بزرگنمایی:

به گزارش تبسم مهر و به دنبال انتشار با مجید جعفری اقدم، مدیر آژانس ادبی و ترجمه پل ، روابط عمومی این موسسه در یادداشتی به این مصاحبه واکنش نشان داد. متن نامه ارسالی از سوی روابط عمومی این موسسه در ادامه از نگاه شما می‌گذرد:

 پیرو انتشار متنی تحت عنوان «مصاحبه» با مدیر محترم آژانس ادبی پل در خصوص نحوه حضور در نمایشگاه‌های کتاب بین‌المللی در تاریخ 22 مرداد 1398 توسط آن خبرگزاری محترم با عنوان «ساماندهی حضور در بازار جهانی نشر به ستاد معاونت فرهنگی بازگردد»، به نظر می‌رسد نکاتی در این مصاحبه مغفول مانده که به دلیل انتشار عمومی، نیازمند توضیح است. مقتضی است طبق ماده 23 قانون مطبوعات، به دلیل وجود برخی اظهارات نادرست در راستای پاسخگویی به شبهات و سؤالات پیش‌آمده، ذیل همان بخش درج و منتشر شود. بدیهی است استقبال از نقدهای سازنده و بهره‌گیری از دیدگاه‌های کارشناسی دلسوزان این عرصه و به‌کارگیری خرد جمعی، رویکرد اصلی این موسسه در اتخاذ تصمیم‌های پیش رو بوده و خواهد بود.

1. این موسسه تاکنون در خصوص مطالب مندرج در برخی رسانه‌ها که شرط انصاف را در گفتگوها و تحلیل‌های مرتبط رعایت نکرده‌اند، برای اجتناب از ایجاد تنش و برهم خوردن آرامش درون‌سازمانی و برون‌سازمانی، جوابیه‌ای ارائه نکرده است؛ اما در خصوص مطلب یادشده که علاوه بر تناقض‌های محتوایی، متضمن ایراد اتهامات و توهین‌هایی نظیر «بی‌سوادی»، «منفعت‌طلبی در سفرها» و... به همکاران این مجموعه و معاونت امور فرهنگی است، سکوت را جایز نمی­داند. البته انتظار می‌رفت خبرنگار محترم مرتبط با این مطلب که خود در برخی از نمایشگاه‌های کتاب مرتبط با ج. ا.ا خارج از کشور فعالیت داشته است، در مورد برخی از این ادعاها موضع می‌گرفت و بدون توضیح لازم، مبادرت به نشر آن نمی‌نمود.

2. ارتباط مباحث مطرح‌شده با بحث ادغام مؤسسات تابعه معاونت امور فرهنگی (که مطلع ورود به بحث واقع شده)، روشن نیست. عملکرد موسسه در زمینه‌های مختلف، کاملاً آشکار است. این عملکرد رسماً منتشر شده و نقد و نظر صاحب‌نظران می‌تواند یاریگر ما در ادامه این مسیر باشد؛ ولی بحث ادغام مؤسسات تابعه، بحثی درون‌سازمانی است و شایسته نیست محملی برای طرح نظریات غیرکارشناسی، نادرست، توهین‌آمیز و یا وارد رقابت­کردن سایر زیرمجموعه‌های معاونت نظیر دفتر امور مجامع و یا حوزه امور مشاوران با مؤسسات تابعه شود.

3. ارائه پیشنهاد و راهکار برای اصلاح و بهینه‌سازی امور، فی‌نفسه خوب است و این موسسه نه‌تنها از این امر استقبال می‌کند، بلکه نسبت به تشکیل نشست‌های آسیب‌شناسی و ارزیابی عملکرد بعد از پایان هر فعالیت اقدام نموده است که جلسات متعدد هم‌اندیشی برگزارشده در خصوص فعالیت‌های جاری‌ در همه حوزه‌ها دلیل این مدعاست و نمونه اخیر آن، هم‌اندیشی مربوط به نمایشگاه‌های خارج از کشور یا نشست‌های آسیب‌شناسی نحوه حضور در نمایشگاه کتاب فرانکفورت است؛ اما ربط دادن همه ناکامی‌ها در هر فعالیت به این موسسه و سوءاستفاده از داده­های خام مطرح‌شده در این‌گونه نشست­ها، دور از اخلاق و انصاف فردی و رسانه‌ای است.

4. در خصوص زیرتیتر مندرج در متن («مدیر آژانش ادبی پل با انتقاد از رویه حاکم بر موسسه نمایشگاه‌های فرهنگی در اجرای برنامه‌های نشر ایران در عرصه جهانی خواستار واسپاری آن به معاونت فرهنگی و تشکیل ستادی ویژه به این منظور شد») که پوششی برای بیان مسائل حاشیه‌ای، تعریض‌های تحکم‌آمیز، دوگان‌ه­سازی، ایراد اتهامات نابجا و فرار از مسئولیت است، اعلام میدارد ظاهراً ایشان مطلع نیستند که همواره اعضای هیئت‌امنا، هیئت‌مدیره و مدیریت موسسه، منتخب وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی بوده‌اند و این موسسه در همه فعالیت‌هایش، مجری سیاست‌ها و رویکردهای معاونت امور فرهنگی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی است. بر این اساس، با وجود اسناد بالادستی نظیر «شیوه‌نامه نحوه حضور در نمایشگاه‌های خارج از کشور» و ابلاغیه‌های معاونت امور فرهنگی، تشکیل «ستاد ویژه»، پیشنهاد انجام کاری است که عملاً در حال اجرا است و ممکن است هدفی را دنبال کند که دغدغه‌اش از جنس همان جذابیت‌هایی باشد که به عقیده مصاحبه‌شونده محترم «رقابت‌های سالم و ناسالمی را در بدنه ارشاد به خاطر مزایا و ... رقم زده است»!

5. بازخوانی تاریخچه حضور ایران در نمایشگاه‌های کتاب بین‌المللی و نظرات کارشناسی مکتوب ­شده توسط نمایندگان صنعت نشر ایران، نشان می‌دهد مسیر طی شده تابه‌حال یکی از بهترین تصمیم‌های اتخاذشده به شمار می‌رود. حضور در عرصه بین‌المللی و به‌خصوص نشر جهانی کتاب، لاجرم مستلزم هزینه است. مطالعه‌­ای مختصر در خصوص چگونگی حضور کشورهای عربی در نمایشگاه‌های کتاب به‌منظور بهره‌برداری بهینه از فضای موجود، در مقایسه با حضور کشورمان، نشانگر توجه و تلاش مجموعه مدیران و کارشناسان این حوزه در سالیان اخیر است. ادعای به‌صرفه بودن هزینه‌های چنین حضوری، نیاز به بررسی مجدد گروهی از کارشناسان این حوزه دارد تا بتوان به این نتیجه رسید که چگونه این هزینه‌ها، فایده لازم برای نشر کشورمان را در پی خواهد داشت. کما این‌که فرهنگ، حوزه‌ای است که هزینه‌ها در درازمدت اثربخشی خود را نشان می‌دهد.  

6. بررسی مصاحبه‌های مدیر محترم آژانس ادبی پل در خصوص حضور نشر کشورمان در عرصه بین‌المللی، دچار یک منحنی سینوسی از نظرات متناقض و گاه نافی فعالیت‌های نامبرده در این عرصه است. در چند سال اخیر، جلسات بررسی و آسیب‌شناسی با حضور شرکت‌کنندگان نمایشگاه‌های مختلف کتاب خارجی برگزارشده است و پیشنهادهای ارائه‌شده برای حضور در نمایشگاه سال بعد مدنظر قرارگرفته است. این موسسه به‌عنوان مجری سیاست‌های وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی در این حوزه، کوشیده است نهایت استفاده از آرای شخصی و جمعی نخبگان و مجربان حوزه نشر بین‌الملل را ببرد و در حرکتی روبه‌جلو، دغدغه‌های مقام معظم رهبری و دلسوزان این عرصه را به‌عنوان فصل­الخطاب برنامه‌ریزی‌های خود قرار دهد. در همین راستا، نظر مطرح‌شده توسط کارشناس محترم که در ادوار مختلف از حمایت‌های این موسسه نیز برخوردار بوده است، جنبه‌های متفاوتی در خود دارد. نگاهی کوتاه به داده‌های آماری، بیانگر میزان اهتمام منتقدان در عمل به بدیهیات حضور در نشر بین‌الملل است.

7. ادعای مدیر آژانس ادبی پل مبنی بر «این موسسه که از توان اجرایی بالایی در انجام امور لجستیک و سخت‌افزاری برگزاری نمایشگاه‌های کتاب برخوردار است در روندی خواسته و ناخواسته، تولی­گری و اجرای دامنه وسیعی از فعالیت‌ها و برنامه‌ها در توسعه نشر کشور در بین‌الملل را عهده‌دار شد که متأسفانه نه سواد این کار را داشت و نه الزامات، عوامل و ابزارش را تا جایی که در سال‌های اخیر به جهت انتقادهای جدی به نحوه عملکرد و ضعف در خروجی، موسسه مجبور شد به مشارکت دادن بخش خصوصی در اجرای برنامه‌هایش روی خوش نشان بدهد»، حاوی این مطلب است که مدیریت و نیروی متخصص این مجموعه در تمامی سالیان فعالیت خود، مسافرانی بیسواد بیش نبوده‌اند؛ درحالی‌که فعالیت‌های صورت گرفته و دعوت از ناشران برای حضور در نمایشگاه‌هایی همچون فرانکفورت بر اساس فراخوان‌های منتشرشده در رسانه‌ها و بر اساس بهره‌گیری از خرد جمعی و تشکیل جلسات شورای سیاست‌گذاری این نمایشگاه، مذاکره و مشورت با اصحاب نشر و متخصصان حوزه بین‌الملل در خصوص بهینه‌سازی و ارتقای کیفیت حضور کشورمان در این دوره از نمایشگاه، همراه بوده و تک‌تک فعالیت‌ها با لحاظ ظرفیت نمایشگاه و رعایت اصول حرفه‌ای حضور در نمایشگاه‌های بین‌المللی و قواعد فعالیت در فضای کسب‌وکار نشر و بازار جهانی کتاب به اجرا درآمده است. کتاب‌های عرضه‌شده نیز، به‌زعم نمایندگان تشکل‌های نشر و ناشران و با بررسی محتوایی، کتاب‌هایی است که در صنعت نشر کشورمان منتشرشده و قابلیت عرضه جهانی داشته است.

اتهام بی‌سوادی و منفعت‌طلبی به همکاران این مجموعه و ارشاد که هم در این مصاحبه و مصاحبه‌های قبلی (28 شهریور 95) تکرار شده، در حالی است که ایشان در مصاحبه 29 اردیبهشت 97، مدیران و مجریان در تمام بخش‌های نمایشگاه کتاب تهران، به‌ویژه در بخش بین‌الملل را افرادی کاربلد و ساعی دانسته که برای اجرای خوب  سیاست‌ها و برنامه‌های اعلامی نهایت تلاش را می‌کنند... (به نظر می‌رسد اشکال کار در جای دیگری باشد).

8. به نظر می‌رسد بیان عبارت «متأسفانه وجود و استمرار نگاه تصدی‌گری تمامیت‌خواه در فعالیت‌های مرتبط با توسعه بین‌الملل نشر کشور فقط در دایره تنگ موسسه نمایشگاه‌ها موجب شد توجه به دیگر توانمندی‌ها و ظرفیت‌ها در بدنه معاونت امور فرهنگی و بخش خصوصی برای به‌کارگیری در پروسه توسعه بین‌المللی نشر کشور مورد غفلت قرار گیرد» توسط این کارشناس فرهنگی مطلع از امور!، بی‌انصافی است.

در سالیان اخیر همواره سعی شده است تا غرفه‌ای در خور شأن برای حضور در این نمایشگاه به نمایندگی از ناشران کشورمان زیر پرچم مقدس کشورمان برپا شود. بدیهی است تاریخچه حضور ایران در نمایشگاه­های بین‌المللی کتاب ازجمله فرانکفورت به شکل منسجم و در قالب برپایی غرفه ملّی جمهوری اسلامی ایران و با حضور تشکل‌های نشر، ناشران و آژانس‌های ادبی باهدف تقویت مراودات فرهنگی در عرصه بین‌الملل، توسعه و پیگیری روابط با کشورهای خارجی از طریق فرهنگ و شناساندن بهتر ظرفیت‌های صنعت نشر جمهوری اسلامی ایران، یکی از وظایف تخصصی این موسسه بوده که نتایج حاصله بازتاب توان و قابلیت‌های نشر ما ازجمله آژانس‌های ادبی موجود در این حوزه است.

بر این اساس، تقلیل همه اقدامات انجام‌شده در حوزه بین‌الملل و نمایشگاه‌های خارجی و نهایتاً توصیف این تلاش‌های مستمر به «وجود جذابیت‌ها و منافعی از قبیل سفرهای خارجی، حق مأموریت‌ها و ...» و نیز «وجود رقابت‌هایی سالم و ناسالم در بدنه وزارت ارشاد در این زمینه» در کلام مصاحبه‌شونده و کنایه به عدم وجود احساس مسئولیت! اوج بی‌انصافی است.

لطفاً فهرست بلندبالای توصیفات کلی ایشان از عملکرد موسسه و حتی معاونت امور فرهنگی را مرور کنید. طرح ادعاهای کلی درباره نحوه حضور در نمایشگاه‌های خارجی، آن‌هم بدون استناد و ارزیابی مدیریتی ناقض اصول حرفه‌ای و خلاف شأن رسانه محترم است. از آن گذشته، اتهام‌زنی بی‌سند به کارکنان این موسسه (اتهام بی‌سوادی و منفعت‌طلبی) ازنظر شرعی، حقوقی و اخلاقی قابل‌پذیرش نیست.

جالب است که ایشان به برکت حضور در برخی نشست‌های داخلی و آسیب‌شناسی، همه شنیده‌های خود در این رابطه را به‌صورت کلی علیه این موسسه فهرست کرده، به‌گونه‌ای که حتی باور به بیان این فهرست طولانی در قالب مصاحبه شفاهی توسط ایشان بسیار مشکل است.

9. وجود تناقض در ذیل تا صدر مطلب اخیر و نیز مطالب و مصاحبه‌های پیشین طرف گفتگو، جای تعجب و تأمل دارد. ایشان در صدر مطلب خواستار تصدی‌گری معاونت امور فرهنگی در این خصوص شده‌اند و در ادامه، معاونت امور فرهنگی را «فاقد حلقه راهبری و فرماندهی معین و مشخص برای سیاست‌گذاری، برنامه‌ریزی، حمایت، نظارت و هدایت برنامه‌ها و فعالیت‌های موجود در توسعه نشر کشور در جهان» دانسته‌اند.

همچنین در برهه‌ای، همه تقصیرها گردن تشکل‌های نشر و ناشران است که به اقرار ایشان «برای منافع شخصی خودشان کار می‌کنند» (مصاحبه 28 شهریور 95) و اکنون موسسه نمایشگاه‌ها باید پاسخگوی عملکرد همه نهادهای دخیل در نمایشگاه‌های خارج از کشور که مجموعه تحت تولی آقای جعفری اقدم هم جزو آن‌هاست، باشد و این در حالی است که ایشان معترف‌اند «وظیفه موسسه و ارشاد فضاسازی و حمایت برای حضور است» (مصاحبه 2 مهر 95) و موسسه نیز کاری جز این نکرده است. به‌عنوان نمونه، می‌توان به چند مصاحبه گذشته ایشان اشاره داشت:

- «تشکل‌های نشر ایران نه‌تنها فعالیت در حوزه نشر بین‌الملل را اولویت نمی‌دانند، حتی در بعضی موارد انگیزه و حوصله همراهی با پروژه‌های دولتی برای حمایت از توسعه نشر ایران در جهان را هم ندارند و نمی‌توانند از اندک امکانات فراهم آمده توسط دولت در راستای حمایت از منافع اعضای خود در کمک به ورود به بازار جهانی نشر بهره ببرند.» (4 شهریور 1397)

- «مسئولان اتحادیه‌های ناشران کشور در اغلب نمایشگاه‌ها به‌عنوان بازدیدکننده حضور می‌یابند و در بعضی از نمایشگاه‌های مهم، ازجمله نمایشگاه کتاب فرانکفورت، در غرفه‌ای کم‌مایه ... شرکت می‌کنند.» (22 شهریور 96) و...

حال جای طرح این پرسش باقی است که در شرایطی که طبق گفته ایشان، «عملکرد ناشر و تشکل‌های نشر ضعیف است و جایگاه آژانس‌های ادبی درک نمی‌شود»، چرا موسسه نمایشگاه‌های فرهنگی ایران باید در قبال خروجی ضعیف نشر ایران مسئول باشد؟ امیدواریم با تقویت حافظه کوتاه‌مدت، پرونده این‌گونه اظهارنظرهای متناقض بسته شود.

10. نگاه به بخش خصوصی و استفاده از بخش خصوصی در موسسه نمایشگاه‌ها و معاونت امور فرهنگی، نگاه ابزاری نبوده، نیست و نخواهد بود. آنچه مدنظر بوده، همفکری، هماهنگی و کمک به برنامه‌ریزی برای حضور بهتر است و مکاتبات، درخواست‌ها و استماع نظرات حاضران و شخص ایشان در نشست‌های برگزارشده بین بخش خصوصی و موسسه نیز مؤید این مطلب است؛ و حتماً مصاحبه‌شونده محترمی که خود بخش خصوصی (با پیشینه کار دولتی) است و دارای ایده و روش مشخص علمی و مطابق با استانداردهای روز دنیا عمل می‌کند و مبرا از اشکال و نقص در عملکرد، گزینه مناسبی برای «ابزار بودن» نمی‌تواند باشد!

11. در خصوص انتخاب کتاب برای نمایش در نمایشگاه‌های خارج از کشور باید گفت این کتاب‌ها با نشر فراخوان از ناشران، تشکل‌ها و... که با لحاظ شرایطی برگزیده می‌شوند، دریافت و پس تهیه نرم‌افزار مشخصات و انجام سایر کارهای معمول بسته‌بندی و ارسال می‌شود. کتاب‌های موجود در انبار، کاربرد دیگری دارد و برای ارسال به کتابخانه‌های داخل کشور بوده و تنها وجه مشترک بین این دو، «ارسالی بودن» آن‌هاست.

12. رعایت اختصار، مجال پاسخگویی به همه اتهامات و گفته‌های مخدوش در این مصاحبه جهت‌دار را نمی‌دهد. ایشان در بخش دیگری از مطالبشان، گله‌­مندانه از «عدم استفاده بهینه از ظرفیت و قابلیت بخش خصوصی، اعم از ناشران و آژانس‌های ادبی» و «دعوت‌های موردی» از آژانس تحت مدیریت ایشان سخن به میان آورده‌اند. این در حالی است که صرفاً در 2 سال گذشته ایشان از حمایت حضور در 6 نمایشگاه خارجی بهره‌مند شده و برای حمایت حضور در 10 نمایشگاه دیگر (تأمین هزینه‌های اسکان، بلیت و غرفه در نمایشگاه‌های پیش­رو در سال جاری) درخواست مکتوب داده‌اند که در صورت صلاحدید ایشان جزییات آن برای قضاوت افکار عمومی اعلام خواهد شد و این، با گفته‌های فردی که «منافع مادی و فردی را در حوزه فرهنگ در نظر نمی‌گیرد، منافات دارد» (28 شهریور 95).

شاید تمام سخن در این نکته باشد که در آخر مصاحبه عنوان شده است: کمک به تسهیل حضور آژانس‌های ادبی در رویدادهای داخل و خارج از کشور ...!

به گفته مولانا: «او دراز گفت، امّا مقصود این بود. اَصل، مقصود است، باقی دَردِسَر است!».