تبسم مهر- سرویس بین الملل: چند روز قبل بود که سخنان «سعد الکعبی» وزیر انرژی قطر در خصوص اینکه دوحه از ابتدای سال 2019 میلادی از اوپک خارج می شود موجی از واکنشها را در محافل بین المللی به دنبال داشت.

گرچه مقامات قطری اعلام کردند که این تصمیم کاملا فنی بوده و در دائره تحلیل های سیاسی نمی گنجد اما مشخص است که خروج قطر از اوپک در سایه ادامه دار شدن بحران دوحه و کشورهای عربی حوزه خلیج فارس از یک سو و حرف و حدیث‌ها در خصوص احتمال خروج قطر از شورای همکاری خلیج فارس از سوی دیگر ثابت می کند که هدف دوحه از کنار گذاشتن این سازمانها چیز دیگری است. منابع عربی حوزه خلیج فارس در گفتگو با روزنامه الرأی کویت گزارش دادند که مقامات قطر مسأله خروج از شورای همکاری خلیج فارس و یا باقی ماندن در آن را بررسی می کنند.

در همین حین، سی‌ و نهمین نشست شورای همکاری خلیج‌فارس  در حالی در ریاض برگزار شد که سران قطر و عُمان به عنوان 2 عضو این شورا از مجموع 6 عضو، در آن در سطح امیر و سلطان شرکت نکردند و بحران قطر به عنوان برجسته‌ترین اختلاف بین اعضای شورا، بر این نشست سایه افکنده بود.

علی رغم تلاش‌های امارات و عربستان برای القای این مطلب که شورای همکاری خلیج‌فارس همچنان به قوت خود باقی است اما اختلافات بین کشورهای عضو این شورا به حدی شدت گرفته که احتمال فروپاشی این شورا را قوت بخشیده است همچنانکه قطر بارها به خروج از این شورا تهدید کرده است و علاوه بر آن عدم حضور سران شش کشور عضو این شورا در نشست‌های آن حاکی از عمق اختلافات در این شوراست به گونه‌ای که در نشست سال گذشته نیز که به میزبانی کویت برگزار شد سران عربستان، امارات و بحرین در آن شرکت نکردند.

اکنون این سوال مطرح می شود که آینده شورای همکاری خلیج فارس چگونه خواهد بود؟

جهت پاسخ به این سوال تبسم مهر گفتگویی با پروفسور «شیرین هانتر»، استاد دانشگاه «جورج تاون» آمریکا داشته است که در ادامه می آید.

*اجلاس سالانه شورای همکاری خلیج فارس در حالی در ریاض برگزار شد که امیر قطر و سلطان عمان از شرکت در آن خودداری کردند. دلایل امتناع این کشورها از شرکت در اجلاس چیست؟

بی میلی رهبران عمان و قطر جهت شرکت در نشست شورای همکاری خلیج فارس و ارسال نماینده سطح پایین تر به این اجلاس، اختلافات آنها با عربستان سعودی و نارضایتی آنها از تلاش های ریاض برای تسلط بر شورای همکاری خلیج فارس را منعکس می کند.

مسائل فعلی عربستان سعودی پس از ترور جمال خاشقجی، موقعیت و اعتبار آن را تضعیف کرده و در نتیجه سرزنش عربستان سعودی برای دوحه و مسقط راحت تر شده است.

*قطر از اوپک خارج شد و با توجه به برخی گزارش ها، درصدد است از شورای همکاری خلیج فارس نیز خارج شود . آیا فکر می کنید قطر شورای همکاری خلیج فارس را ترک خواهد کرد؟

تصمیم قطر برای خروج از اوپک لزوما به این معنی نیست که قطر از شورای همکاری خلیج فارس نیز خارج خواهد شد. با این حال، با توجه به تقسیمات در شورای همکاری خلیج فارس و این واقعیت که اکثر اعضای شورای همکاری خلیج فارس از عربستان سعودی در مناقشه با قطر حمایت می کنند، قابل تصور است که قطر این شورا را ترک کند.

با این حال، با توجه به حمایت ایالات متحده امریکا از شورای همکاری خلیج فارس، حداقل در کوتاه مدت، چنین تصمیمی می تواند امنیت قطر و همچنین موقعیت آن را در رویارویی با عربستان سعودی تحت تأثیر قرار دهد.

*شورای همکاری خلیج فارس موفق به یافتن یک راه حل جامع داخلی برای حل بحران قطر نشد. با توجه به این شکست، آینده شورای همکاری خلیج فارس را چگونه ارزیابی می کنید؟

شورای همکاری خلیج هیچگاه یک سازمان موثر نبوده است. به طور مشخص همکاری و مشارکت در این نهاد نابرابر است به این معنا که عربستان سعودی سازمان را تحت سلطه قرار داده است. شورای همکاری خلیج فارس به عنوان پاسخی به انقلاب ایران در سال 1979، جنگ ایران و عراق و تهدید ایرانی متصور علیه امنیت خلیج فارس شکل گرفت.

اکنون عراق عملا از معادلات استراتژیک منطقه، حداقل در آینده قابل پیش بینی خارج است. ایران دیگر در بلندمدت تهدیدی ایدئولوژیک یا امنیتی برای کشورهای عربی خلیج فارس نیست. در مقابل، جاه طلبی ها و رفتار عربستان و امارات است که منطقه را بی ثبات می کند.

به عبارت دیگر، حقیقت وجودی بسیار مهم شورای همکاری خلیج فارس ناپدید شده است. بنابراین جای تعجب نیست که شورای همکاری خلیج فارس نتوانسته است منافع و چشم انداز های متنوع قطر و عربستان سعودی را برآورده کند.

*در صورت خروج قطر از شورای همکاری خلیج فارس، آیا احتمال وجود یک اتحاد جدید میان قطر و ترکیه وجود دارد؟

در کوتاه مدت، شورای همکاری خلیج فارس به حیات خود ادامه خواهد داد، هر چند  اثربخشی آن بیشتر تضعیف خواهد شد. در بلندمدت، حیات آن به آنچه در عربستان سعودی و ایران اتفاق می افتد بستگی دارد.

تغییر نگرش عربستان سعودی در جهت همکاری بیشتر و تحکم کمتر به بازیگران منطقه ای ممکن است شورای همکاری خلیج فارس را احیا کند. حضور ایران در جامعه بین المللی، حتی می تواند فرصتی برای تبدیل شورای همکاری خلیج فارس به یک سازمان منطقه ای جامع تر ایجاد کند که عراق و ایران نیز بتوانند به آن ملحق شوند.

در مورد اتحاد ترکیه – قطر باید گفت که هنوز مشخص نیست شکل این اتحاد چگونه خواهد بود.

هر چیزی فراتر از آن چه که در حال حاضر وجود دارد، به ویژه همکاری نظامی گسترده و حضور نظامی گسترده ترکیه در خلیج فارس،باعث ایجاد نگرانی های دیگر کشورهای منطقه، از جمله ایران و عربستان سعودی در مورد اهداف بلند مدت ترکیه و جاه طلبی های آن می شود.

حضور نظامی گسترده ترکیه در خلیج فارس همچنین می تواند باعث ایجاد اضطراب در میان کشورهای اروپایی شود. به طور کلی، اتحادهای دوجانبه بین کشورهای خلیج فارس و کشورهای فرامنطقه ای از جمله ترکیه می تواند بی ثبات کننده باشد.

یک سازمان امنیتی قابل قبول باید شامل تمام کشورهای حوزه خلیج فارس شود و کشورهای دیگری همچون پاکستان، ترکیه و احتمالا مصر می توانند اعضای وابسته باشند و یا به عنوان ناظر شرکت کنند.