بزرگنمایی:

به گزارش  تبسم مهر، انتشارات پازینه در ادامه انتشار مجموعه پژوهش‌های تحلیلی تاریخی خود بر پول‌های رایج در تاریخ ایران کتاب «سکه و اسکناس‌های ایران در دوره جمهوری اسلامی: از انقلاب اسلامی (بهمن 1357) تا سال 1397» را به قلم سینا سیدآبادی منتشر کرد. این کتاب با شمارگان دو هزار نسخه، 176 صفحه و بهای 50 هزار تومان منتشر شده است.

کتاب چهار فصل دارد که عناوین آنها به ترتیب به این شرح است: «تحولات اجتماعی و فرهنگی»، «بررسی تغییرات تصاویر اسکناس‌ها»، «بررسی تغییرات تصاویر سکه‌ها» و «ارزیابی». در بخش انتهایی کتاب نیز تصاویر سکه‌ها و اسکناس‌ها به صورت رنگی و با کیفیت مناسب منتشر شده است. فصل نخست کتاب شامل چهار بخش است و در این بخش‌ها تحولات اجتماعی، فرهنگی، فرهنگ بصری و تحولات اجتماعی در چهار دهه پس از انقلاب بررسی شده است.

در فصل دوم کتاب اسکناس‌های ایرانی در عرض چهار دهه و تغییرات تصاویر روی آنها بررسی و تحلیل شده‌اند. این فصل نیز سه بخش دارد: «مجموعه اسکناس‌های سری اول یا اسکناس‌های سورشارژ شده»، «مجموعه اسکناس‌های سری دوم معروف به حرم مطهر حضرت علی بن موسی الرضا (ع) و کتیبه جمهوری اسلامی ایران» و «مجموعه اسکناس‌های رایج».

منظور از اسکناس‌های سورشارژ شده اسکناس‌هایی هستند که بلافاصله پس از پیروزی انقلاب با تغییرات روی اسکناس‌های پیشین که منقوش به تصاویر محمدرضا پهلوی بودند، استفاده می‌شود. سورشارژ یا «انگ انداختن» در پیشینه در دوره‌های مختلف تاریخی در ایران نیز استفاده شده است. در گذشته با برکناری یک پادشاه و روی کار آمدن پادشاه جدید، باید نوشته‌های روی سکه نیز تغییر می‌کرد و به نام پادشاه جدید ضرب می‌شد. برای تولید قالب، جمعآوری سکه‌های قدیمی، آب کردن آنها و ضرب سکه جدید، نیاز به زمان زیادی داشت. از این رو بهترین راه ممکنسورشارژ موقت سکه بود. در این روش سکه‌های قدیمی با یک قالب کوچک که روی آن نوشته‌ای حک شده، کوبیده می‌شدند تا نقش قالب بر روی سکه ضرب شود. با این کار سکه‌های قدیمی برای حکومت جدید به رسمیت می‌رسند و سکه‌های بدون سورشارژ فاقد اعتبار هستند.

فصل سوم کتاب نیز به سکه شناسی در اقتصاد ایران پس از انقلاب پرداخته شده و انواع سکه‌های رایج در چهار دهه پس از انقلاب معرفی شده و مورد تحلیل ساختاری قرار گرفته‌اند. اطلاعات جالبی از این فصل به مخاطبان ارائه می‌شود. به عنوان مثال در این کتاب اشاره شده که پس از انقلاب حتی سکه 50 دیناری نیز ضرب شده بود که نقوش پشت سکه را نماد شیر و خورشید تشکیل می‌داد.

جذاب‌ترین این سکه‌ها برای کودکان و نوجوانان آن دوره سکه‌های 20 ریالی و 50 ریالی هستند. سکه‌هایی که نقوش بسیار زیبایی داشت و معمولاً به عنوان پول توجیبی توسط والدین به فرزندان داده می‌شد و هزینه یک روز تا یک هفته فرزندان را به صورتی کاملاً شاهانه تأمین می‌کرد. اکنون پس از گذشت صرفاً سه دهه (و نه سه قرن) این پول توجیبی‌هاقطعاً شوخی است و حتی افزایش 100 برابری آنها نیز اکنون شوخی است. آن سکه‌ها حتی اگر خرج هم نمی‌شدند، وسیله تفریح کودکان و نوجوانان را فراهم می‌کردند. کیست که این سکه‌ها را زیر کاغذ نگذاشته و با مداد روی آن نکشیده باشد؟

در فصل چهارم کتاب نیز نقوش رایج روی سکه‌ها و اسکناس‌های پس از انقلاب تحلیل شده‌اند. بررسی تحولات نقوش و همچنین تعداد اسکناس‌ها و سکه‌هایی که در دولت‌های مختلف منتشر و ضرب شده‌اند از مباحث جذاب این فصل است. همچنین همسنجی میان میزان انتشار سکه‌ها و اسکناس‌های مختلف و متنوع در دوره‌های مختلف، دیدگاه‌های اقتصادی در هر دوره را نیز روشن می‌کند. به عنوان مثال ما با این کتاب به این نکته پی خواهیم برد که در دولت‌های محمود احمدی نژاد بیشترین تنوع در تعداد سکه‌ها و اسکناس‌ها (و بالطبع بیشترین تنوع نقوش روی آنها) وجود داشته است.

در بخشی از مقدمه این کتاب آمده است: «سکه‌ها و اسکناس‌ها از جمله آثار قابل ملاحظه‌ی هر حکومتی هستند که از لحاظ فرهنگ بصری قابل تأمل هستند. سکه و اسکناس میراثی مکتوب و قابل اعتماد، آموزه‌ای کوچک و پرمحتوا از نقوش متعدد است که ضرورت شناخت و اهمیت آن از جهان مختلف حائز اهمیت است. سکه و اسکناس‌های هر دوره نماینده آداب، خط، زبان، هنر، مذهب، تمدن و وضعیت اجتماعی یک کشور است. با توجه به جایگاه مهم سکه و اسکناس در زندگی اجتماعی مردم، پژوهش حاضر بر آن است تا نقوش شکل گرفته بر روی آنها را به عنوان فرهنگ بصری حاکم در جامعه را که متأثر از فرهنگ و اعتقادات جامعه، اوضاع اقتصادی، اجتماعی، مذهبی و… است، تحلیل و بررسی کند. در این کتاب ابتدا به تحولات اجتماعی پس از انقلاب اسلامی و مفهوم فرهنگ بصری پرداخته سپس نقوش سکه و اسکناس‌های منتشرشده در این دوران مورد واکاوی و بررسی قرار گرفته و در نهایت سکه و اسکناس‌های پس از انقلاب اسلامی به تفکیک دولت‌ها و گفتمان‌های شکل‌گرفته در هر دوره تقسیم بندی شده است. محدودۀ زمانی کتاب پیش رو از زمان انقلاب اسلامی (بهمن 1357) تا پایان سال 1397 است.»