به گزارش پایگاه خبری تبسم به نقل از خبرگزاری تسنیم، یکی از دغدغه‌های مهم خانواده‌ها این است که چگونه دختران خردسال یا نوجوان خود را با حجاب مأنوس کنند؛ موضوعی که مرز بسیار باریکی دارد و اگر با دقت رفتار نکنیم، ممکن است فرزندمان برای یک عمر از حجاب دل‌زده شود. خیلی‌ها فکر می‌کنند برای اینکه دخترانشان از کودکی حجاب را رعایت کنند، باید از همان سن پایین این موضوع را به آن‌ها آموزش داد. این در حالی است که تجربه نشان داده که از طریق آموزش صرف نمی‌توان حجاب را در افراد نهادینه کرد بلکه باید با راهکاری تربیتی در این زمینه، برنامه‌ریزی کرد. کارشناسان مسائل دینی بر این باور هستند که اثر تأدیب و تنبیه کردن برای داشتن حجاب، موقتی است؛ اما اثر تربیت، مستمر و دائمی خواهد بود.

خبرگزاری تسنیم در گفت‌وگویی که با دکتر فاطمه محبی، استاد حوزه و دانشگاه و کارشناس سبک زندگی دینی، انجام داده به مهارت‌ها و راهکارهایی پرداخته است تا رعایت حجاب طبق موازین دینی در کودک و نوجوان نهادینه شود. آن طور که این پژوهشگر اسلامی توضیح می‌دهد، تربیت دینی فرزند- که حجاب یکی از آن‌هاست- در سنین سه تا پنج سالگی و بعد از آن شش تا یازده سالگی دارای اهمیت بسیار زیادی است و خانواده‌ها می‌توانند با دادن هدیه هرچند کوچک به بهانه‌های مختلف، علاقه به شعائر دینی را در بچه‌ها نهادینه کنند. انجمن روانشناسی ایالات متحده آمریکا به این نتیجه رسیده که در ضمیر ناخودآگاه هر انسانی علاقه به دین وجود دارد. بنابراین اگر از سنین کودکی به این موضوع درست پرداخته شود، مسلماً نتیجه خواهد داد. خانواده وظیفه دارد بین کودک و اولیای دین پیوند عاطفی برقرار کند. زیارت اماکن مقدس و شرکت در جلسات مذهبی و هیئات می‌تواند در این زمینه مؤثر باشد. اما باید توجه داشت که کودک در برنامه‌های مذهبی آزار نبیند و خسته نشود. همچنین خانواده‌ها باید الگوهای منفی را از ذهن کودکان خود پاک کنند. البته افرادی که در ظاهر مذهبی هستند هم باید بیشتر مراقب رفتارشان باشند که چنین مشکلاتی به وجود نیاید. مهم‌تر از همه اینکه خانواده‌ها باید حواسشان باشد کودکانشان کسانی را الگو قرار دهند که شعائر دینی و تربیتی را رعایت می‌کنند.

حجاب را درست تحلیل کنیم

چگونه باید موضوع حجاب و ضرورت آن را به دخترهای خردسال و نوجوان آموزش دهیم تا درک درستی از آن داشته باشند؟

برای اینکه موضوع حجاب را به دخترها در سنین خردسالی یا نوجوانی آموزش بدهیم باید به چند نکته مهم توجه داشته باشیم. یکی از موارد این است که بدانیم تربیت دینی و آموزش حجاب به دختران راحت‌تر از پسرها است، زیرا دخترها عاطفی‌تر هستند و بهتر با محبت می‌توان آن‌ها را تربیت کرد.

اما موضوع مهمی که در زمینه حجاب وجود دارد این است که آن را درست تحلیل نمی‌کنیم در حالی که اگر جنبه‌های فردی و اجتماعی حجاب بررسی شود، بهتر می‌توان درباره آن برنامه‌ریزی کرد. فرزند ما باید بداند که فرد به عنوان یک انسان چرا حجاب دارد و به عنوان یک عضو از جامعه چرا باید حجاب داشته باشد.

توجه به محبت خداوندی

نکته دیگری که باید به آن توجه کرد، این است که با نگاه کلی به جامعه به این نتیجه می‌رسیم که متأسفانه خدا به عنوان حی ناظر برای بعضی از بچه‌ها و حتی بزرگ‌ترها وجود ندارد و به همین شکل، دین نیز به عنوان یک موجود زنده تلقی نمی‌شود. وقتی دین زنده نیست، حجاب هم به عنوان یک هنجار دینی و شعائر الله زنده نیست.

در چنین شرایطی یک موجود زنده، چیز غیرزنده را نمی‌پذیرد. این وقت است که مثلاً می‌گویند این حجاب برای 1400 سال قبل است، برای اعراب بوده و...

همین طور است. در حالی که اگر افراد به ویژه کودکان به خوبی متوجه شوند که دین و شعائر آن به سودشان است و فقط مجازات و فشار نیست، آن را بهتر می‌پذیرند.

امام زین‌العابدین علیه السلام در دعای اول صحیفه سجادیه این مطلب را بسیار لطیف مطرح می‌کنند و می‌فرمایند: «آفریدگان را به قدرت خود آفرید و به خواست خویش بر آنان جامه هستی پوشانید؛ آنگاه ایشان را به راهی که می‌خواست رهنمون کرد و به جاده محبت خود روان گردانید.» پرسشی که در اینجا مطرح می‌شود این است که آیا والدین یا معلم، این نوع تربیت را به بچه‌ها ارائه می‌دهند یا اینکه همه توصیه‌ها و تأکیدها، از اجبار ناشی می‌شود و در آن از محبت خبری نیست؟

توجه به مراجع مختلف آموزش

اما به هر حال تنها خانواده و والدین نیستند که حجاب و سایر مسائل را به فرزند خود آموزش می‌دهند. در بیرون از خانه، او با گروه هم‌سن‌های خود در رابطه است، مدرسه در این مورد نقشی ایفا می‌کند و سایر گروه‌هایی که احتمالاً دختران در سن خردسالی و نوجوانی با آن‌ها در رابطه هستند. سؤالی که برای بسیاری از خانواده‌ها مطرح می‌شود، آن است که چطور باید حجاب را به دختر خود آموزش بدهیم که هیچ چیزی نتواند به عفاف و حجاب او آسیب وارد کند؟

حجاب را با رویکرد اجتماعی به دو شکل می‌توان بررسی کرد. اینکه آیا تربیت دینی در حکومت دینی مانند کشور خودمان مطرح است یا این موضوع فقط در حکومت‌های غیردینی بررسی می‌شود؟ مسلم این است که تربیت دینی مثل آموزش حجاب در حکومت غیردینی راحت‌تر انجام می‌شود، چون فقط والدین هستند که به فرزندانشان آموزش می‌دهند و نکته‌ها و هنجارهای دینی تنها از طریق خانواده به فرزندان منتقل می‌شود.

اما در حکومت دینی اگر بچه‌ای دچار مشکل مذهبی شود، مشخص نیست که مدرسه در این مورد مقصر بوده یا مسجد یا... بنابراین چون حکومت دینی داریم، باید به گونه‌ای شخصیت بچه را بسازیم و ضرورت رعایت حجاب را منطقی بیان کنیم که هیچ چیز نتواند به پوشش او آسیب برساند.

تشویق‌های دینی

نقش تشویق در تربیت دینی و انس دختر نوجوان و خردسال با حجاب چقدر است؟ درواقع می‌خواهیم بدانیم ابزار تشویق تا چه اندازه می‌تواند در این مورد، راهگشا باشد؟

از مهم‌ترین مواردی که برای تربیت دینی کودکان به ویژه در زمینه حجاب باید به آن توجه کرد، این است که فرزندان را در دوران کودکی به رعایت مسائل دینی تشویق کنیم. مسلماً اگر از والدینی که از رفتار جوانشان در زمینه رعایت حجاب یا ارتباط با جنس مخالف ناراحت هستند، بپرسید آیا در دوران کودکی فرزندشان، تشویق‌های دینی داشته‌اند یا در اعیاد مذهبی به او هدیه‌ای داده‌اند، جواب مثبتی نخواهید گرفت.

انس با حجاب در سن سه تا پنج سالگی

حواسمان باشد تربیت دینی فرزند- که حجاب یکی از آن‌هاست- در سنین سه تا پنج سالگی و بعد از آن شش تا یازده سالگی دارای اهمیت بسیار زیادی است و خانواده‌ها می‌توانند با دادن هدیه هرچند کوچک به بهانه‌های مختلف، علاقه به شعائر دینی را در بچه‌ها نهادینه کنند.

انجمن روانشناسی ایالات متحده آمریکا به این نتیجه رسیده که در ضمیر ناخودآگاه هر انسانی علاقه به دین وجود دارد. بنابراین اگر از سنین کودکی به این موضوع درست پرداخته شود، مسلماً نتیجه خواهد داد.

میان کودک و اولیای دین پیوند عاطفی ایجاد کنیم

حضور در برنامه‌های مذهبی و امکان مقدس مانند حرم مطهر ائمه اطهار و امامزادگان علیهم السلام چقدر می‌تواند در این مورد مؤثر باشد؟

خانواده وظیفه دارد بین کودک و اولیای دین پیوند عاطفی برقرار کند. زیارت اماکن مقدس و شرکت در جلسات مذهبی و هیئات می‌تواند در این زمینه مؤثر باشد. اما باید توجه داشت که کودک در برنامه‌های مذهبی آزار نبیند و خسته نشود.

باید اولیای دین را با همان زبان کودکی به بچه‌ها معرفی کنیم. به عنوان مثال به او یاد بدهیم که ائمه علیهم السلام کسانی بودند که نامه‌های خدا را به ما می‌رساندند. اگر کودک یاد بگیرد و بفهمد که قرآن، نامه خداست، احادیث، نامه پیامبر اکرم صلی‌الله علیه و آله و ائمه اطهار علیهم السلام هستند، نهج‌البلاغه، نامه امام علی علیه السلام و صحیفه سجادیه نامه امام سجاد علیه السلام است، این بزرگان را بهتر و بیشتر می‌شناسد و با ایشان ارتباط برقرار می‌کند.

به بیان دیگر، اعتماد کودک به این شخصیت‌ها بیشتر می‌شود و در همه مسائل به ویژه حجاب به آن‌ها رجوع می‌کند. درنتیجه شخصیت خود را پایین نمی‌آورد و عزت نفس دینی و شخصیتی‌اش بالا می‌رود.

حذف الگوهای منفی

گاهی گفته می‌شود که یکی از دلایلی که بعضی از کودکان و نوجوانان از داشتن حجاب خودداری می‌کنند این است که آن‌ها از کسی که حجاب دارد، رفتار منفی یا بداخلاقی دیده‌اند.

جای تأسف دارد که گاهی خانواده‌ها با این مشکل مواجه می‌شوند. به همین دلیل زمانی که دختر خردسال یا نوجوان می‌خواهد حجاب داشته باشد، ناخودآگاه از آن بدش می‌آید. در حقیقت بعضی از بچه‌هایی که حجاب را نمی‌پذیرند، به دلیل ضربه‌های عاطفی‌ای است که توسط برخی افراد به آن‌ها وارد شده است.

در این مورد چه باید کرد؟

خانواده‌ها باید الگوهای منفی را از ذهن کودکان خود پاک کنند. البته افرادی که در ظاهر مذهبی هستند هم باید بیشتر مراقب رفتارشان باشند که چنین مشکلاتی به وجود نیاید. مهم‌تر از همه اینکه خانواده‌ها باید حواسشان باشد کودکانشان کسانی را الگو قرار دهند که شعائر دینی و تربیتی را رعایت می‌کنند.

همبازیِ هم‌عقیده داشته باشد

تعلق به گروه، حسی است که خودش را از شش سالگی نشان می‌دهد. در این سن بهتر است که کودک، همبازیِ هم‌عقیده داشته باشد. درواقع خانواده‌ها باید برای کودکان گروه سنی شش تا یازده سال، دوستی در نظر بگیرند که باحجاب باشد و آن‌ها را به مدرسه‌ای بفرستند که امور دینی در آن رعایت شود. در معاشرت‌های فامیلی هم باید به این قضیه توجه داشت.

با این وجود گاهی خانواده‌ها دارای اقوام و دوستانی هستند که موضوع حجاب را رعایت نمی‌کنند. در این مورد چطور باید ذهن فرزند خردسال یا نوجوان را برای پذیرش و درک این موضع آماده کنیم؟

از آنجا که صله‌رحم در اسلام مورد تأکید است، اگر با خانواده‌ای رفت‌وآمد داریم که فرزندانش حجاب را رعایت نمی‌کنند، این قضیه را باید برای کودکمان تفهیم کنیم که بی‌حجابی کار درستی نیست.

متأسفانه بعضی از خانواده‌ها موضوعات مهم تربیتی را برای کودکانشان به درستی تشریح نمی‌کنند در حالی که در ذهن آن‌ها هزاران سؤال نقش بسته است.

باورهای دینی بچه‌ها را تقویت کنیم

اگر دختری در چهارده سالگی حجاب ندارد و می‌خواهد زینتش را برای دیگران نمایان کند، باید ریشه بی‌حجابی را در دوران کودکی او جست‌وجو کرد. زیرا روانشناسان معتقدند مسائل تربیتی باید از سه سالگی مورد توجه قرار بگیرند. کودک باید آن‌قدر تغذیه دینی شود تا زمانی که به نوجوانی رسید و بر سر دوراهی ماند، به باور محکم مذهبی خود رجوع کند.

در حقیقت، مادری در تربیت دینی فرزندش موفق است که وقتی از او می‌پرسد چرا نماز می‌خوانی یا چرا حجابت را رعایت می‌کنی، جواب دهد چون خدا می‌گوید. یعنی خداوند را به عنوان عامل توانمند و حی ناظر بشناسد و باور داشته باشد. بنابراین باید فرزندانمان را از کودکی با صفات زیبای خداوند آشنا کنیم.

نگویید رعایت حجاب راحت است

بعضی خانواده‌ها حجاب را به عنوان زینت و نگه داشتن آن را آسان معرفی می‌کنند. اما به هر حال دختران از خردسالی می‌دانند که حفظ حجاب کمی برایشان کمی سخت است!

همین طور است. به دختربچه‌ای که حجابش را رعایت می‌کند، نگویید رعایت حجاب راحت است. طبیعی است وقتی می‌بیند برادرش با لباس آستین‌کوتاه و شلوار در خیابان راه می‌رود و او باید روسری یا چادر سرش کند، برایش سخت است.

در این مورد چه باید کرد؟

در این زمینه بهتر است پدر به عنوان جنس مخالف، دخترش را تشویق کند و برای اینکه حجابش را رعایت می‌کند، به او جایزه بدهد. مثلاً اگر قرار است برایش لباسی بخرد، صبر کند وقتی حجابش خوب است آن را به عنوان جایزه به او بدهد و بگوید به تو افتخار می‌کنم تا دخترش شیرینی رعایت حجاب را بچشد و بتواند سختی‌های آن را تحمل کند.