آخرین مطالب

جدایی ادبیات و ایدئولوژی و تعهد زدایی اقتضای نظام سرمایه داری است دینی و مذهبی

جدایی ادبیات و ایدئولوژی و تعهد زدایی اقتضای نظام سرمایه داری است

  بزرگنمایی:
شهرستانی با اشاره به اینکه اصرار بر جدایی ایدئولوژی و ادبیات خود یک موضع ایدئولوژیک است، گفت: این تعهد زدایی، اقتضای ذاتی نظام سرمایه داری و ساختارهای ذاتی نظام سرمایه دارانه است.

به گزارش خبرنگارتبسم مهر، شانزدهمین قسمت از برنامه شب روایت با موضوع نسبت ادبیات و ایدئولوژی سه شنبه شب (21 آبان) روی آنتن رفت. در این قسمت از برنامه سید حسین شهرستانی نویسنده و پژوهشگر در خصوص مفهوم و تعریف ایدئولوژی گفت: مفهوم ایدئولوژی وقتی در هر بحثی وارد می‌شود با خودش تنش و حرارت وارد می‌کند. خیلی نمی‌شود بر سر تعریف آن توافق کرد، اما جزو واژگانی است که به نحو موافقانه و مخالفانه در حوزه علوم اجتماعی به کار می‌رود. در دهه ی 40 و 50 ایدئولوژی آنقدر مقدس می‌شود که جای دین را می‌گیرد.

وی  در خصوص تعریف دقیق ایدئولوژی اضافه کرد: یک تعریف دقیق از ایدئولوژی نمی توان ارائه داد، اما تعاریف و انگاره های مختلف از ایدئولوژی وجود دارد. ایدئولوژی یک نظام منتظم و چارچوب بندی شده از اندیشه های و جزمیات است. یعنی اندیشه ای که به صورت یک جزم تبدیل شده و مبنای کنش و عمل انسان در مقیاس اجتماعی است که هدایتگر زیست اجتماعی انسان است این یک تعریف عام از ایدئولوژی است.

شهرستانی در پاسخ به این سوال که طبق تعریف آیا ایدئولوژی با دین متفاوت است، اظهار داشت: پاسخ به این سوال بستگی به تعریف دین از ایدئولوژی دارد. من منتقد این تعریف از دین هستم که دین را مجموعه ای از باورها و ارزش ها می دانند، بلکه دین فراتر از آن است. تعریف مارکس از ایدئولوژی آگاهی کاذب طبقاتی است یعنی در واقع افیون توده هاست که طی آن فرد مقید می‌ شود تا جایگاه خودش را در جامعه بپذیرد و نسبت به آن معترض نباشد. یک دیدگاه خیلی معروف وجود دارد که می‌گوید هنر و ادبیات فارغ از ایدئولوژی است و می کوشد بین آنچه که ایدئولوژی می نامد و ادبیات دیوار بلندی بسازد. این از موضع اصالت هنر و ادبیات بیان می‌شود و طرح خالص سازی ادبیات از عناصر ایدئولوژیک است. بخشی از مدعیان ادبیات و هنر این استقلال را قائل هستند و منظورشان از ایدئولوژی هر نوع تعهد و هر شکلی از ارزش است.

شهرستانی در پاسخ به این سوال که چرا باید ادبیات و ایدئولوژی از هم جدا باشند در حالی‌که بسیاری از آثار ماندگار ادبیات ایدئولوژیک هستند، تصریح کرد: این اصرار خودش یک موضع ایدئولوژیک است. به یک معنای عام این جور تعهد زدایی اقتضای ذاتی نظام سرمایه داری و ساختارهای ذاتی نظام سرمایه دارانه است. منطق فرهنگ سرمایه داری در دوره متأخر این است که همه چیز از ریشه کنده شده است و این کاری است که پول با همه چیز می‌کند.

این پژوهشگر درباره اینکه آیا اساساً چنین چیزی ممکن است که یک اثر فارغ از نگاه ایدئولوژیک باشد، گفت: این گفتاری است که بعضی از نویسندگان متعهد در پاسخ به آنهایی که به شعار هنر برای هنر و ادبیات برای ادبیات قائل هستند وجود دارد که می گویند هر نوع ادبیاتی واجد ایدئولوژی است و هر کسی ایدئولوژی دارد. بنابراین ادبیات فارغ از ایدئولوژی نیست و من منتقد دیدگاه دوم هم هستم، اما اگر ایدئولوژی را به عنوان تعلق و تعهد به امر فرادستی بگیریم هیچ شکلی از ادبیات فارغ از ایدئولوژی نیست، اما اگر ایدئولوژی را به مفهوم دقیق کلمه به معنی جزمیات و ایستارها ببینیم هنر و ادبیات باید از ایدئولوژی آزاد باشند.

مجری برنامه، مسعود دیانی در رابطه با رمان «1984» و «مزرعه حیوانات» گفت که این دو اثر بنا بر اعلام سازمان سیا یک اثر سفارشی برای تضعیف اندیشه های چپ در شوروی بوده است و یک نویسنده سرمایه دار این اثر را نوشته است و به آن رمان هم می گویند و جز آثار مشهور جهان است. این متر و معیار چگونه است که این ها رمان ادبی است، اما اگر نویسنده مذهبی رمانی بنویسد رمان محسوب نمی‌شود؟

شهرستانی در پاسخ گفت: این بر آشفتگی میدان است، اما اگر سفارش گرفته باشد و یا سفارشی نباشد در نهایت ما با یک اثر روبه رو هستیم که در کلیت خودش یک شی واحد است و اگر واجد خصائص زیبایی شناسانه ادبی باشد، یک اثر ادبی است. منظور این است هر نوع بیان تعهدی نمی تواند ادبیات باشد و هر نوع تعهد ادبی هم نمی‌تواند بیرون از ادبیات باشد. نه می شود گفت هرکس تهعد خودش را وارد ادبیات کرد ضرورتاً از قلمرو ادبیات بیرون است و نه می‌شود گفت ادبیات و هنر یکسره ایدئولوژی است. این هر دو دیدگاه امروز آفت فضای روشنفکری است و یک دو قطبی بین ارزشی ها و روشنفکری ها به وجود آورده است.

«شب روایت» به تهیه کنندگی حسین شاهمرادی محصول گروه ادب و هنر شبکه چهار سیما است که سه شنبه ها ساعت 23 به صورت زنده پخش می شود.


نظرات شما

ارسال دیدگاه

Protected by FormShield

lastnews

دوره های پاییزه ی موسسه تبسم مهر

آغاز تولید فیلم کوتاه چوپان با مجری طرحی موسسه فرهنگی هنری تبسم مهرنیکان

مدیرعامل صندوق اعتباری هنر خطاب به صدابردار سینمای ایران: دست های مهربانت را به گرمی می فشاریم/ تجلیل از یک عمر سخت‌کوشی همسر استاد شاهوردی

ادبیات آذری را جدا از ادبیات فارسی نمی‌دانیم/ حمایت از اصحاب فرهنگ و هنر را وظیفه خود می‌دانیم

مجارستان: ضدحملات اوکراین «حمام خون» به‌راه می‌اندازد

نه بیرانوند از پرسپولیس می‌رود نه بازیکن دیگری/ شرط ماندن یحیی

بدرقه تیم فوتبال نوجوانان با حضور امیر قلعه نویی و عنایتی

اسرائیل با نقص جدی کادر پزشکی و بیمارستانی روبروست

افزایش شمار جان‌باختگان تصادف قطار در هند به 288 نفر

دشمنان تلاش می‌کنند نسل جوان را نسبت به روحانیت بدبین کنند

انتخاب موقت اعضای هیات اجرایی کارگروه هنرمندان انجمن خادمان قرآن

قیمت سکه و طلا 10 خرداد 1402/ ریزش قیمت ادامه دارد

ایران کشوری کاملاً امن و مقصدی مطمئن و جذاب برای گردشگران است

تولید نفت ایران به 2 میلیون و 750 هزار بشکه در روز رسید

ورود منابع، کاهش نرخ ارز را همراه خواهد داشت

سریال ماورایی ده‌نمکی به‌زودی کلید می‌خورد/ در تدارک «رستگاری»

وجود 700 اسیر فلسطینی بیمار در زندان‌های رژیم صهیونیستی

ارائه وام عتبات عالیات به دانشجویان تا سقف 5 میلیون تومان

زلزله 4.8 ریشتری سرخس خراسان رضوی را لرزاند

افزایش رگبار باران در 10 استان کشور

واریز 20 درصد اضافه یارانه کالابرگ سه دهک کم‌درآمد از امروز

ترافیک نیمه‌سنگین در محور چالوس

آماده مقابله با هرگونه تعرض دشمنان به آرمان‌های امام (ره) هستیم

برگزاری دوره های آموزشی بازیگری با حضور استاد ارجمند آقای امید زندگانی

ارتش رژیم صهیونیستی به خودروی زرهی «ایتان »مجهز می‌شود

عالیترین مقام کشور ترکمنستان سه شنبه به تهران می‌آید

مخبر: ایران نگاه ویژه‌ای نسبت به مناسبات خود با عمان دارد

«بازی» ایرانی برگزیده جشنواره ایتالیایی شد

افزایش نرخ تاکسی‌های اینترنتی باید به تصویب شورای شهر برسد

دستگیری ماموران قلابی در تهران

برنامه‌ریزی دستگاه‌ها برای اوقات‌ فراغت جوانان

شناسایی 82 بیمار جدید کرونایی در کشور/ 2 نفر فوت شدند

قیمت سکه و طلا 7 خرداد 1402/سکه به 30میلیون و 600 هزار تومان رسید

تذکر فرمانده نیروی زمینی ارتش به همسایگان شرقی

کوروش زارعی در تدارک یک نمایش میدانی بزرگ/ اجرا در حوزه دفاع مقدس

شرط «یک سال رهن بودن سند خودرو» حذف شد

بانک‌ها اشتیاق به مال‌سازی دارند نه اعطای وام مسکن

سازمان لیگ: سهمیه تماشاگران استقلال و پرسپولیس برابر است

استقلال دست‌بردار داوری نیست/کنایه به پرسپولیس و فشار به فدراسیون

هادی ساعی برترین تکواندوکار المپیک 2008 پکن شد

مهاجم 16 ساله پورتو: الگوی من مهدی طارمی است

هوای تهران آلوده شد/ افزایش شاخص ذرات معلق

درخواست حجت الاسلام قرائتی از رییس جمهور

مهلت ثبت‌نام هنرمندان در سامانه نهضت ملی مسکن تمدید شد

توصیه‌های وزارت حج و عمره عربستان خطاب به میهمانان خانه خدا

انهدام ده‌ها مخفیگاه داعش در 3 استان عراق

یک مرزبان ایرانی در درگیری امروز با طالبان به شهادت رسید

کشف 250 هزار دلار غیرقانونی از یک شرکت خصوصی در سعادت آباد

با دستیاری به نام تاکو؛ تیک تاک با هوش مصنوعی پاسخ جستجوی کاربران را می دهد

رئیسی در دیدار دبیرکل اوپک: اعضای اوپک با تقویت انسجام مانع اختلاف‌اندازی غربی‌ها شوند