بزرگنمایی:
تبریز-حال دریاچه ارومیه به شکرانه بارش‌های بهاری و اقدامات صورت گرفته خوب است ولی متاسفانه گردشگرانی که سال‌ها در حسرت پر آبی این دریاچه بودند اکنون دیگر قصد مسافرت به این محل را ندارند.
تبسم مهر: این بار من و یک دریا آب؛ چشمانم محو رنگ فیروزه‌ای و موج‌های غلتان بر دل این دریاچه است؛ تنها چیزی که می‌تواند ذهن مرا به سمت دیگری بکشاند صدای کودکانی است که میهمان این روزهای دریاچه ارومیه هستند. آری اینجا قلب تپنده آذربایجان است همان نگین فیروزه‌ای که روزگاری همه کمر به همت خشک کردن این دریاچه بسته بودند اما قطره‌های باران سخاوتی دیگر داشت، بارید و بارید تا دریاچه پر از آب شد؛ البته نباید انجام برخی از اقدامات عمرانی را از یاد برد.
باید بگویم این روزها دریاچه ارومیه حال و هوای دیگری دارد تا چشم کار می‌کند پر از گردشگرانی است که روزی حسرت پر آب شدن این دریاچه را داشتند و حال فرصت را غنیمت شمرده و دل به نگین فیروزه‌ای آذربایجان سپرده‌اند؛ گردشگران می‌آیند و می‌روند اما آنچه که ذهن مرا به خود مشغول ساخته این است که دومین دریاچه شور جهان، فاقد برخی امکانات و زیرساخت‌های گردشگری است.
همین بهانه‌ای شد تا بار دیگر سری به دفتر منطقه‌ای ستاد احیا در آذربایجان شرقی بزنیم.
مدیر دفتر منطقه‌ای ستاد احیا در آذربایجان شرقی در گفت و گو با خبرنگارتبسم مهر بیان می‌کند: تراز دریاچه ارومیه در 19مرداد ماه سال جاری، 1271/50 می‌باشد که در سال گذشته 1270/48 بوده که نسبت به سال گذشته 1/02 سانتی متر اختلاف تراز را از خود نشان می‌دهد؛ گفتنی است حجم آب موجود در دریاچه ارومیه به بیش از 4 میلیارد متر مکعب افزایش یافته است.
زیرساخت‌های گردشگری در دریاچه ارومیه نیازمند زمان و اعتبار است
خلیل ساعی، تأمین زیرساخت‌ها برای گردشگری در دریاچه ارومیه را نیازمند زمان و اعتبار دانسته و ادامه می‌دهد: شرایط کنونی دریاچه ارومیه به گونه‌ای است که گردشگران بسیاری را به سمت خود جذب کرده است که با احیا دریاچه ارومیه، پتانسیل‌های اقتصادی نیز در آن منطقه شکوفا خواهد شد و اکنون با بالا آمدن تراز دریاچه ارومیه این اتفاق می‌افتد. اگر تراز دریاچه ارومیه مطلوب باشد خواهد توانست گردشگران زیادی را سمت خود جذب کند که با جذب گردشگر نیز، رونق اقتصادی در آن منطقه شکوفا شده و تحولاتی را رقم خواهد زد.
لایروبی مسیل‌ها و رهاسازی آب از پشت سدها
وی اضافه می‌کند: مقدار قابل توجهی از بارش‌ها و هم چنین اقدامات ستاد احیا دریاچه ارومیه از جمله لایروبی مسیل‌ها و رهاسازی آب از پشت سدها، انتظار داریم بر اثر اقدامات صورت گرفته از پایان امسال نزدیک بر 1 میلیارد متر مکعب آب به طور دائم بر پیکر دریا روانه شودتوانست وضعیت دریاچه را به حالت فعلی برساند؛ با ادامه این وضعیت و وجود نزولات جوی، پروژه‌های که طی 5 سال گذشته از سوی ستاد احیا انجام گرفته و سال 98، به مرحله بهره‌برداری خواهد رسید نزدیک بر 1 میلیارد متر مکعب آب به طور دائم بر پیکر دریا روانه خواهد شد و در جوار آن نیز با انجام سایر اقدامات عمرانی خواهیم توانست بارش‌های سال جدید را نیز بر پیکر دریاچه منتقل کنیم.
تأمین معیشت جایگزین برای کشاورزان توسط ستاد احیاء
ساعی، تأمین معیشت در دریاچه ارومیه را یکی از مهم‌ترین مباحث معرفی و بیان می‌کند: بحث اشتغال و معیشت جایگزین یکی از موضوعات اصلی و اساسی برای احیای دریاچه ارومیه است طبیعتاً زمانی که مباحث گردشگری به میان می‌آید ستاد احیا نیز از آن حمایت می‌کند چرا که تعدادی از افراد از بخش‌های کشاورزی منفک و به بخش صنعت گردشگری پیوند می‌یابند و تمام تلاش ستاد احیا، مطرح کردن شغل‌های جایگزین برای کشاورزان است؛ یکی از بهترین شغل‌ها برای کشاورزان می‌تواند بحث صنعت گردشگری باشد که ستاد احیا دریاچه ارومیه نیز از آن حمایت خواهد کرد.
وی اضافه می‌کند: وهله اول، احیای دریاچه ارومیه است که معتقدم اگر دریاچه احیا شود با توجه به پتانسیل‌های منطقه تعدادی از افراد اقدام به سرمایه گذاری خواهند کرد چرا که نگرش بخش خصوصی برای پول‌زایی فراتر از ما می‌باشد و می‌توانند مناطق را شناسایی و در مکان‌های مختلف برای توسعه و گردشگری سرمایه گذاری کنند؛ با توجه به تخصصی که افراد در این زمینه دارند راهکارهایی از جمله ایجاد زیرساخت‌ها همانند بازسازی مجدد هتل بندر شرفخانه به دلیل وجود گردشگران، جزو برنامه کاری قرار خواهد گرفت.
نقش ویژه جوامع محلی در احیای دریاچه ارومیه
ساعی ضمن تأکید بر نقش ویژه جوامع محلی در احیای دریاچه ارومیه خاطرنشان می‌کند: همواره از اقدامات عمرانی صحبت می‌شود اما جایگاه اقدامات فرهنگی کمتر از اقدامات عمرانی نیست؛ با همکاری جوامع محلی و افرادی که در حوضه آبریز دریاچه ارومیه قرار دارند، احیای دریاچه ارومیه پیش از موعد می‌تواند رخ دهد این در حالی است که با عدم رعایت الگوی کشت، برداشت‌های غیرمجاز آب و استفاده از محصولات پرمصرف آبی ، نتیجه‌ای به جز زمان بر بودن احیای دریاچه به دنبال نخواهد داشت؛ از این رو باید در بخش‌های صنعت و مصرف شرب خانگی به صورت بهینه از آب استفاده کرد، وجود روش‌های نوین آبیاری در دنیا و مورد توجه قرار گرفتن این روش‌ها توسط سازمان جهاد کشاورزی در حوضه آبریز دریاچه ارومیه، نیازمند تبعیت از گفته‌های این سازمان است چرا که میزان آبی که به هدر می‌رود حقابه دریاچه ارومیه است.
نبود آب و عدم کنترل در مسیر
مدیر دفتر منطقه‌ای ستاد احیا، نبود آب و عدم کنترل را مهم‌ترین عامل برای عدم رهاسازی آب به سمت پیکر دریاچه دانسته و ادامه می‌دهد: رهاسازی آب به سمت دریاچه معمولاً در ماه‌های بهمن، اسفند و فروردین، زمانی که بارش وجود داشته و کشاورز نیازی به برداشت غیر مجاز آب ندارد صورت می‌گیرد؛ آب پشت سدها با برنامه‌ریزی انجام گرفته و کسر نیاز شرب و کشاورزی بر پیکر دریا منتقل شده است و به نظر می‌رسد که در این زمان، آب اضافی در پشت سدها وجود ندارد تا بر پیکر دریا منتقل شود؛ از طرفی وجود برخی عدم کنترل‌ها در مسیر، موجب می‌شود تا نتوانیم تمامی مسیرها را کنترل کرده و اجازه ندهیم تا آب به صورت غیر مجاز برداشت شود.
آغاز عملیات اصلاح پل میان‌گذر دریاچه ارومیه
وی ادامه می‌دهد: یکی از راهکارهای احیای دریاچه ارومیه، بررسی اثرات خشک شدن دریاچه با احداث پل میان گذر شهید کلانتری بود که دانشگاه تبریز، بعد از مطالعه به این نتیجه رسید که تعدادی دهانه پل نیاز است تا باز گردد؛ طبق آخرین مکاتبات صورت گرفته با وزارت راه و شهرسازی ، راه‌داری و حمل و نقل جاده‌ای و معاون عمرانی آذربایجان غربی اعلام کرده‌اند که عملیات اصلاح پل میان گذر آغاز می‌شود. ارتقاء تراز دریاچه برای آغاز اقدامات عمرانی، اصلاح آن و اطمینان از اینکه دریاچه در حال احیا است از جمله مباحثی بود که در این جلسات عنوان گردید که خوشبختانه مطلوب بودن تراز کنونی دریاچه موجب خواهد شد تا اصلاح پل میان گذر، جزو برنامه کاری وزارت راه و شهرسازی قرار گیرد.
ساعی، با اشاره بر کم آبی در کشور و افزایش دوام و پایداری در جامعه به واسطه مصرف بهینه آب ادامه می‌دهد: ما متولی احیای دریاچه ارومیه هستیم و همه آگاهی کافی از کمبود آب را داریم و با توجه بر اینکه اقدامات آب بر در کشاورزی وجود دارد طبیعتاً سوق دادن به سمت غیر مصرف آب، می‌تواند رونق اقتصادی آن منطقه را نیز مهیا کند؛ ناآگاهی کشاورزان و عدم تألیف کار مشخص باعث می‌شود به سمت تولید محصولات پر مصرف آبی سوق یابند در صورتی که باید محصولاتی تولید کرد که با حداقل آب ، بیشترین بهره دهی را داشته باشد.
وی کشت گیاهان دارویی را از برنامه‌های ستاد احیا دانسته و بیان می‌کند: نزدیک بر 29 کیلومتر حفاری و لاینینگ تونل زاینده انجام گرفته که ادامه آن نیز در سال جاری اتمام خواهد یافت طبق اعلام برنامه تا پایان سال جاری این پروژه نهایی خواهد گردید که با رسیدن به مرحله بهره برداری می‌تواند به عنوان یکی از منابع آب آور دریاچه ارومیه مطرح شود علاوه بر این پروژه، 4 پروژه تصفیه خانه‌ها نیز در سال جاری به مرحله بهره برداری خواهد رسید.
لزوم فرهنگ سازی برای مصرف بهینه آب
ساعی در پایان، ارزش و اهمیت فرهنگ سازی برای مصرف بهینه را کمتر از اقدامات عمرانی ندانسته و ادامه می‌دهد: جوامع محلی در بخش احیای دریاچه ارومیه نقش ویژه‌ای دارد و باید از تمامی سمن‌ها در همراه ساختن جوامع محلی قدردانی کرد. به دلیل وقوع سیل در فروردین ماه سال جاری، یکی از راهکارهای احیای دریاچه ارومیه، بررسی اثرات خشک شدن دریاچه با احداث پل میان گذر شهید کلانتری بود که دانشگاه تبریز، بعد از مطالعه به این نتیجه رسید که تعدادی دهانه پل نیاز است تا باز گردددولت نمی‌تواند تمام اعتبارات لازم را تأمین کند گر چه احیای دریاچه ارومیه جزو برنامه‌های کاری است اما نجات انسان‌ها ، تأمین معاش برای زندگی آزادی که دچار آسیب شده‌اند نیز جزو برنامه کاری دولت است؛ بدین دلیل شاید دولت در مقطعی از زمان نتواند اعتبارات لازم را تأمین کند اما راهکارهایی که بدون تأمین اعتبار برای احیای دریاچه ارومیه مطرح شود جزو برنامه کاری است.
بازسازی و آماده نمودن سواحل دریاچه ارومیه
مدیر کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری در گفت و گو با خبرنگارتبسم مهر بیان می‌کند: بعد از چندین سال، امسال نخستین سال است که تراز آبی دریاچه ارومیه به سطح نسبتا مناسب رسیده است که در صورت تداوم این شرایط، امکان بهره برداری از آن وجود دارد. مسیرهای قدیمی و معرفی شده ساحل دریاچه ارومیه از شهرها و روستاهای مختلف، هم‌چنان قابل دسترسی است و با توجه به عدم استفاده طی سالهای قبل، نیاز به بازسازی مجدد و آماده نمودن برای گردشگران دارند.
لزوم همکاری و هم افزایی دستگاه‌های ذی ربط
مرتضی آبدار، توجه به زیرساخت‌های سواحل را موضوعی می‌داند که همکاری و هم افزایی دستگاه‌های درگیر در این زمینه را طلبیده و ادامه می‌دهد: مراحل بعدی معرفی مناطق جذاب دریاچه برای سرمایه گذاری بخش خصوصی، برگزاری دوره های آموزشی و نهایتا بازاریابی و تبلیغات در مراحل بعدی اقداماتی است که می بایست صورت پذیرد.زیرساخت های محدودی قبل از کم شدن آب دریاچه وجود داشته است که با تداوم شرایط مناسب آبی تمام تلاش دستگاه های ذی مدخل باید در مرحله اول احیا آنها باشد
وی توضیح می‌دهد: با توجه به وظایف قانونی تعیین شده برای اداره کل میراث فرهنگی، در شهرستان‌های همجوار دریاچه در قالب ستاد اجرایی خدمات سفر و کارگروه تخصصی میراث فرهنگی قدم‌های مثبتی برای رفع موانع و تسهیل و توسعه گردشگری در شهرها و روستاهای ساحلی صورت گرفته است که از میان می توان به برگزاری جشنواره های متعدد گردشگری در شهرستان های همجوار دریاچه ارومیه مانند جشنواره آلبالو، کباب، گردو و ... با همکاری اداره کل و سایر دستگاه ها برگزار شده است اشاره نمود.
وی اضافه می‌کند: افزایش بودجه زیرساخت‌ها و تاسیسات گردشگری شهرستان‌های همجوار، رایزنی با ادارات و ارگان‌های متولی از جمله راه و شهرسازی، محیط زیست، فرمانداری‌ها و برای توسعه این صنعت صورت گرفته است.
صدور مجوزهای لازم برای گردشگری در دریاچه ارومیه
آبدار در پایان، افزایش و تداوم تراز آبی دریاچه را در زمره اصلی ترین موضوعات قرار داده و بیان می‌کند: زیرساخت های محدودی قبل از کم شدن آب دریاچه وجود داشته است که با تداوم شرایط مناسب آبی تمام تلاش دستگاه های ذی مدخل باید در مرحله اول احیا آنها باشد. در این زمینه آمادگی داریم با صدور مجوزهای لازم زمینه را برای توسعه گردشگری در این منطقه فراهم نماییم؛ اصلی ترین موضوع در این زمینه افزایش و تداوم تراز آبی دریاچه است که در صورت استمرار آن دریاچه پتانسیل جذب سرمایه گذار و ایجاد زیرساخت های گردشگری را خواهد داشت.
روزگاری دریاچه ارومیه با خشکی دست و پنجه نرم می‌کرد اما حال لبخند رضایت را بر لبان گردشگران ارزانی داشته؛ اگر دریاچه ارومیه به طور کامل احیا شود گردشگران زیادی را به سمت خود جذب خواهد کرد که به دنبال آن رونق اقتصادی نیز شکوفا خواهد شد آنچه از این گزارش برداشت می‌شود این است که مطلوب بودن تراز آبی دریاچه ، اصلاح پل میان گذر شهید کلانتری را رقم خواهد زد و برای توسعه زیرساخت‌های گردشگری نیازمند زمان و اعتبار هستیم اما قدم‌های مثبت و مؤثری برای رفع موانع ، تسهیل و توسعه گردشگری در شهرها و روستاهای ساحلی انجام پذیرفته است.