بزرگنمایی:

تبسم مهر - تهران-ایرنا- کامبیز نوروزی حقوقدان می‌گوید: مبارزه با فساد سیستماتیک حقوقی نیست قانون یک پدیده سیاسی است و شما زمانی می‌توانید به توفیقات برسید که بتوانید اراده سیاسی ایجاد کنید؛ این یک فرآیند سیاسی است نه حقوقی.

به گزارش عصر دوشنبه خبرنگار گروه دانشگاه ایرنا، کامبیز نوروزی حقوقدان، پژوهشگر حقوق و عضو انجمن صنفی روزنامه‌نگاران تهران در نشست «جرایم یقه سپیدان و پنهان در ایران» گفت: فرصتی است که به یکی از موضوعات پیچیده، دشوار و مرگبار جامعه ایران بپردازیم.
« تاکید من روی کلمه مرگبار نه تعارف است نه اغراق و نه رمانتیک کردن قصه. فساد ساختار قدرت چیزی است که مانند موریانه عمل می‌کند؛ محتوا و مغز ساختمان را می‌خورد و یک پوسته ای باقی می‌گذارد که با تلنگری می‌تواند فرو بریزد. »
وی ادامه داد: موضوع فساد ساخت اداری در کشور با شتاب فزاینده ای در حال گسترش است. تعبیر جرایم یقه سیپدها دلالت بر بخشی از مفهوم فساد اداری دارد؛ جرایم یقه سپیدها دلالت بر جرایمی دارد که صاحب منصبان حکومتی به اعتبار حدود اختیاراتی که دارند و با سوء استفاده از قدرت مرتکب می‌شوند. جنس جرایم آنها مرتبط با مفهوم قدرت و سوءاستفاده از قدرت است.
وی افزود: مقام‌های حکومتی حدود اختیاراتی دارند و اگر آن را به سمت منافع شخصی هدایت کنند، آنجاست که جرم اتفاق می‌افتد. البته مشکل جامعه فراتر از این مفهوم است و فساد سیستماتیک وجود دارد.
نوروزی با اشاره به اینکه فساد سیستماتیک شتاب فزاینده ای در 15 سال اخیر داشته است، تصریح کرد: گویی اداره امور کشور بدون فساد امکان پذیر نیست. به عنوان مثال در ردیف بودجه شهرداری، درآمد حاصل از تخلفات ساختمانی آمده است! بنیان این ردیف غیر قانونی است یعنی در واقع شهرداری می‌خواهد بخشی از درآمد خود را از محل رفتار غیرقانونی مردم را کسب کند. نتیجه منطقی این است که اگر مردم قانونی رفتار کنند شهرداری بی پول می‌ماند؛ این یعنی فساد سیستماتیک.
این حقوقدان گفت: مساله ما این است که این فساد چگونه شکل گرفته و از کجا آمده؟ چطور شروع شده؟ من می‌خواهم بحث را در چارچوب موقعیت جرم زا، دنبال کنم. ابتدا بگویم در فساد سیستماتیک حرکت سیستم مبتنی بر قانون امکان پذیر نیست، دوم اینکه منافعی تولید می‌شود که با عمل غیر قانونی یک فرد رخ نداده و یک زنجیره ای از عوامل دخیل بوده اند، سوم اینکه فساد زمانی که کشف می‌شود مقابله ای با آن صورت نمی‌گیرد.
وی با بیان اینکه ساختار قدرت در ایران قویاً جرم زاست، عنوان کرد: به وضعیتی گفته می‌شود که احتمال وقوع جرم افزایش پیدا می‌کند و تعداد افرادی هم که در معرض جرم قرار می‌گیرند توسعه پیدا می‌کند. موقعیت جرم زا سه ویژگی پنهانی بودن، سهولت ارتکاب جرم و کمی احتمال کشف جرم و مقابله با بزهکار را داراست.
نوزوی سه ویژگی را برای ساختار قدرت در ایران مطرح کرد: اول اینکه منابع سرشار قدرت شامل پول، اطلاعات، انواع مجوزها و...، را در اختیار دارد. درآمد ایران نفت است و دولت ثروتمندترین شخصیت حقوقی ایران است و تمامی منابع مالی از طریق دولت توزیع می‌شود. دوم اینکه نهاد دولت در ایران تمامت خواه است، یعنی همه قدرت را می‌خواهد و به همین دلیل هر کاری می‌خواهید بکنید باید با مجوز، نظارت و مداخله دولت باشد. سوم اینکه همه اطلاعات در اختیار دولت است.
وی ادامه داد: دولتی با این همه امکانات ارزشمند، دارای فضای پنهان است. تمامی نظام تصمیم گیری دولت در فضای بسته اتفاق می‌افتد شما به هیچ مکانیزمی نمی‌توانید از چگونگی و چرایی تصمیمات دولت آگاه شوید. این محیط بسته انواع و اقسام منابع را توزیع می‌کند. اینجاست که این موقعیت جرم زا می‌شود. یعنی احتمال وقوع جرم را بالا می‌برد.
نوروزی افزود: جرم در اینجا این است که صاحبان قدرت منافع را به نفع خود توزیع کنند. به تدریج یک شبکه ایجاد می‌شود که هاله قدسی هم دارد و درگیر بده و بستان می‌شود و شبکه فساد گسترش پیدا می‌کند و اینجاست که با وضعیت مرگبار مواجه می‌شویم. منابع از بین می‌رود و حلقه بسته قدرت تبدیل به دژی سهمگین می‌شود. ما باید امیدوار باشیم که موقعیت جرم زا از بین برود و یکی از مهم‌ترین چیزها در این میان گردش آزاد اطلاعات که بخشی از نظامات دموکراتیک است.
نوروزی درباره تحلیل وضعیت حاکم بر کشور اظهار نظر کرد: اصولاً جرم یک استثنا در نظم اجتماعی است اما زمانی ما از وضعیت مجرمانه صحبت می‌کنیم که در آن بزه یک امر استثنایی نیست و جرم بخشی از ساختار این وضعیت است و ما اکنون در این وضعیت هستیم و مساله ما دست‌های آلوده نیست و صندلی‌های آلوده است و گویی بدون فسا نمی‌توانیم پیش برویم.
وی ادامه داد: بخش خصوصی در ایران تابع دولت است و بدون دولت معنا ندارد. ما بورژوازی هیچ وقت نداشته‌ایم. بخش خصوصی ما هم فاسد است و فساد آن تابعی از فساد دولت است.
این حقوقدان عنوان کرد: ما چهار قانون بسیار مهم داریم؛ قانون مجازات اخلال در نظام اقتصادی، قانون مبارزه با پولشویی، قانون دسترسی به اطلاعات و قانون مدیریت و خدمات کشوری. هیچ کدام از این قوانین اجرا نمی‌شوند. ده‌ها سازمان نظارتی داریم که تمام آنها در مبارزه با فساد ناکارآمد بوده اند.
نورزی در پایان خاطرنشان کرد: ما وقتی درباره موقعیت جرم زا صحبت می‌کنیم باید عوامل آن را از بین ببریم. اوصاف موقعیت جرم زا ساخت قدرت این است که پنهان است، کسی به آنجا ورود ندارد، رسیدن به مناصب قدرت غیردموکراتیک است و نظارت استصوابی، گزینش‌ها و ... مانع از ورود آزاد افراد است و گردش اطلاعات مطلقاً وجود ندارد. در این شرایط گردش اطلاعات و دموکراتیک شدن ساخت قدرت حداقل چیزهایی است که باید انجام شود.
به گزارش ایرنا ، نشست «جرایم یقه سپیدان و پنهان در ایران» با حضور حسین راغفر اقتصاددادن و عضو هیأت علمی دانشگاه الزهرا، کامبیز نوروزی حقوقدان و پژوهشگر حقوق و مجید قورچی بیگی حقوقدان و عضو هیأت علمی دانشگاه خوارزمی و با دبیری احمد بخارایی توسط گروه مسائل و آسیب‌های اجتماعی انجمن جامعه شناسی ایران برگزار شد.
در ابتدا، دبیر نشست راجع به عنوان برنامه توضیحاتی داد و گفت: معنای جرایم یقه سپیدان را کم و بیش می‌دانیم. یقه آبی‌ها و یقه چرکین‌ها و کسانی که متعلق به طبقات فرودست هستند و عملاً متکی به جرم آشکار هستند و کمی هم جرم آنها همراه با خشونت است و از جسم‌شان بیشتر از روح‌شان استفاده می‌کنند و در نگاه اول جرم تشخیص داده می‌شود.
احمد بخارایی ادامه داد: اصطلاح یقه سپیدها را ساترلند در سال 1939 در انجمن جامعه شناسی آمریکا مطرح کرد و تاکنون هم تعریف آن طیف گونه بوده و اینگونه نیست ما بتوانیم خیلی شفاف این جرایم را تعریف کنیم و کلمه پنهان در عنوان برنامه به همین دلیل است. جرایم یقه سپیدان را نمی‌توان به سهولت یقه آبی‌ها تشخیص داد.
وی افزود: در غرب ما شاهد دشواری این تعریف هستیم و در کشوری مثل ایران که ایدئولوژیک است این تعریف دشوارتر و رانت پیچیده‌تر است. در سال 1980 جرایم یقه سپیدان جرم انگاری شد اما در ایران هنوز این اتفاق نیفتاده است. چیزی که در ایران کمتر راجع به آن صحبت شده یقه طلایی‌ها هستند.
بخارایی با بیان اینکه یقه طلایی‌ها به طور خاص معطوف به قدرت هستند، افزود: ما هر چه از جرایم یقه آبی‌ها فاصله می‌گیریم و به جرایم یقه طلایی‌ها نزدیک می‌شویم جنبه خشونت فیزیکی و جسمی کاهش پیدا می‌کند و جنبه اندیشه ای، رانتی و معطوف به قدرت بودن افزایش پیدا می‌کند. در یقه آبی‌ها خشونت حداکثری و آسیب رسانی حداقلی و در یقه طلایی‌ها برعکس است.
وی افزود: وقتی تعریف یقه سپیدها و طلایی‌ها دشوار می‌شود شاید از پیامدها بتوانیم به آنچه که به وقوع می‌پیوند پی ببریم. اگر در یک جامعه بی اعتمادی و بی تفاوتی اوج گیرد ارتباط وثیقی با افزایش جرایم یقه طلایی‌ها دارد.
** فشار ساختارها، جرایم یقه سپیدها را بیشتر می‌کند
تهران-ایرنا- یک عضو هیأت علمی دانشگاه خوارزمی نیز در این نشست گفت: یکی از علل از نظر اجتماعی مهم در جرایم یقه سپیدها بحث فشار است. اگر ساختارهای اجتماعی مثل امروز، فشار بالایی ایجاد کنند و افراد را در مضیقه قرار دهند نرخ جرایم یقه سپیدها هم افزایش پیدا می‌کند.
مجید قورچی بیگی حقوقدان گفت: نوعی تلقی ما از جرم برساخته اجتماع است و اینگونه تصور می‌شود که جرم یقه سپیدان بیشتر مالی است اما در بسیاری از موارد خشونت در آنها دیده می‌شود. ما روزانه بزه دیده جرایم یقه سپیدان هستیم اما چون احساس فیزیکی و قابل سنجش نمی‌کنیم متوجه آن نیستیم.
وی ادامه داد: در اینجا مسئول اصلی را نمی‌توان پیدا کرد و پیدا کردن رابطه علیت برای ما سخت است و برای همین فکر می‌کنیم مسائلی که پیش می‌آید اتفاقی است و برنامه ریزی نشده است در حالی که اینگونه نیست.
قورچی با اشاره به ادبیات جرایم یقه سپیدها اظهار کرد: عمده بحث‌ها متمرکز بر بحث‌های شرکتی است و بخش زیادی از جرایم یقه سفیدها در منطقه خاکستری اتفاق می‌افتد. جرم چیزی است که از قبل تعیین شده باشد اما جرایم یقه سپیدها بیشتر در حوزه خاکتسری و اخلاقی است.
وی عنوان کرد: از لحاظ ذهنیت وقتی می‌گوییم یقه سفیدها مفهوم حاکمیت به ذهن می‌رسد اما همیشه اینگونه نیست و همیشه قدرت به معنای حاکمیت نیست. بخش از زیادی از بخش خصوصی هم شامل این جرایم هستند و تحت عنوان جرایم شرکتی عمل می‌کنند.
وی ادامه داد: ابزار جرم انگاری در دست قدرت است و همیشه لابی گری‌های وجود دارد که محدود کار یقه سپیدها خاکستری بماند. تفاوت جرایم یقه سفیدها و خیابانی در نحوه رسیدگی به آنهاست. در سیستم سنتی نظام حقوق کیفری جرایم یقه سپیدها هنوز جرم انگاری نشده است.
این استاد دانشگاه دو رویکرد در تعریف جرایم یقه سپیدها را اینگونه تعریف کرد: در یک رویکرد جرمی است که توسط افراد محترم در حین تصدی یک شغل صورت می‌گیرد و در رویکرد دوم تاکید بر روی افراد نیست و روی ویژگی‌ها تاکید می‌شود. جرایم یقه سپیدها برعکس جرایم خیابانی، بیشتر توسط مردان میان سال و بدون سابقه رخ می‌دهد. یعنی افراد مجبورند تا دوره میان سالی نسبتاً صادقانه رفتار و زندگی کرده باشند و سلسله مراتب سازمانی را هم طی کرده باشند و معمولاً مجرم مکرر هم نیستند. نکته این است که در اینجا مجرم را از ساختار نمی‌توانی جدا کنی؛ ساختار فرصت ایجاد می‌کند و فرصت جرم. هسته اصلی در جرایم یقه سپیدها اعتماد است. در جرایم یقه سپیدها خردفرهنگ‌های شغلی و سازمانی مهم است که چگونه روابطی را حاکم می‌کند.
وی در پایان خاطرنشان کرد: یکی از ویژگی یقه سپیدانی که جرم می‌کنند این است که دست به توجیه سازی و خنثی سازی می‌زنند. وقتی با مجرم خیابانی صحبت می‌کنی جرم خود را قبول می‌کند اما یقه سپیدان خود را مجرم نمی‌دانند و چنین تصویری از خود ندارند.
**9221**1601**
انتهای پیام /*