بزرگنمایی:
پس از گذشت سه دهه از آغاز راه سازندگی والیبال توسط یزدانی خرم، نسل طلایی در آستانه بازنشستگی قرار دارد و فدراسیون والیبال باید چاره‌ای برای استعداد یابی، حلقه مفقوده این روزهای والیبال کند.
به گزارش تبسم مهر فدراسیون والیبال ایران از سال 1336 از بسکتبال جدا شد و به طور مستقل فعالیت خود را با ریاست امیر عباس امین آغاز کرد. با شروع فعالیت فدراسیون، تیم ملی شکل گرفت و دو مدال نقره و برنز بازی‌های آسیایی در سال‌های 1966 و 2002 برای والیبال ایران به دست آمد. این دو مدال تنها دستاورد مهم تیم ملی در سال‌های ابتدایی بود.
* سازندگی در والیبال ایران
محمدرضا یزدانی خرم چهره نام آشنا ورزش ایران در سال 68 در حالی به ریاست فدراسیون والیبال منصوب شد که سابقه ورزشی در کارنامه نداشت اما از جمله مدیران توانمند کشور محسوب می‌شد. یزدانی خرم در سال‌های ابتدایی فعالیتش در رأس فدراسیون، سازندگی در والیبال ایران را آغاز کرد. او با نگاه و برنامه بلند مدت برخلاف سایر مدیران که شعار استعداد یابی دادند اهدافش را پایه ریزی کرد.
* نسل طلایی حاصل برنامه ریزی بلند مدت
نتیجه برنامه ریزی بلند مدت و نگاه دلسوزانه یزدانی خرم در سال 68، نسل طلایی والیبال ایران را به آسیا و جهان معرفی کرد. نسلی که با پیروزی‌هایش در میادین بین المللی، شور و اشتیاق را به بدنه جامعه تزریق و مردم بسیاری را به والیبال علاقه مند کرد. یزدانی خرم در سال‌های پس از جنگ تحمیلی ابتدا سالن معراج که محل جمع آوری اجساد بود را با هزینه 200 میلیون تومانی به مکانی برای شروع فعالیت‌های والیبال تبدیل کرد. سپس ایوان بوگاینکوف روس را که حکم تختی در ورزش روسیه داشت را به ایران آورد.
* شناسایی جوانان 180 سانتی متری
با حضور بوگاینکوف روس، جوانان با میانگین قدی بالای 180 سانتی متر از سراسر کشور شناسایی شدند و به تهران آمدند. جوانانی که بدون پارتی بازی و نقش آشنایی با افراد نزدیک فدراسیون شناسایی و به تهران آورده شدند. سپس پس از انجام تست‌های مختلف، تمرینات سخت را پشت سر گذاشتند و پس از رسیدن به شرایط ایده آل به اردوهای تیم ملی دعوت شدند. تکنیک‌های والیبال نیز از طریق ایوان بوگاینکوف به جوانان مستعد آموزش داده شد و کار اصولی شکل گرفت. بوگاینکوف برای این کار در تمام شهرهای ایران حضور داشت تا استعدادها را شناسایی کند.
* مشورت با بزرگان و پیشکسوت‌های والیبال
والیبال ایران زمانی فرآیند استعداد یابی را آغاز کرد که تیم ملی مقابل تیم‌های کویت و قطر شکست می‌خورد و حرفی برای گفتن نداشت. در این شرایط یزدانی خرم با الگوبرداری از کشورهای پیشرفته در والیبال استعداد یابی را به امیدِ تحول و موفقیت در والیبال ایران آغاز کرد. در این میان او از بزرگان والیبال هم غافل نشد و با جمع آوری بزرگان والیبال از نظرات کارشناسی آنها بهره بود چرا که یزدانی خرم معتقد بود پیشکسوتان برکت‌های والیبال هستند.
* آنالیز بوگاینکوف روس و الگوبرداری از او
در واقع اصل کار تحول و موفقیت‌های امروز والیبال در سال‌های 69-73 استارت و انجام شد. در دورانی که با تاکید هاشمی طبا، رئیس وقت سازمان طباطبایی (از سال 72 تا 80) ایوان بوگاینکوف روس آنالیز شد و از او به عنوان الگو برای موفقیت والیبال ایران استفاده شد. بوگاینکوف روس نقش به سزایی در آموزش و پیشرفت والیبال ایران ایفا کرد.
عوامل تأثیر گذار در موفقیت‌های امروز والیبال
در واقع مدیریت خوب و دلسوزانه یزدانی خرم در رأس فدراسیون والیبال، نگاه آنالیز گونه هاشمی طبا، رئیس وقت سازمان تربیت بدنی (وزارت ورزش امروز)، الگوبرداری از کشورهای پیشرفته در والیبال، برنامه ریزی بلند مدت بدون درنظر گرفتن منافع شخصی، به خدمت گرفتن مربی توانمند مانند بوگاینکوف روس در امر آموزش استعدادهای والیبال ایران، ایجاد مدارس و کانون‌های والیبال، شناسایی استعدادها بدون پارتی بازی و تداوم در برنامه ریزی از جمله عوامل موفقیت‌های امروز والیبال پس از گذشت حدود 30 سال است.
* نهال والیبال پس از 20 سال به بار نشست
نسلی طلایی که والیبال ایران را در آسیا و جهان مطرح کرد نهالی بود که از سال 69 شناسایی شدند و پس از پرورش در سال 90 به بار نشت و نخستین قهرمانی در آسیا با هدایت ولاسکو برای والیبال ایران به دست آمد. نهال والیبال زمانی به بار نشست که یزدانی خرم دیگر در رأس فدراسیون والیبال نبود و به اجبار به فدراسیون کشتی رفت. میراث گران بها یزدانی خرم در سال 85 به داورزنی رسید. نسل طلایی والیبال ایران به داورزنی سپرده و تا به امروز از این نسل استفاده شد.
* استعداد یابی حلقه مفقوده والیبال پس از یزدانی خرم
حال قرار است با استفاده از این نسل در المپیک توکیو حاضر شویم. المپیکی که شاید آخرین حضور افتخار آفرینان و خاطره سازان (سعید معروف، محمدموسوی، امیر غفور و …) باشد. پس از جدایی یزدانی خرم استعداد یابی به معنی واقعی حلقه مفقوده در والیبال ایران بود. حلقه‌ای که به خوبی در دو سال اخیر حس شد. کولاکوویچ آخرین مربی در رأس تیم ملی بود که در تمام تورنمنت‌های حساس، ترکیب اصلی را وارد میدان کرد چرا که بازیکنی برای لحظات حساس ساخته نشده بود. تا جایی که در مسابقا ت انتخابی المپیک در جایی که امیر غفور ستاره تیم ملی دچار آسیب شد، سرمربی تیم ملی بار دیگر به سراغ شهرام محمودی، پشت خط زن مطرح سال‌های قبل والیبال رفت. محمودی که اسیر آسیب بوده و به تازگی بهبود یافته بود با نظر سرمربی به تیم ملی دعوت شد و او را به جوانان ترجیح داد چرا که اعتماد به نسل جوانان برای حضور در مسابقات مهم وجود نداشت! عدم اعتماد در نتیجه عدم استعدادیابی مستمر و مداوم بود.
* استعداد یابی گلخانه‌ای
به راستی پس از المپیک توکیو که برخی از بازیکنان مطرح تیم ملی از دوران بازیگری خداحافظی خواهند کرد جایگزین‌های مناسب ساخته شده است؟ چه کسانی می‌توانند جایگزین‌های مناسبی برای محمد موسوی و سعید معروف که از ستارگان جهانی والیبال به شمار می‌روند و نتیجه 30 سال سرمایه گذاری هستند باشند؟ شاید جوانان با استعدادی مانند جواد کریمی، پوریا یلی، علی اصغر مجرد، امیر حسین اسفندیار و… در اندک فرصت‌های محدود که به آنها داده شد توانستند نمایش قابل قبولی داشته باشند اما آیا اینها مهره‌های صد در صد مطمئن برای جایگزینی هستند؟ اگر هستند چرا در ایجاد زمان بحرانی که غفور آسیب دیده بازهم به شهرام محمودی (ستاره نسل طلایی که مدتی از تیم ملی خداحافظی کرد) مصدوم اعتماد شد؟ مهره‌هایی که بتوانند قدرت والیبال ایران در جهان را تثبیت و حتی ارتقا دهند؟ چند جوانان مانند (جواد کریمی، پوریا یلی، علی اصغر مجرد، امیر حسین اسفندیار و…) فرصت شناسایی داشتند؟ این جوانان به صورت گلخانه‌ای کشف و به اردوی ملی راه یافتند و نتیجه برنامه ریزی مدون مانند دوران یزدانی خرم نیستند به همین دلیل شاید تعداد اندکی از این بازیکنان وجود داشته باشند.
*روند فرسایشی تیم ملی
با توجه به درخشش والیبال ایران در چند سال اخیر میزان علاقه مندی خانواده‌ها به ورزش والیبال بیش‌تر شده است و همین باعث شد تا کمی کار استعداد یابی و جذب بازیکن آسان‌تر شود اما دریغ که برنامه‌ای برای استفاده از این استعدادها وجود نداشت. یکی از نقدهای وارد بر داورزنی توجه به بحث قهرمان پروری و غفلت از بحث استعداد یابی حساب شده است. پس از پایان نسل طلایی نگرانی‌هایی برای ادامه درخشش تیم ملی در جهان وجود دارد. همانطور که در دو سال اخیر تیم ملی آنطور که باید مقابل رقبا حاضر نشد. نسلی که شکست تاریخی تیم‌های ملی آمریکا، برزیل، لهستان، ایتالیا و … از بزرگان والیبال جهان را در پرونده داشت و باعث شور و اشتیاق میان مردم بود به دلیل عدم تزریق نیروی تازه نفس و جوان به تیم بیش از حد اندازه استفاده شد و روند فرسایشی را در تیم ملی به وجود آورد.
* نسل طلایی در آستانه بازنشستگی
30 سال از استارت فعالیت‌های استعداد یابی با برنامه در والیبال ایران گذشته است و نسل طلایی در آستانه بازنشستگی قرار دارد. به پشتوانه موفقیت‌های تیم ملی علاقه به مردم به وجود آمده است و همین کار را برای مسئولان فدراسیون آسان کرده است چرا که مانند دوران یزدانی خرم نیاز به معرفی والیبال به مردم نیست و جذب علاقه مندان صورت گرفته است. تا دیر نشده است در کنار بحث قهرمان پروری، حلقه مفقوده استعدایابی را دریابیم.
* قهرمان پروری در کنار استعدادیابی
پیروزی‌های غرور انگیز تیم ملی مقابل بزرگان جهان روزگاری بازتاب گسترده‌ای در رسانه‌های معتبر جهان داشت و ایران را پدیده نو ظهور والیبال دنیا معرفی کردند. دیگر باید به فکر تثبیت قدرت والیبال ایران، مقام آوری در جهان و المپیک، صادرات مربیان ایرانی و … باشیم. این امر زمانی محقق خواهد شد که در کنار قهرمانی برنامه‌ای مدون در بحث استعداد یابی داشته باشیم. همانکاری که ساملوو، سرمربی تیم ملی روسیه سال گذشته انجام داد و در یک سال در تورنمنت‌های مختلف از سه تیم رونمایی کرد و نتایج قابل قبولی از جمله کسب سهمیه المپیک در مرحله نخست انتخابی المپیک در رقابت با بازیکنان و ستاره‌های خسته ایران کسب کرد.