بزرگنمایی:
«جیحون بوزکورت» معتقد است حمایت آمریکا از «پ.ک.ک» در شمال عراق از جمله عوامل اصلی تنش میان دو کشور بوده که با خرید سامانه اس-۴۰۰ به اوج خود رسیده است.
به گزارش تبسم مهر با جود گذشت دو ماه از روند خرید سامانه پدافند اس-400 توسط ترکیه از کشور روسیه همچنان احتمال اعمال تحریم تحت قانون «کاستا» توسط آمریکا وجود دارد. دلیل اجرایی نشدن تحریم‌ها هم ممانعت دونالد ترامپ رئیس‌جمهور این کشورعنوان شده است. اما از طرفی با وجود اینکه آمریکا باهدف تنبیه ترکیه اقدام به حذف این کشوراز برنامه تولید مشترک اف-35 کرده بود ولی آن‌گونه که دیده می‌شود واشنگتن قصد دارد دوباره ترکیه را به این برنامه بازگرداند.
برخی تحلیل گران معتقد هستند این تلاش‌ها نشان می‌دهد کشور ترکیه بستر رقابت تسلیحاتی روسیه و آمریکا شده است هرکدام به‌نوعی سعی دربه دست آوردن بازار تسلیحاتی این کشور دارند. اما اینکه کدام کشور می‌تواند پیروز این رقابت باشد هنوز مشخص نیست.
در خصوص تحریم‌های احتمالی آمریکا و تغییر موضع این کشور در خصوص همکاری با ترکیه برای تولید مشترک اف-35 گفتگویی با «جیحون بوزکورت» روزنامه‌نگار و نویسنده ترکیه ترتیب داده است که مشروح آن را از نظرمی گذرانید:
*علی‌رغم حذف ترکیه از برنامه ساخت جنگنده‌های نسل پنجمی اف-35، سناتور «لیندسی گراهام» در حاشیه نشست مجمع عمومی سازمان ملل متحد گفته است که بازگشت ترکیه به برنامه اف-35 بسیار مهم است. دلیل تغییر موضع واشنگتن چیست؟
همان‌طور که می‌دانید این روند از زمان آغاز خرید اس- 400 از روسیه آغاز شد. لکن مسئله عمیق‌تر شده است. اگر روابط ترکیه و آمریکا را در 30 سال اخیر مورد توجه قرار دهیم درمی‌یابیم که این دو کشور بیشتر از آنکه متحد باشند دو دولت رقیب در منطقه بوده‌اند. به خصوص حمایت آمریکا از «پ.ک.ک» در شمال عراق از سال‌های 1990 به بعد از جمله عوامل اصلی تنش میان دو کشور است. در کنار این طرفداری از یونانی‌های قبرس بی‌توجهی نسبت به مسلمانان قبرس و اعمال سیاستی که موجب محرومیت بیشتر ترک‌های این جزیره شده است، می‌توانیم از دیگر عوامل تنش میان ترکیه و آمریکا عنوان کنیم.
در این سال‌ها شاهد روابطی توأم با افت‌وخیز بودیم، گاهی پرتنش و گاهی همراه با سازش و مصالحه میان ترکیه و کشورهای غربی؛ که در این وضعیت‌ها آمریکا هدایتگر بوده است. برای مثال نقش آمریکا درپشت پرده کودتای 2016 توسط فتح‌الله گولن بسیار واضح است. باید گفت که روابط تلخ میان آنکارا و واشنگتن پس از کودتای نافرجام با ورود مسئله خرید اس-400 از روسیه به اوج خود رسید. همین نیز بر خرید اف-35 نیز پرده افکند.
مقامات واشنگتن در اولین اقدامشان مانع خرید اف-35 شدند که البته موفق نشدند. وقتی روند خرید این جنگنده‌ها آغاز شد. این بار سعی کردند ترکیه را تحریم نظامی کنند. برخی حامیان اسرائیل در واشنگتن با فشار آوردن بر روی دولت این کشور موضوع حذف ترکیه از ساخت برنامه اف-35 را مطرح کردند.
اما آمریکا یک واقعیت را فراموش کرده است؛ ما در عملیات صلح قبرس در سال 1990 هم دیدیم که چگونه برخی در تلاش برای تحقیر دولت و ملت ترکیه بوده‌اند. ما در مقابل تمامی تحمیل‌های سیاسی آمریکا بر این سخن «عصمت اینونو» اعتقاد داشتیم و با این سخن پاسخ داده‌ایم «اگر دنیای جدیدی ساخته شود ترکیه جایگاه خودش را در آنجا هم پیدا می‌کند.» باید گفت آمریکا جدا شدن متحدش یعنی ترکیه را دید و برای همین دوباره موضوع بازگشت ترکیه به برنامه ساخت جنگنده اف-35 و همکاری اقتصادی میان دو کشور را مطرح کرد.
*احتمال بازگشت دوباره ترکیه به برنامه اف-35 وجود دارد؟
در ابتدا باید پاسخ این سؤال را پیدا کرد؛ آیا بازگشت ترکیه به این برنامه به سود این کشور است؟ در خصوص این جنگنده‌ها کارشناسان تحلیل‌های مختلفی ارائه داده‌اند. برخی کارشناسان این جت‌ها را بهترین نوع آن عنوان می‌کنند برخی نیز بر وجود مشکلات و خطاهایی در ساخت این جت‌ها تأکید دارند. دولت آمریکا نیز طی گزارشی وجود خطاهای فنی در این جت‌ها را قبول کرده است.
یک هشدار دیگری هم از سوی کارشناسان شنیده می‌شود؛ تمامی شبکه‌های تدارکاتی این جنگنده‌ها در آمریکا قرار دارد اگر ترکیه این جنگنده‌ها را خریداری کند نیروی هوایی این کشور صد درصد وابسته به آمریکا می‌شود. از طرفی ترکیه بر تولید هواپیمای نظامی ملی خودش تمرکز بیشتری کرده است. ما تابه حال دو جنگنده را توانستیم تحویل بگیریم اما خلبانانی که در حال آموزش در آمریکا بوده‌اند قبل از به اتمام رسیدن آموزششان به کشور بازگشته‌اند. در کل بازگشت ترکیه به این برنامه در هاله‌ای از ابهام به سر می‌برد. برای پاسخ به این سؤال باید منتظر ماند و دید رفتار واشنگتن و در مقابل آنکارا از این به بعد چگونه خواهد بود.
*برخی کارشناسان معتقد هستند روسیه و آمریکا در حال رقابت تسلیحاتی در ترکیه هستند. از نظر شما واقعاً چنین شرایطی وجود دارد؟
ترکیه در طول این سال‌ها در خصوص صنایع نظامی و دفاعی وابستگی‌هایی به جهان غرب داشته است که مشکلات ناشی از آن را هم تجربه کرد. برای مثال کشورهای غربی هنگام فروش سلاح به ترکیه شرط عدم استفاده از این سلاح‌ها در مقابل «پ.ک.ک» گذاشته بوده‌اند که این هم برای ترکیه غیر قابل قبول بوده است. کودتای 2016 شرایطی ایجاد کرد که ترکیه روسیه را برای چنین همکاری تسلیحاتی انتخاب کند که البته فرصتی طلایی برای مسکو به حساب می‌آید. به هرحال از نظر روسیه و آمریکا ترکیه یک بازار میلیارد دلاری است و هرکدام دوست دارند این بازار را به دست آوردند و در حال حاضر بیشتر این بازار دست آمریکا است. با اینکه اخیراً رجب طیب اردوغان از نمایشگاه صنایع دفاعی روسیه دیدار کرد به نظر می رسد دست روسیه در بازار ترکیه پر شده است اما واقعیت این است که هم‌اکنون آمریکا بیشتر این بازار را تصاحب کرده است.
ترکیه کشوری است که ملزومات نظامی خود را تولید می‌کند و بر گسترش آن تمرکز دارد. شرکت‌های ترکیه در خصوص ساخت موشک‌های بالستیک، سیستم پدافند هوایی گام‌های مهمی برداشته است. برای مثال پهپادهای مسلح ترکیه در بازار جهانی مطرح است. اگر دولت ترکیه به این شکل بر تولید داخلی توجه کند در آینده به‌جای سلاح و مهمات روسی و آمریکایی، سلاح‌های ترکیه خواهد بود و این مهم متعاقباً بر تجارت جهانی نیز تأثیرگذار خواهد بود.
*یکی از موضوعاتی که در ماه‌های اخیر در ترکیه مورد توجه است احتمال اعمال تحریم آمریکا ذیل قانون کاستا است. به نظر شما احتمال تحریم ترکیه از سوی آمریکا وجود دارد؟
با آغاز روند تحویل سامانه‌های اس-400 پنتاگون در کوتاه‌ترین زمان خواستار اعمال تحریم علیه ترکیه شد. اما از طرفی نگاه ترامپ برای اجرایی شدن این طرح مثبت نیست. زیرا همان‌طور که عنوان کردیم آمریکا نمی‌خواهد ترکیه را به‌عنوان یک متحد از دست دهد. ترامپ هم این قدرت اختیار را دارد که این تحریم‌ها را به تأخیربیندازد. با اینکه دوماه از روند تحویل این سامانه گذشته است اما هنوز هیچ گامی از پنتاگون در راستای تحریم آنکارا برداشته نشده است. ازنظر من این اتفاق نخواهد افتاد اگر هم بیفتد در سطح تیره و تار کردن روابط دو کشور نخواهد بود.
*شنیده‌ها حاکی از این است که آمریکا پیشنهادهایی در خصوص اف-35 به ترکیه داده اما جزییاتی در این خصوص افشا نشده است. به نظر شما این پیشنهادات در چه چارچوبی می‌تواند باشد؟
بله درست است به غیر ارائه شروط از سوی آمریکا، پیشنهادهایی هم ارائه شده است اما جزییات آن مشخص نیست. شرطی که از طرف دولت ترامپ مطرح‌شده فعال نکردن پدافند هوایی اس-400 است که این هم شرطی غیر قابل قبول برای آنکارا است. وزارت امور خارجه ترکیه هم در حال آماده کردن توضیحاتی در خصوص این شروط و عدم تهدید سامانه اس 400 برای اف-35 است. این نشان می‌دهد ترکیه برای فعال کردن این سامانه‌ها مصمم است. طبق همان شروطی که اس-400 را خریده‌ایم می‌خواهیم پاتریوت هارا هم خریداری کنیم. در پایان باید گفت که تصویری که فعلاً دیده می‌شود خرید اف-35 و پاتریوت فعلاً در حالت تعلیق به سرمی‌برد.