بزرگنمایی:

به گزارش گروه تحلیل، تفسیر و پژوهش های خبری تبسم مهر ، مذاکرات دیروز (بیست و هشتم آبان) وزرای امور خارجه ایران و انگلیس در تهران تازه ترین گفت وگوهای مربوط به تعهدات و مسوولیت های متقابل در چارچوب مفاد برجام بود که بخش مهم آن به ایجاد سازوکار تسهیل مبادلات مالی ایران و اروپا معطوف شد.
در ادامه مذاکرات تروئیکای اروپایی عضو توافق هسته ای یعنی فرانسه، آلمان و انگلیس درباره SPV و رایزنی هایی که با سایر کشورهای اروپایی در این باره صورت گرفت، دیروز «فدریکا موگرینی» مسوول سیاست خارجی اتحادیه اروپا پیش از نشست مقامات اتحادیه در پاسخ به پرسشی درباره میزان پیشرفت مکانیسم مبادلات با ایران و زمان راه اندازی آن اظهار داشت هنوز نمی توان زمان دقیقی را برای آن اعلام کرد اما امیدوار است و باید هر چه زودتر اجرایی شود.
منابع اروپایی اعلام کرده اند موگرینی در روزهای پایانی هفته جاری به همراه یک مقام دیگر اتحادیه به آنکارا سفر خواهد کرد تا درباره موضوعات مهمی با ترک ها گفت وگو کند. یکی از مهمترین این موضوعات نیز تحریم های یکجانبه «دونالد ترامپ» علیه ایران و چگونگی برخورد با آن عنوان شده است.
با این حال، بسیاری در ایران گام های اروپایی برای مقابله با تحریم ها را کوتاه، کُند و به سوی بیراهه می دانند و می گویند اقدامات اتحادیه به یک سری تکاپوهای سیاسی و دیپلماتیک محدود بوده است. به عبارتی اعضای اروپایی برجام برای عمل به تعهدات خود در توافق هسته ای تقریبا هیچ کاری نکرده اند و واکنش اروپا به نقض برجام از سوی آمریکا حرف بوده است تا عمل.
سخنان دیروز «سیدعباس عراقچی» معاون وزیر امور خارجه مبنی بر «ناتوانی» اروپا در راه اندازی SPV و تبعات سنگین عدم اقدام موثر در انجام تعهدات برجامی در بسیاری از رسانه های داخلی و خارجی بازتاب یافت و همزمان با انتقادات دبیر شورای عالی امنیت ملی از رویکرد اروپا و انگلیس در دیدار وی با «جرمی هانت» وزیر خارجه این کشور، ناظران این موضع گیری ها را هشدار جدی تهران به اتحادیه تعبیر کردند.
مهمترین دلایل نارضایتی ایران از اتحادیه و به خصوص اعضای برجامی آن به این مساله برمی گردد که دو هفته از شروع تحریم های آمریکا می گذرد و هنوز مشخص نیست اروپا به چه شکل خواهد توانست مسیر تجارت و خرید نفت از ایران و تبادلات مالی را تهیه و تامین کند. از این منظر، با گذشت این دو هفته، دو کشور اروپایی از زیر بار میزبانی نهاد مکانیسم تبادلات مالی شانه خالی کرده و مسوول سیاست خارجی اتحادیه می گوید هنوز معلوم نیست چه زمانی SPV راه اندازی می شود.
همزمان با هشدار و انذارهای منتقدان جدی رویکرد اروپایی ها که حتی آنان را به خروج «دوفاکتو» (عملی اما غیررسمی) از برجام متهم می سازند، دیدگاه های دیگری نیز در این زمینه مطرح شده است.
دیروز معاون وزیر نفت در همایشی گفت که احتمالا فرانسه به عنوان یک عضو برجامی اتحادیه خود میزبانی SPV را برعهده خواهد گرفت. همچنین اهمیت شکل گیری این مکانیسم در حدی است که به صورت روزانه تماس هایی بین کشورهای بزرگ همچون چین، روسیه، ژاپن، هند، برزیل با اروپایی ها صورت می گیرد و این کشورها نیز مترصدند تا تکلیف سازوکار تبادلات مالی با ایران مشخص شود. به گفته «امیرحسین زمانی‌نیا» مذاکرات کارشناسی جهت شکل گیری کانال پرداخت بانکی بین بانک های ایرانی با چند بانک کوچک اروپایی که تعامل کمتری با آمریکا دارند، در جریان است. این کانال در وهله نخست برای اقلام غیرتحریمی است و از اواسط سال 2019 توسعه می یابد و اقلام تحریم‌ شده را هم شامل می‌شود.
ورای چنین توضیحاتی باید گفت، شکل دادن به سازوکاری برای ایجاد ارتباطات مالی بین ایران با اروپا و سایر کشورها به عنوان پلی جهت عبور از تحریم های آمریکا، در عرصه عمل با مسائل و واقعیت های خاص خود روبرو است؛ همچنان که واقعیات اقتصاد بین المللی و بازار انرژی جهان موجب شد تا آمریکا عملا و رسما از هدفگذاری خود برای به صفر رساندن صادرات نفت ایران عقب نشسته و ناچار معافیت هایی را برای شرکای نفتی ایران در نظر بگیرد.
آنچه مشخص است اینکه آمریکا به عنوان بزرگترین اقتصاد بین المللی طی دهه ها با در اختیار گرفتن کنترل نهادها و سازمان های جهانی کوشیده تا نبض جریانات تجاری، مالی و اقتصادی را در دست گرفته و حتی واحد پولی خود و رژیم های و قواعد تامین کننده منافعش را به عنوان مرجعی بین المللی بر اقتصاد جهانی حاکم سازد. با این حال جهانی شدن اقتصاد سبب شد تا آمریکایی ها هم با التزام پذیرش منافع دیگر قدرت های بزرگ و اقتصادهای نوتوسعه یافته و نیز قواعد داد و ستد بین المللی مواجه شوند.
در چنین فضایی عبور از تحریم های ضدایرانی همانقدر دشوار است که مانع تراشی در برابر تجارت خارجی و پیوندهای اقتصاد ایران با جهان.
با این حال این نکته منافی مسوولیت های اروپایی نیست که تاکنون کوشیده است کجدار و مریز با تحریم های آمریکا مواجه شده و بیشتر به صورت اعلانی تا اعمالی تعهدات برجامی خود را به انجام رساند؛ وضعیتی که بیش از استقلال و مسوولیت پذیری بین المللی اتحادیه و اعضای آن چهره ای از یک اروپای محافظه کار و دست به عصا را به تصویر می کشد.