تبسم مهر به نقل از ایسنا؛ در اواخر دهه 1980 روسها به دنبال گسترش کارهای تحقیقاتی با بکارگیری فضاپیمای "بوران" و در مدار قرار دادن مجتمع مداری میر-2 بودند و آمریکایی‌ها بطور جدی مذاکره برای طراحی و ساخت یک ایستگاه فضایی با نام "فریدوم" را پیگیری می‌کردند. اما ناگهان با یک رخداد سیاسی باورنکردنی ورق برگشت: فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی!

فروپاشی شوروی و مشکلات اقتصادی ناشی از آن، روسیه از جمله صنعت فضایی‌اش  را به زانو درآورد و زمینه‌ای ساخت که آنها برای بقای حیات فناوری فضایی خود، دست نیاز به طرف رقیب سابق دراز کنند به این ترتیب بود که در ژوئن 1992 روسیه و آمریکا موافقتنامه همکاری در زمینه بهره برداری از فضا را به امضا رساندند که پایه‌ای شد برای فعالیت‌های بعدی در زمینه پروازهای مشترک کیهانی توسط کیهان پیماهای شاتل و استفاده از مجتمع مداری میر براساس این موافقتنامه کیهان نوردان روس می‌توانستند با کیهان پیماهای شاتل به فضا سفر کنند و فضانوردان آمریکا برای بالا بردن تجربه از مجتمع مداری میر بهره برداری نمایند. برای انجام چنین طرحی لازم بود شاتل بتواند به میر متصل شود.

در اواخر سال 1992- اوایل 1993 مسئولان فضایی روسیه پیشنهاد جالبی را به طرف آمریکایی ارائه کردند: یک کاسه کردن فعالیت‌ها برای ساخت ایستگاه مداری.

طبق برنامه پیش‌بینی شده، از اواسط 1992 روسیه باید ایستگاه مداری میر-2 را راهی فضا می‌کرد. گرچه بخش‌هایی از این ایستگاه بطور نیمه کاره و در دست ساخت بود، اما با توجه به تحولات پیش آمده در شوروی، این کشور توان مالی خود را برای استقرار چنین مجتمعی از دست داده بود. اواخر اوت 1993 اعلام شد که موافقتنامه همکاری روسیه و آمریکا در ساخت ایستگاه فضایی بین‌المللی به امضا رسید. براساس این قرارداد، اجزای میر-2 که در ایستگاه فضایی بین‌المللی باید به کار گرفته می‌شد عبارت بودند از:

بلوک اصلی(بلوک مادر)، سه واحد اتصال متحدالشکل، بخش اتصال که از آن به عنوان اتاقک ویژه راهپیمایی فضایی هم می‌توان استفاده کرد، سه واحد برای انجام پژوهش‌های فنی، بیوتکنولوژی و زیست محیطی همچنین واحد دستگاه‌ها و ادوات، اسکلت‌بندی مخصوص جابجایی باتری‌های خورشیدی، دستگاه‌های موتوری قابل حمل(قابل استفاده در خارج از ایستگاه)، ناوهای کیهانی سایوز و پروگرس

اجزای قابل استفاده از طرح فریدوم آمریکا در ساخت ایستگاه فضایی بین المللی نیز عبارتند از:
واحد آزمایشگاهی، واحد زندگی، دو واحد برای پهلوگیری، اسکلت‌بندی برای نصب باتری‌های خورشیدی، رادیاتورها و تجهیزات علمی، سه جفت باتری خورشیدی، واحد آزمایشی سازمان فضایی ژاپن، واحد کلمبوس از سازمان فضایی اروپا، بازوی مکانیکی-الکترونیکی ساخت کانادا و ...

کار جدی بر روی طرح با حضور کارشناسان فنی دو کشور از 31 ژوئیه 1993 شروع و تا 31 اوت یعنی به مدت یک ماه به طور فشرده ادامه یافت. در 1 نوامبر 1993 سازمان فضایی روسیه و ناسا سازمان فضایی آمریکا، برنامه تفصیلی ایستگاه فضایی بین‌المللی را امضا کردند. قرار شد استقرار عملی ایستگاه از مه سال 1997 با پرتاب بلوک اصلی آغاز گردد. طبق این پیش‌بینی ایستگاه فضایی بین‌المللی باید تا سال 2001 در مدار تکمیل و مورد بهره‌برداری قرار می‌گرفت. عمر مفید ایستگاه 10 سال پیش‌بینی شده بود.

پایگاه در حالت کامل می‌توانست پذیرای شش کیهان نورد باشد. زیرا در طرح پیشنهادی تنها 2 ناوچه نجات 3 نفره پیش‌بینی شده بود اما در صورت اتصال شاتل فضایی یا ناو سایوز توانایی‌های ایستگاه فضایی به 9 تا 13 نفر افزایش می یافت. وزن پایگاه(بدون ناوهای غیر دائمی مثل شاتل، پروگرس و غیره) تقریباً 450 تن و حجم فضایی قابل استفاده آن برای کار و فعالیت کیهان نوردان 1200 متر مکعب می‌شد. در این صورت، حداکثر طول آن 120 متر بود و چند سکوی باتری خورشیدی به طول جمعی 74 متر 120 کیلووات برق مورد نیاز پایگاه را تامین می‌کردند.

پایگاه شامل دو عضو اصلی یعنی آمریکا و روسیه است که هر یک در بخش‌های مشترک و جداگانه خود به فعالیت خواهند پرداخت. همچنین پیش‌بینی شده بود کانادا، ژاپن و کشورهای عضو سازمان فضایی اروپا به عنوان شرکای آمریکا فعالیت داشته باشند.

بعد از تغییرات متعدد در برنامه طی سال‌های 1994-1995، بالاخره تصمیم بر این شد که در مرحله اول بلوک باری و اصلی که زاریا نام داشت با موشک پروتن به فضا پرتاب گردد. در مرحله بعد سکوی الحاق با شش دریچه که می‌توان آن را حلقه رابط نامیده می‌شد توسط شاتل به فضا برده و به بخش باری متصل شود. این سکو اجازه می‌داد تا از دریچه‌های آن برای اتصال قسمت‌های مختلف بهره بگیرند. سومین قسمت، واحد خدمات بود که باز هم با پروتن به فضا پرتاب شده و به دریچه دیگر بلوک باری می‌پیوست.

این بخش اهمیت حیاتی برای ایستگاه فضایی داشت زیرا محل زندگی، سمت‌یابی پایگاه و اصلاح مدار را تامین می‌کرد. تنها پس از اتصال و به کار افتادن این بخش، کیهان نوردان می‌توانستند از امکانات موجود در ایستگاه مداری بهره برداری کنند و کار در آنجا آغاز گردد. بقیه واحدها، تجهیزات و قطعات می‌توانستند پس از این و به تدریج به مدار حمل گردند.

در 20 نوامبر 1988 موشک پروتن-کا حامل واحد زاریا، سکوی پرتاب بایکونور را ترک کرد و محموله خود را با موفقیت در مدار زمین قرار داد. تنها چند روز بعد یعنی در 4 دسامبر 1998 فضاپیمای ایندور به ملاقات با زاریا رفت و با خود حلقه ارتباط را حمل کرد که این حلقه با کمک بازوی مکانیکی شاتل به زاریا متصل شد. در 10 دسامبر سرنشینان ایندور توانستند به ایستگاه قدم بگذارند. به این ترتیب نخستین گامها برای استقرار بزرگترین ساخته دست بشر در فضا برداشته شد.

در سال‌های بعد، بخش‌های دیگر ایستگاه یکی پس از دیگری راهی مدار شدند و ایستگاه فضایی بین‌المللی روز به روز تکمیل تر گردید.

این ایستگاه که اینک مساحتی در حد یک زمین بازی فوتبال را پیدا کرده، به جز فضانوردان متفرقه، تاکنون 56 گروه اعزامی دو و سه نفره را پذیرا بوده که هر گروه تقریبا 6 ماه در آن فعالیت داشته‌اند.