بزرگنمایی:
دهکده‌های ییلاقی «علی‌آباد کتول» در استان زیبای گلستان با آب‌وهوای خنک و مطبوع و تفرجگاه‌های روح‌نواز آماده پذیرایی از مسافران تابستانی است.
جاده‌ای زیبا در دل جنگل طی شد. از مسیری در مجاورت رودخانه با درختان سر به فلک کشیده گذشتیم… کمی آن‌سوتر راه‌بلد به کوهی سرسبز و بلند اشاره کرد و گفت: «راهی نمانده، تا 20 دقیقه دیگر به بالای کوه می‌رسیم».
بعد از گذشتن از مسیر پر پیچ‌وخم و پرشیب جاده‌ای از میان درختان به روستای ییلاقی «افراتخته»، اندوختگاه سرخدارهای هزار ساله رسیدیم. «افراتخته»، روستایی محصور در کوه‌ها و ارتفاعاتی با جنگل‌های انبوه و مه غلیظ که نظر هر بیننده‌ای را به خود جلب می‌کند.
این روستا در 35 کیلومتری جنوب شرقی علی‌آباد واقع‌شده و به دلیل آسفالته بودن مسیر، دسترسی به آن آسان است اما به دلیل اینکه جاده روی کوه واقع‌شده و شیب تندی دارد، حرکت و ادامه مسیر در فصولی که مه غلیظ بر آن چیره می‌شود، کمی دشوار است.
قدمت جنگل‌های این منطقه به 190 میلیون سال قبل می‌رسد و درختان سر به ابرهای آسمان فرو برده سرخدار در آنجا واقع شده‌اند.
جنگل پهن‌برگ و درختان تو در تو و چشمه‌های آب‌معدنی با آب‌وهوای معتدل که در نتیجه هم‌جواری دو پدیده کوه و دریا به وجود آمده، عظمت آفرینش را متجلی کرده و منطقه‌ای بی‌نظیر برای گردشگران خلق کرده است.
روستای هدف گردشگری افراتخته با 430 خانوار جمعیت محیطی دنج برای دوستداران طبیعت است.
مه آلود بودن در بیشتر ایام سال
به دلیل ارتفاع بلند و جنگل سرسبز، این منطقه در بیشتر ایام سال مه‌آلود بوده و می‌توان تنوع آب و هوایی را در آن مشاهده کرد.
بافت روستا همچنان حفظ‌شده و اگرچه گاهاً ویلاسازی در آن مشاهده می‌شود اما همچنان کلبه‌های گلی با حصارهای چوبی در کنار باغ‌های میوه حالت بکر روستا را حفظ کرده است.
با طلوع خورشید تلاش و جنب‌وجوش مردم شروع‌شده و هر کس به سراغ کار خود می‌رود. خنکای صبح روستا و آواز پرندگان نوید روزی فرح‌بخش برای اهالی روستا است.
در جنوب روستا دره فوق‌العاده زیبا منظره‌ای رؤیایی را هنگام طلوع خورشید تصویر می‌کند، پرتوهای طلایی خورشید از میان دریایی از درختان بالا آمده و تا آن‌سوی حصار چشمان کشیده می‌شود.
بوته‌های تمشک، گل‌های وحشی و گیاهان دارویی همچون گل‌گاوزبان، بابونه و زعفران از دیگر مناظری است که آدمی را به خود فرامی‌خواند.
باغچه‌هایی با محصولاتی همچون سیب‌زمینی، لوبیاچیتی، پیاز، سیر، گندم، جو، یونجه، ارزن که در نتیجه خاک حاصلخیز است، در گوشه گوشه روستا دیده می‌شود.
ایوان‌های گسترده
اکثر منازل روستا با ایوان‌های گسترده ساخته‌شده که معمولاً غذا در آنجا طبخ و سفره غذا هم در همان‌جا گسترانیده می‌شود؛ هنوز هم می‌توان رایحه نان تنوری را در کوچه‌های افراتخته حس کرد.
اکثر دیوار خانه‌ها گل‌اندود بوده و سقف‌ها هم شیروانی است. بی‌گمان ارتفاع هزار و 550 متری افراتخته از سطح دریا، تابستان‌هایی معتدل و زمستان‌های سرد را رقم می‌زند و به دلیل همین آب‌وهوای سرد اکثر خانه‌ها مجهز به شومینه‌های گِلی بوده که در زبان محلی «کَلِه بخاری» نامیده می‌شود.
لذت نوشیدن چای آتشی و نان محلی را در کلبه‌های گلی دهکده‌های کوهستانی علی آبادکتول می‌توان تجربه کرد
در کوچه‌های روستا که قدم می‌زنید محال است از کنار منزلی عبور کنید و اهالی خانه شما را به‌صرف چای یا عصرانه دعوت نکنند پیشنهاد می‌کنیم لذت نوشیدن چای آتشی و نان محلی را از دست ندهید و مهمان مردمان خونگرم و بی‌آلایش باشید.
در حاشیه روستا کندوهای زنبور عسل با رنگ‌های مختلف در کنار حیواناتی همچون اسب و گاو تابلوهای نقاشی زیبایی را خلق کرده‌اند.
عسل و فرآورده‌های دامی و لبنی در «افراتخته» مانند شیر، ماست، کره، کشک و پنیر و همچنین گوشت و پشم گوسفند به‌وفور یافت شده و زبانزد خاص و عام است.
صنایع دستی
زنان روستا هم هنوز میراث نیاکان خود را فراموش نکرده و به تولید صنایع‌دستی همچون چادرشب‌های رنگی، سفره‌های پارچه‌ای پشمی، دستمال نمدمالی، چوخا و ساق پشمی مشغول هستند.
در دو کیلومتری روستا چاه سنگی کهن «پیرآلا» واقع‌شده که یک چاه باستانی است و روایت‌های مختلفی را برای آن نقل می‌کنند. همچنین «گورستان گبری» با قبرهای چند صدساله و حمام قدیمی روستا معروف به «کهنه حمام» نشانگر کهن بودن روستا و دیرینگی منطقه است.
چشمه‌های آب‌معدنی متعدد، رودخانه سرد و خروشان، یخچال‌های طبیعی که در سه کیلومتری روستا واقع‌شده و آبشارهای روح‌نواز «افراتخته» از دیگر جاهای دیدنی است که لذت سفر را دوچندان می‌کند.
چینو؛ بهشت افسانه‌ای
از دیگر روستاهای ییلاقی که در مجاورت افراتخته قرار دارد، دهکده کوهستانی چینو بوده که در 16 کیلومتری جنوب شرقی علی‌آبادکتول واقع شده است.
این روستا از شمال شرقی به مرکز علی‌آباد، از جنوب به روستای «افراتخته»، از مشرق به روستای «خاک پیرزن» و از مغرب به روستای «بالاچلی» محدود است.
چینو که در ارتفاع 760 متری از سطح دریا واقع‌شده، آب‌وهوای معتدل کوهستانی با مناظر سرسبز دارد و بی‌تردید یکی از اماکنی بوده که گردشگران فراوانی را به خود دیده است.
در نگاه اول روستای چینو مانند روستاهای گیلان و مازندران به نظر آید؛ همان شکل و شمایل آشنای روستاهایی که می‌شناسیم با همان ویژگی‌های بام‌های شیب‌دار و خانه‌های کوچک ولی اصیل؛ اما وقتی دقیق‌تر می‌شویم، تفاوت‌ها به چشم می‌آید؛ تفاوت‌هایی که روستای چینو را به یک روستای تاریخی تبدیل و آن را در فهرست میراث ملی به ثبت رسانده است.
در این روستا تا چشم کار می‌کند، در بلندی و پستی درختان سبز و زیبایی را می‌بینیم که گویی با آسمان خود را پیوند زده‌اند. تماشای محلی که سبزی انبوه درختان دست در دست آبی آسمان بیکران داده، تصویری است که می‌توان بارها مشاهده کرد.
معماری خاص خانه‌ها
سنگفرش کوچه‌ها، درختان سر به فلک کشیده و خانه‌هایی با معماری خاص از دیگر ویژگی‌های این دهکده است. در چینو خانه‌هایی را می‌بینید که روی دیوار گلی بنا شده است؛ یک سوی خانه را دیوار نگه داشته و سوی دیگر آن را ستون‌های چوبی و کف خانه از روی دیوار نمایان است. خانه‌ای معلق میان زمین و آسمان که شاید در کمتر روستایی دیده شود.
معماری روستای چینو همان معماری خشت و گِل است، با پوشش بام‌های سفالی و درها و پنجره‌های چوبی؛ بیشتر خانه‌های چینو از یک‌سو به تراس بزرگی که معمولاً چند اتاق را به هم پیوند می‌دهد، ختم می‌شود. گاهی این تراس‌ها دور تا دور خانه می‌پیچد و دسترسی به همه اتاق‌ها را ممکن می‌کند.
هر خانه‌ای هم برای خود حیاطی دارد که با حصاری از چوب یا حلب از هم تفکیک می‌شود.
در داخل هر خانه اجاقی دیده می‌شود؛ این اجاق از یک فضایی شبیه کابینت‌های امروزی تشکیل شده که زیر آن دودکش قرار گرفته و آتش در همان‌جا روشن می‌شود. کنار آتش جایی برای نشستن در نظر گرفته شده و می‌توان در آنجا لحظه‌ای آرمید و یک فنجان چای ریخت و به شعله‌های آتش خیره شد.
اماکن دیدنی
آثاری مانند «دنگ آسیو» (آسیاب آبی)، «کندل» (سیلو)، «حمام خزینه‌ای» (حمام قدیمی)، «بالاچینو»، «پیر چهارشنبه»، «پیر غلامرضا» و تپه قدیمی که بنا به روایات بزرگان آبادی در زمان فردی به نام مهدی شاه که از خوانین قدیم بوده، ساخته شده از دیرینگی منطقه حکایت دارد.
زیبایی چینو با آبشارهای خروشان تکمیل‌شده می‌شود؛ دو آبشار زیبا در این منطقه وجود دارد، آبشار سه‌طبقه «چگل عینی» و آبشار «چلمدره» که هر ساله در فصل بهار و تابستان پذیرای میهمانان زیادی است.
روستاهای ییلاقی علی آبادکتول علاوه بر آب‌وهوا و طبیعت کم مانندش، با آن جنگل‌های انبوه و مه غلیظ و درختان تو در تو و هزاران منظره بدیع، محلی برای تفریح گردشگران بوده و همچنین چشم‌انداز رؤیایی برای عکاسان و نقاشان طبیعت دارد. پس هنرمندان عکاس و نقاش در سفر به این نقاط دوربین، بوم و قلم را فراموش نکنند.