بزرگنمایی:

به گزارش تبسم مهر درست است که این روزها برخی از دانش آموزان با میل خود برخی از رشته های فنی و حرفه ای را برای ادامه تحصیل در مقطع متوسطه دوم انتخاب می کنند، اما یکی از مشکلات هدایت تحصیلی، انبوهی از دانش آموزانی است که طبق برگه های هدایت تحصیلی نمره های مناسب برای رشته ها نظری را نیاورده اند و به سمت رشته های فنی و حرفه ای و سپش کاردانش هدایت می شوند. عموم این دانش آموزان با رضایت و یا پس از اقناع شدن به این سمت هدایت نمی شوند و لاجرم دانش آموزانی که قرار است نیروی کار آینده این کشور شوند، از ابتدا بدون انگیزه های لازم سر یادگیری مهارت ها نشسته اند. 

مصطفی آذرکیش مدیرکل دفتر فنی و حرفه‌ای و کاردانش وزارت آموزش و پرورش  در خصوص این موضوع و این نکته که خروجی نیروی کار از آموزش و پرورش از ابتدا انگیزه و رغبت کافی برای تحصیل در رشته خود را ندارد و در نهایت تاثیرش را در بازار کار و کارآفرینی مشاهده خواهیم کرد، گفت: به هر حال فرهنگ کار در کشور ما آنطور که باید جا نیفتاده و بهای لازم برای توسعه فرهنگ کار داده نشده است؛ درحالی‌که هم در آموزه‌های دینی ما، کاری مقدس است و هم در اسناد بالادستی  بر آن تأکید شده است اما همچنان بسترهای فرهنگی لازم برای تقویت کار و کارآفرینی مهیا نیست؛ بنابراین موضوع ما نگاه نادرست به خود موضع کار است و نه لزوما نگاهی که از بیرون به هنرستانی ها و کاردانشی ها در جامعه وجود دارد. یک مثالی بزنم.وقتی اولیای دانش‌آموزان بسیاری، به فرزندانشان می‌گویند «اگر درس نخوانی باید بروی کار کنی» درواقع در همین بدو امر، کار کردن بد جلوه داده می‌شود. این دانش‌آموز وقتی به هنرستان می‌رود، تصور خوبی از شرایطی که در آن قرار گرفته است، ندارد.

وی ادامه داد: یکی از چالش‌های جدی که در حوزه آموزش‌های فنی و حرفه‌ای و کاردانش داریم، شأن و منزلت  هنرستانی ها برای ارتقای منزلت اجتماعی کار در کشور است. چالش جدی‌تر ما این است که ضرورت مشارکت بین دستگاهی، چه دولتی و چه غیردولتی برای متناسب‌سازی آموزش‌های فنی و حرفه‌ای متناسب با بازار کار مهیا نیست. ما در حوزه تربیت و یاددهی کار و فناوری که شامل کسب مهارت‌های عملی برای زندگی کارآمد و بهره‌ور است،تلاش می کنیم، اگر بخواهیم تولید و بهره‌وری را در تولید بالا ببریم، باید بهره‌وری در نیروی انسانی را بالا ببریم. شایستگی‌های مبتنی بر فناوری و علوم وابسته را باید بالا ببریم به ویژه فناوری ارتباطات و اطلاعات. در حال حاضر در شرایطی قرار داریم که تغییرات تکنولوژی و فناوری به صورت گسترده و روز به روز صورت می‌گیرد. ما باید زیرساخت‌های فرهنگی را در این زمینه مهیا کنیم و زیرساخت‌های مشارکت‌جویی و مشارکت‌پذیری را با تصویب قوانینی که این امور را تسهیل می‌کند، بالا ببریم.

آذرکیش بیان کرد: در حال حاضر قانون نظام جامع تربیت فنی و حرفه‌ای و مهارت تصویب شده است و برای این نظام جامع، شورای عالی مهارت‌های فنی و حرفه‌ای تشکیل شده است. سه کارگروه ذیل این شورا فعالیت می‌کنند و شورا هم به ریاست معاون اول رئیس‌جمهور تشکیل می‌شود. اگر بخواهم مشخصاً به سؤال شما جواب بدهم، باید بگویم هدف این قانون، چند مورد است. اولین هدف آن، ترویج و تقویت فرهنگ کار، تولید، کارآفرینی و اخلاق حرفه‌ای مبتنی بر ارزش‌های اسلامی و ملی است. درواقع هدفش این است که جایگاه زیرساخت‌های فرهنگی را مهیا کند. شما فرمودید اگر افراد با رغبت وارد حوزه هنرستان نشوند، در آن صورت با رغبت هم وارد بازار کار نمی‌شوند و آنطور که بایسته و شایسته است به درد بازار کار نمی‌خورند. هدف اول مبتنی بر همین پرسش شماست.

وی اضافه کرد: همچنین هدف دوم نیز به همین نیاز پاسخ می‌دهد که آموزش و تربیت نیروی انسانی کارآمد، متناسب با نیاز بازار کار فعلی و آتی و همچنین ارتقای توان کارآفرینی است. وقتی ما بحث کارآفرینی داریم، یکی از خروجی‌های آن اشتغال است. ما به بچه‌ها آموزش کارآفرینی می‌دهیم که بتوانند رفتار کارآفرینانه پیدا کنند. در این رفتار مهارت‌های ارتباطی، مدیریتی، تحمل ابهام، ریسک‌پذیری، مخاطرات ریسک‌پذیری، مهارت‌های مربوط به کسب و کار، بازاریابی و ... را یاد می‌گیرند. اگر همه آنها کارآفرین نشوند، اما رفتار کارآفرینی را یاد می‌گیرند و قطعاً در زندگی‌شان مؤثر است.

وی اظهار کرد: هدف سوم این نظام جامع، کمک به تولید و کاهش فقر در جامعه است که از طریق توانمندسازی نیروی کار و کمک به افزایش اشتغال و خوداشتغالی ایجاد می‌شود. همه آنچه که گفتم مستلزم تصویب قوانینی در مجلس شورای اسلامی است که بحث خوداشتغالی و افزایش اشتغال را برای کارفرمایانی که می‌خواهند از این دانش‌آموزان استفاده کنند، ایجاد کند و تسهیلات لازم را در قالب مقررات قانونی در اختیارشان بگذارند. موضوع بعدی فراهم‌سازی زمینه یادگیری مادام‌العمر افراد  برای دستیابی به اهداف آموزشی، در راستای شغل و حرفه‌ای که دارند، است وقتی صحبت از یادگیری مادام‌العمر می‌شود، به دلیل این است که بسیاری از مشاغل در حال به روز شدن است و بسیاری از مشاغل در قالب فناوری‌های جدید یا از بین می‌روند یا دچار تحول اساسی می‌شوند. شما در آینده قطعاً تاکسی‌های بدون راننده را خواهید دید. رفتار با این مشاغل و مواجهه با آنها، نیاز به یادگیری مستمر دارد و کسانی که در این فرآیند باشند، باید امکان آموزش مجدد برایشان فراهم باشد.

مدیرکل دفتر کاردانش وزارت آموزش و پرورش  افزود: افزایش سهم سرمایه انسانی از طریق آموزش، مهارت، کارآفرینی و تجربه سهم‌بری عادلانه در چرخه تولید است. به این معنا که بهره‌وری در صورتی بالا می‌رود که بهره‌وری منابع انسانی بالا برود. وقتی صحبت از رونق تولید و حمایت از کالای ایرانی می‌شود، مردم به دنبال کالای باکیفیت هستند. این کالای باکیفیت را چه کسی تولید می‌کند؟ قطعاً نیروی انسانی ماهر بنابراین در کنار بسترسازی فرهنگی، به خیلی از قوانین می‌توانیم برسیم که از جمله آن، نیروی انسانی ماهر و بهره‌ور است. اخیراً پژوهشی سازمان مرکز مطالعات و پژوهشگاه آموزش و پرورش انجام داده در خصوص اثربخشی برخی آموزش‌ها در حوزه فنی و حرفه‌ای و اعلام کرده 85 درصد دانش‌آموزانی که در شاخه کاردانش تحصیل کرده‌اند، از طریق تحصیل در این شاخه‌ها احساس رضایت می‌کنند. افرادی که در این پژوهش شرکت کرده بودند، فارغ‌التحصیلان کاردانش بودند. این یعنی اینکه این افراد توانسته‌اند در دوره آموزش به نتایجی که می‌خواهند، برسند اما اگر بخواهیم آموزش‌ها را صرفاً مساوی با اشتغال بگیریم، باید بدانیم که برای اشتغال، زیرساخت‌های دیگری نیاز داریم.

مدیرکل دفتر فنی و حرفه‌ای و کاردانش وزارت آموزش و پرورش در پایخ به این پرسش که فارغ از مواردی که ذکر کردید و اینکه باقی دستگاه هایی که در حوزه اشتغال دارند وظیفه خود را درست انجام می دهند یا نه، در رشته های مهارتی رغبت سنجی های درست صورت نمی گیرد و مشاوران می گویند بسیاری از دانش آموزان هدایت تحصیلی می شوند به سمت شاخه های مهارتی ولی مشخص نیست فرد در کدام رشته خاص این شاخه ها مهارت و استعداد و رغبت دارد، خاطرنشان کرد: این ناظر به این است که در همه مناطقمان همه رشته ها را داشته باشیم. در دانشگاه هزار نفر متقاضی رشته پزشکی هستند اما آیا ما می توانیم ظرفیت پذیرش این تعداد را داشته باشیم. در سند برنامه ملی درسی در ساختار و زمان آموزش آنچه قید شده این است که مشاوره و هدایت تحصیلی و تربیتی در همه دوره‌های تحصیلی الزامی است. انتخاب شاخه و رشته تحصیلی در پایان دوره آموزش عمومی انجام می‌شود. در بند 6 می گوید: دوره متوسطه دوم دارای سه شاخه نظری، فنی و حرفه‌ای و کار و دانش است. هر یک از شاخه‌های این دوره برای رشته‌های خاص که تنوع آنها بر اساس نیاز جامعه، اقتضای زمان و امکان اجرای آن تعیین می‌شود. بنابراین هدایت تحصیلی بر مبنای اسناد بالادستی و این سه شاخصه صورت می‌گیرد.

آذرکیش ادامه داد: در همه دنیا اینگونه نیست که امکان دسترسی به هر آنچه فرد می خواهد مهیا باشد. آموزش هایی که می دهیم بر اساس نیازسنجی استان هاست و رشته ها را اعلام می کنند و نقطه بهینه از اقتضای زمان و نیاز جامعه و امکانات را اعلام می کنند. مطلوب در کشورها این است بچه ها طوری هدایت شوند که در شغلی که می خواهند بروند. ممکن است دانش آموزی علاقه به رشته ای داشته باشد اما استعدادش را نداشته باشد و یا استعداد و علاقه هر دو را داشته باشد اما  جامعه به آن رشته نیاز نداشته باشد.

وی در پاسخ به این پرسش که ما یک سند را داریم و نیاز جامعه و امکانات محدود داریم اما همه بحث این است که آیا نباید درباره همه اینها یک اقناع سازی صورت بگیرد؟ و فرد با آگاهی به سمت یک رشته هدایت شود تا احساس نکند چون رشته تجربی و ریاضی نمره نیاورده به این سمت هدایت نشده است؟ گفت: مطلوب این است که مشاره فرایندی از اول دبستان تا پایان پایه نهم اجرا شود. در هر حال باید اقناعی صورت گیرد منبعت از همان بحث های فرهنگی است. امسال و پارسال اقبال خانواده ها به سمت رشته های فنی و حرفه ای و کاردانش زیاد شده و خیلی از هنرستان ها ظرف یکی دو هفته اول پر شدند. شما می گویید مشخص نیست این اقبال به خاطر این است که هدایت شدند به این سمت یا با رضایت ثبت نام کردند. این منبعث از فرهنگ است. ما دانش آموزانی داریم که با معدل های بالا و حتی با وجود قبولی در مدارس استعدادهای درخشان هنرستان را انتخاب کرده اند. 

وی در پایان بیان کرد: اگر چند عامل را در تحلیل هایمان از وضعیت موجود با هم در نظر نگیریم دچار اشکال می شویم. ممکن است در تحلیل به این نتیجه برسم بچه ها به اشتغال کمتر می رسند آموزش درست داده نشده است، در حالیکه اگر کارخانه رونق داشته باشند، همه جذب می شوند و آنوقت نتیجه می گیریم آموزش ها درست بوده است. در آموزش مهارتی چند موضوع را باید با هم در نظر گرفت. درباره بحث هدایت تحصیلی نیز همین گونه است.