواره تبریز از اولین‌هاست. ما در خانه کتاب و در حوزه کتابت اگر بخواهیم از تاریخ کتاب فارسی حرف بزنیم سطر اول را از آذربایجان و تبریز شروع می‌کنیم. در حوزه نشر هم سالیان سال بسیاری از متون فارسی در آذربایجان منتشر شده‌ است.

وی در بخش دیگر سخنانش گفت: امروز خانه کتاب مفتخر است در چهارمین دوره عصر کتاب استانی در منطقه گوهرخیز آذربایجان، نکوداشت و تکریم مفاخری را برگزار می‌کند که عمر خود را در راه اعتلای فرهنگ این مرز و بوم صرف کرده‌اند. ما امروز برای تجلیل از فرهنگ‌سازان استان آذربایجان‌شرقی گرد هم آمده‌ایم. نویسندگان، شاعران و پژوهشگرانی که با اندیشه و قلم خود سعی در بالندگی استان خود و به ‌تبع آن ایران داشته‌اند. قدرت فرهنگ و قلم بر کسی پوشیده نیست، ایرانیان با همه تنوع قومیّتی و مذهبی زیر نام یگانه ایران نقش مهم و دوران‌ساز خود را در تمدن‌سازی منطقه‌ای و جهانی در ادوار مختلف تاریخی به خوبی بازی کرده‌اند. فرهنگ و تمدن ایرانی همواره نمادی از رواداری و سهل‌گیری و در عین حال استواری و انسجام بوده‌ است. در این میان البته نقش تاریخی استان آذربایجان شرقی و خاصه تبریز آشکار است. در این جمع محترم پژوهشگرانی به بازنمایی نقش این استان در فرهنگ و تاریخ ایران دست یازیده‌اند. این افراد سرمایه‌ها و ذخایرگرانسنگی هستند که باید قدر ببینند و بر صدر نشینند و به قول وزیر محترم فرهنگ و ارشاد اسلامی، اینها تولیدکننده‌های ثروت ملی هستند.

مدیرعامل خانه کتاب ادامه داد: خرسندم که در چهارمین گام برپایی عصر کتاب در خارج از تهران به دیار ستارخان و باقرخان و دیار نویسندگان و میراث‌داران کتاب و اندیشه و زنده‌یادان استاد شهریار، ثقه‌الاسلام تبریزی، آیت‌الله حاج‌میرزا عبدالله مجتهدی، حاج محمدآقا و حاج حسین نخجوانی، میرزا جعفر سلطان‌القرایی، دکتر عبدالکریم خیام، حاج میرزا علی‌اکبر اهری نحوی، استاد حسن قاضی طباطبایی، استاد ترجانی‌زاده و عبدالعلی کارنگ، منوچهر مرتضوی و ... آمده‌ایم از استادان ارجمندی تجلیل می‌کنیم تا روش زندگی ایشان الگویی برای جوانان باشد. این استادان با کم‌ترین امکانات ولی با دلی عاشق میهن و زادگاه خود، سعی در آموزش نسل جوان داشته‌اند و با تحقیقات تاریخی و تلاش‌های مجدّانه پرتوی نو بر تاریخ و فرهنگ ایران افکنده‌اند.

حسینی‌پور برگزاری چنین همایشی را تقدیر و تجلیل از بزرگانی دانست که نام ایران را برافراشته و آن‌را پاس می‌دارند و گفت: در طی قرون و اعصار متمادی افراد و خاندان‌های بزرگی منشأ و نقطه اثر در تاریخ، علم، فرهنگ، هنر و ادب ملت‏ها بوده‌اند. خاندان ‏سلطان‌القرایی از جمله این خاندان‌های خوشنام و تأثیرگذار بوده‌اند؛ از حضرت آیت‌الله العظمی سلطان‌القرایی و مرحوم استاد میرزاجعفر سلطان‌القرایی، بزرگ‌ترین نسخه‌شناس قرن که سنوات عمر خود را صرف خدمت به علم، هنر، فرهنگ و حوزه کتاب کرده‌اند تا آثار دکتر صادق سلطان‌القرایی که سالیان سال استاد رشته کتابداری و اطلاع رسانی بودند و هم‌اینک هم در تهران بسیار فعال هستند و آقای دکتر خلیل سلطان‌القرایی که آثار و فعالیت‌های زیادی در حوزه فلسفه، عرفان، اخلاق اسلامی و توسعه تعلیم و تربیت داشته‌‏اند. تجلیل امروز ما از شخص ایشان و هم به نوعی تجلیل از خاندان سلطان‌القرایی به‌دلیل کارهای پربار و خدمات پراثر ایشان به آذربایجان و ایران در حوزه فرهنگ و کتاب است. آقای دکتر بهروز عزبدفتری، از متولدین شهر تبریز، دانشیار زبان و ادبیات انگلیسی دانشکده ادبیات فارسی و زبان‌های خارجی دانشگاه تبریز که آثار ماندگارشان کتاب‏‌های «آبگینه بر دوش و باران سنگ؛ برگردان انگلیسی اشعار برگزیده شاعران معاصر ایران»، « نعل در آتش ( هفده گفتار در حوزه‌های ادبیات و زبانشناسی)»، «ادبیات و بازتاب آن»، «زبان و ذهن کودک» و «روانشناسی هنر» به چاپ رسیده‌است و عمر خود را وقف تربیت شاگردانی کرده که بتوانند این مسیر را ادامه دهند.

این مدیر فرهنگی درباره حسین دوستی هم گفت: ایشان متولد شهرستان اهر است و در محیط و خانواده‌ای با زهد و تقوا پرورش یافت. ایشان در سال 1356 به عنوان شاگرد دوم فارغ‌التحصیل دانشسرای مقدماتی پسران شهرستان اهر، بدون آزمون ورودی در دانشسرای راهنمایی تحصیل پذیرفته و در رشته زبان انگلیسی موفق به دریافت فوق‌دیپلم شد و در سال 1373 از مرکز آموزشی عالی تبریز مدرک لیسانس مدیریت آموزشی دریافت کرد. کتاب‌های بسیاری از ایشان منتشر شده‌است از جمله: انقلاب اسلامی در آذربایجان شرقی (اهر) (ورزقان)، (کلیبر) نشر یاس نبی،تبریز؛ حماسه‌ها و حماسه سازان انقلاب مشروطیت، کتابشناسی نویسندگان و اندیشمندان ارسباران، و در بخش کتاب سال تبریز در بخش مذهبی کتاب پله پله تا بلندای بهشت به‌عنوان اثر شایسته تقدیر اعلام شد. در پایان ذکر این نکته شاید خالی از لطف نباشد که در میان برگزیدگان سی و ششمین دوره جایزه کتاب سال جمهوری اسلامی ایران از 10 نفر برگزیده، 3 نفر از این استان (آذربایجان شرقی) بوده‌اند؛ دکتر نصرالله صالحی، هدایت‌الله بهبودی و حسن کرمی قراملکی. همچنین در طی 40 سال گذشته بر اساس بانک اطلاعات خانه کتاب حدود 20 هزار عنوان کتاب توسط ناشران این استان در شمارگان 43 میلیون نسخه چاپ و منتشر شده که از این تعداد 16 هزار و 300 عنوان تالیفی و مابقی ترجمه‌ای بوده است که این تعداد توسط 264 ناشر حقوقی و 402 ناشر حقیقی منتشر شده‌اند. 741 نفر از اهالی قلم این استان عضو بانک اطلاعات اهل قلم هستند و همه اینها نشان دهنده ظرفیت این استان در فرهنگ مکتوب است.

در ادامه این برنامه محمدرضا اربابی رئیس هیئت مدیره کانون کشوری انجمن‌های مترجمان در سخنانی در تجلیل از دانش و تبجر بهروز عزبدفتری در حوزه ترجمه و بیان این نکته که کمتر مترجمی مانند ایشان را سراغ داریم که هم وجهه معلمی داشته باشد، هم مترجمی و هم متخصص در امر آموزش باشد، گفت: ما در حوزه ترجمه مفهومی به نام «ناپیدایی مترجم» داریم که متاسفانه این مسئله به حوزه خود مترجمان کشیده شده و آنها در میان ما، ناشناخته و ناپیدا هستند. تلاش می‌کنیم تشکل انجمن صنفی مترجمان را در همین سال 98 در استان آذربایجان شرقی راه‌اندازی کنیم اما این منوط به این است که تسهیل‌گری‌ها از سوی دولت زودتر و بهتر اتفاق بیفتد؛ اگر این اتفاق بیفتد، دیگر ما نیازی به چنین تجلیل‌هایی نداریم.

در ادامه این مراسم، همچنین علیار راستگو معاون سیاسی، امنیتی و اجتماعی استاندار آذربایجان شرقی در سخنانی به جایگاه این استان در حوزه‌های تمدنی و ورود تجدد به ایران اشاره کرد و گفت: تبریز به شهر اولین‌ها معروف است و اگرچه دیگر شهرهای ایران هم در حوزه‌های مختلف آثار در خور توجهی داشته‌اند؛ اما مشروطیت در جایی ایجاد نشد؛ مگر در تبریز و هیچ‌جا 29 بهمن 56 نداشت؛ مگر تبریز.

وی به جایگاه شاعر برجسته این خطه در دوره معاصر، محمدحسین بهجت تبریزی متخلص به شهریار هم اشاره کرد و ابراز امیدواری کرد راه بزرگان حوزه فرهنگ و ادب و هنر در آذربایجان شرقی همچنان پررهرو باشد و نخبگان جوان بتوانند جای آنها را پُر کنند.

سعید جلالی مدیر انتشارات ستوده هم چهارمین سخنران این برنامه بود که گفت: بزرگانی مانند عزبدفتری، دوستی و سلطان‌القرایی منتظر قهر و مهر جامعه نبوده‌اند و کار خود را در حوزه فرهنگ انجام داده‌اند. هر کس رویش‌اش به اجتماع خودش بسته شد، ماندگار می‌شود. پای خیلی‌ها به خاک این سرزمین (تبریز) خورده است و از جمله آنها شمس تبریزی است و این خاک اساساً زرخیز است.

این ناشر به بزرگان تبریز ادای احترام کرد و شاخصه همگی آنها را این بیت حافظ دانست که «بنده پیر خراباتم که درویشان او/ گنج را از بی‌نیازی خاک بر سر می‌کنند».

پس از تقدیر از 3 چهره مورد اشاره، عزبدفتری در سخنان کوتاهی گفت: این محفل برای من معنا و مفهوم خاصی دارد و مایه خوشبختی من است و عزیزان من را شرمنده احسان خود کردند.

خلیل سلطان‌القرایی هم گفت: از برگزارکنندگان این برنامه سپاسگزارم و امیدوارم برای بزرگان دیگر هم چنین مجالسی برپا شود.

حسین دوستی هم به‌عنوان آخرین سخنران برنامه، گفت: من یک سرباز قلم به‌دست هستم که برای وطنم قلم می‌زنم و از برگزارکنندگان این برنامه بی‌نهایت سپاسگزارم.