بزرگنمایی:

تبسم مهر - امام خمینی در ابتدای پیروزی انقلاب اسلامی سوادآموزی در گستره وسیع را در دستور کار قرار دادند. ماحصل آن، پویشی بود که ثمره آن پس از 40 سال، افزایش قابل توجه نرخ باسوادی در کشور است.

خبرگزاری مهر - گروه جامعه: اولین اقدام جدی در حوزه تعلیم و تربیت پس از انقلاب، فرمان تاریخی امام خمینی(ره) برای تشکیل سازمان نهضت سوادآموزی به منظور آموزش خواندن و نوشتن به بزرگسالان و کودکانی بود که به مدرسه دسترسی نداشتند.
طبیعی هم بود؛ چرا که انقلاب ایران از نوع اسلامی و بر مبنای آموزه‌هایی بود که در صدر آن میتوان فرمان الهی در آخرین کتاب آسمانی مبنی بر امر به خواندن را مشاهده کرد. حتی روایت است که پیامبر اسلام برای آزادی اسیران جنگ بدر، یاد دادن خواند و نوشتن را به عنوان فدیه تعیین کرد. در دین اسلام به دفعات جستجوی دانش توصیه شده است و این مهم در پناه با سوادی میسر است.
از طرف دیگر در دنیای معاصر دسترسی به آموزش و منابع آموزشی سبب شده که بی سوادی امری مذموم محسوب شود، هر چند همچنان در دنیا عدالت آموزشی یکی از چالشهای اساسی محسوب می‌شود، اما تشکیل نهضت سوادآموزی در کشورمان یکی از راه حل‌های رسیدن به عدالت آموزشی، در صورت محقق نشدن آن در دوره آموزش عمومی محسوب می‌شود؛ راهی که در این 40 سال این سازمان با جدیت پیگیری کرده و به موفقیت‌های چشمگیری نائل شده است.
دور نیست زمانی که شاه قاجاری به ولیعهدش توصیه کرد که برای ادامه حکومت سعی کن مردم را گرسنه و بی سواد نگه داری؛ چرا که باسواد بودن مردم، برای مستبدین یک مانع به حساب می‌آمد. تمرکز انقلاب اسلامی طی 40 سال گذشته برای گسترش باسوادی و بردن مدارس و کلاس‌های نهضت در محروم‌ترین نقاط کشور یکی از پویشهای اساسی این انقلاب حیات خود به شمار می‌رود.
هر چند در دنیای امروز برای رسیدن به توسعه پایدار، باید بسیار فراتر از سوادآموزی معطوف به خواندن و نوشتن حرکت کرد و بازگشت به بی سوادی در نبود تمرین، بعد از گذراندن دوره‌های نهضت سوادآموزی، یک چالش جدی برای این سازمان است، اما این مهم که پس از گذشت 4 دهه و با گسترش آموزش عمومی در کشور همچنان این سازمان برپاست نشانه دغدغه جدی حاکمیت برای بالا بردن شاخصهای باسوادی در جامعه و رسیدن به توسعه با رشد بالاتر است.
سازمان نهضت سوادآموزی یک نهاد برخاسته از متن انقلاب اسلامی است و در این سال‌ها این سازمان با اتخاذ رویکردها و انجام طرح‌های متنوع سعی کرده تا از ظرفیت و توانمندی‌های محلی و منطقه‌ای در راستای آموزش مهارت خواندن و نوشتن، حساب کردن و روخوانی قرآن استفاده کند و با تدوین و اجرای برنامه‌های مکمل از بازگشت به بی‌سوادی جلوگیری کند.
فعالیت‌های نهضت سوادآموزی طی 7 سال گذشته
نگاهی به فعالیت سالهای1390 تا 1397 این سازمان نشان از رشد قابل اعتنای سوادآموزی در کشور است که یکی از دستاوردهای انقلاب اسلامی میتوان برشمرد.
به گفته علی باقرزاده رئیس سابق سازمان نهضت سوادآموزی، سازمان نهضت سوادآموزی از بدو تاسیس تا کنون به منظور توسعه و ارتقاء سطح سواد جامعه با بهره گیری از ظرفیت‌های بین المللی، ملی، بومی و منطقه ای طرح‌های گوناگونی را به مرحله اجرا در آورده است. که اهم این برنامه‌ها عبارتند از: طرح نیروهای مسلح، طرح زندانیان، طرح سوادآموزی کارکنان و کارگران، طرح مساجد، طرح مدارس ، طرح آموزش کودکان لازم التعلیم، طرح بسیج سواد آموزی، طرح خدمات مکاتبه ای، طرح گروه‌های پیگیر سواد، طرح خدمات رسانه ای ،طرح آموزش اتباع خارجی، طرح آموزش دختران روستائی، طرح خواندن با خانواده، طرح ایجاد مراکز یادگیری محلی، طرح آموزش فرد به فرد، طرح سوادآموزی عشایر، طرح سوادآموزی و آموزش مهارت زنان سرپرست خانوار، طرح پیشگیری از معلولیتها، توانمند سازی مادران، طرح قرآن آموزی، طرح آموزش مردم محور، طرح کیفیت بخشی به فعالیتهای سوادآموزی، طرح کتابخانه سیار، طرح آموزشهای محلی و منطقه ای، طرح تولید نشریات محلی، طرح تولید نشریات دیواری، طرح کیفیت بخشی به فعالیتهای سوادآموزی، طرح مشترک با شرکت پارس الکتریک، طرح مداخله تغذیه، طرح ارتقاء دانش کشاورزی، طرح ستاد مواد مخدر، طرح ایجاد قفسه ویژه نوسوادان در کتابخانه‌های عمومی، طرح آگاه سازی برای پیشگیری از معلولیت ها، نشریه نیم صفحه نوسوادان، برنامه رادیویی جویبار دانش، طرح آموزش دختران شاغل روستائی بازمانده از تحصیل، طرح متناسب سازی محتوای آموزشی با محیط‌های خاص(تولید محتوای آموزشی محلی)، طرح مشترک با صندق جمعیت و یونیسف، طرح کمیساریای عالی پناهندگان، طرح نروژی، طرح ریلیف، طرح سوادآموزی در خانه، طرح سوادآموزی بنی، طرح آموزش اولیای بی سواد دانش آموزان، طرح آموزش کودکان و نوجوانان 19-10 ساله بی سواد، آموزش مقدماتی رایانه (طرح ICDL )، طرح آموزش از طریق تبلت، طرح آموزش تلویزیونی( لوح و قلم)، طرح حلقه‌های کتابخوانی، طرح آموزش عملی نماز و... که اجرای تمامی این طرح‌ها منجر شده به اینکه قریب به 8 میلیون نفر از بی سوادان را در حد سوم ابتدایی و 1.5 میلیون نفر در حد پایان ابتدایی ارتقاء تحصیلی داده شود.
طرح باسوادی اولیای دانش آموزان: با هدف به صفر رساندن بی‌سوادی در بین اولیای دانش‌آموزان از طریق تقویت نقش و مسئولیت مدیر مدرسه، استفاده از ظرفیت و امکانات مدرسه و بهره‌گیری مطلوب از نقش دانش‌آموزان در شناسایی و جذب و آموزش اولیا تدوین شده و به اجرا در آمده است. این طرح از آغاز به کار خود در سال 94توانسته است، بیش از 302 هزار نفر والدین بی‌سواد را در سراسر کشور شناسایی و آموزش بدهد. همچنین این طرح به عنوان یک تجربه ملی موفق توسط یونسکو اعلام و در وبسایت موسسه آموزش مادام العمر UIL درج شد.

مراکز یادگیری: یکی دیگر از طرح‌های این سازمان است که هدف از آن مراکزی هستند که علاوه بر آموزش پایه سواد، مهارتهای زندگی، اجتماعی، حقوق شهروندی و شغلی و حرفه‌ای را به افراد سوادآموز ارائه می‌کند. در سال‌های 1379 لغایت 1386 تعداد 3512 مرکز یادگیری محلی راه اندازی شد و از سال 1387 لغایت 1393 این مراکز مسکوت و تعطیل شد و مجدداً بر اساس مصوبه هیئت دولت این مراکز از سال 1394 با شیوه جدید احیا و راه‌اندازی شد و تاکنون350 مرکز در سراسر کشور دایر شده است و در هر مرکز حداقل برای 75 نفر از بی سوادان و کم سوادان ضمن ارائه آموزش خواندن ، نوشتن و حساب کردن ، مهارت‌های اساسی زندگی و کسب و کار زود بازده آموزش داده می‌شود.

طرح حلقه‌های کتاب و کتاب‌خوانی: به منظور ترویج فرهنگ و عادت به مطالعه و یادگیری مادام‌العمر و مشارکتی، تثبیت و تحکیم سواد، غنی‌سازی محیط زندگی افراد کم‌سواد در جامعه از سال 1395به اجرا در آمده است. این طرح با تشکیل 5804 حلقه کتابخوانی بیش از 58671 نفر کم‌سواد مخاطب را تحت پوشش برده است .
طرح خواندن با خانواده: در سال‌های 1376 لغایت 1389 ، سوادآموزی توانست 3 عنوان کتاب از 15 عنوان کتاب طرح خواندن با خانواده را در بین حدود 5 میلیون و 375 هزار نفر از سوادآموزان دور مقدماتی، 6 عنوان کتاب در بین حدود 3 میلیون و 834 هزار نفر از سوادآموزان دور تکمیلی و 6 عنوان کتاب در بین حدود 1 میلیون 504 هزار نفر از سوادآموزان دور پایانی ، آموزش دهد و گام دوم این طرح در سال 1394 با رویکرد جدید آغاز شد و در این مدت توانسته تعداد 150 هزار نفر را در سال تحت آموزش قرار دهد. گام دوم طرح مذکور از طریق در اختیار گذاشتن کتاب‌های کاربردی سعی دارد نسبت به توسعه و تقویت فرهنگ مطالعه و کتابخوانی در بین مخاطبان و اعضای خانواده، تقویت مهارت خواندن و نوشتن فراگیران دوره‌های سوادآموزی و استفاده بهینه از اوقات فراغت اعضای باسواد خانواده در امر مطالعه و کتاب‌خوانی اقدام کند. این طرح از سال شروع به کار خود در سال 1395 تا کنون در بین 311.177 نفر از سوادآموزان(دوره‌های سواد آموزی و انتقال ) به اجرا در آمده است.




طرح آموزش مقدمات رایانه به سوادآموزان دوره انتقال( ICDL ) : که طرح تلفیق سواد پایه با مهارت‌های رایانه ICDL با هدف تعمیم و گسترش مهارت استفاده از رایانه در برنامه‌های سوادآموزی، ایجاد و افزایش دانش رایانه‌ای سوادآموزان تحت پوشش و ایجاد و بهبود انگیزه و نگرش کار با رایانه در سوادآموزان تحت پوشش در راستای تبلور اهداف دولت الکترونیک با مشارکت صمیمانه بنیاد ICDL طراحی و بین سوادآموزان دوره انتقال به اجرا در می‌آید. این طرح ابتدا سال 94 صورت پایلوت در 6 استان کشور و در سال 95 در 11 استان به اجرا درآمد و بعد از طی مراحل آزمایشی خود در سال 96 به سراسر کشور تعمیم داده شد و بر اساس گزارش استخراج شده از سامانه سوادآموزی این طرح از ابتدای آغاز به کار خود 14779 نفر را تحت پوشش برده است. این طرح در سال 1397 در بین 160 طرح ارسال شده از سراسر جهان توانست حایز رتبه برتر مسابقه بین المللی سواد آموزی یونسکو سال 2018 شود.
دستاوردها و موفقیت‌های سازمان نهضت سوادآموزی
کسب شش جایزه بین المللی یونسکو و آیسیسکو: برای طرح‌های بسیج سواد آموزی، برنامه گروه‌های پیگیر سواد، برنامه خدمات مکاتبه ای، طرح آموزش مهارتهای زندگی برای دختران شاغل روستایی، طرح خواندن با خانواده و آموزش مقدمات رایانه به سوادآموزان ( طرح ICDL ) توسعه مشارکت‌های بین بخشی در سوادآموزی: در طی سال‌های 97-90، قریب به33 تفاهم نامه همکاری با دستگاه‌های دولتی و سازمان‌های مردم نهاد منعقد شد و این تفاهم نامه‌ها به استان‌ها ابلاغ و بخش‌های استانی نیز با تشکیل جلسات و کارگروه‌های مشترک، پیگیر اجرای مفاد تفاهم نامه بوده‌اند. کسب رتبه 12 و ارتقای 76 پله ای در جشنواره تحقق دولت الکترونیک: سازمان نهضت سوادآموزی در جشنواره شهید رجایی با ارتقاء 76 پله‌ای نسبت به نتایج ارزیابی مرحله سوم این جشنواره ، رتبه 12 را در زمینه تحقق دولت الکترونیک کسب کرده است. کسب جایزه بین المللی کنفوسیوس سال 2018 : این سازمان در سال 2018 به دلیل برنامه ریزی، اجرا و پایش طرح آموزش پایه رایانه در دوره انتقال ICDL که با همکاری بیناد ICDL در میان بیش از 7600 نفر از سواد آموزان دوره انتقال سراسر کشور موفق به کسب جایزه بین المللی سواد اموزی کنفوسیوس یونسکو شد. کسب رتبه برتر در جشنواره شهید رجایی : این سازمان در راستای اجرایی نمودن مواد 81 و 82 قانون خدمات کشوری در زمینه بررسی عملکرد و ارزیابی میزان بهره وری دستگاه‌های اجرایی کشور به منظور رتبه بندی و ابلاغ نتایج به رئیس جمهور، از طریق اصلاح نظام ساختاری خود و تکمیل فرم‌های مربوطه در شاخص‌های اختصاصی و عمومی نظیر نقش و ساختار دولت، دولت الکترونیک و هوشمندسازی اداری، مدیریت سرمایه انسانی ، فناوری‌های مدیریتی، صیانت از حقوق مردم و سلامت اداری و استقرار نظام جامع مدیریت عملکرد، توانست با کسب نمره 1789.07 ازسقف 2000 هزار امتیاز در بین سازمان‌های زیر مجموعه وزارت آموزش و پرورش به رتبه اول را در سال 1396 کسب کرده است و نسبت به عملکرد سال قبل از وضعیت بهتری برخوردار است. جایگاه ایران در سواد آموزی در مقایسه با جهان
اما شاید یکی از شاخص‌های مهم سنجش عملکرد این سازمان بالابردن نرخ باسوادی کشور باشد. با توجه به اطلاعات و آمار درج شده در موسسه آمار یونسکو، نرخ با سوادی جمعیت گروه سنی 15 ساله و بالاتر در سال 2016 در جهان 82.2 اعلام شده که ایران با داشتن 86 درصد با سوادی در این گروه سنی ، 3.8درصد بالاتر از میانگین جهانی قرار دارد . همچنین در گروه سنی24-15 ساله ایران با داشتن نرخ با سوادی 97.4 درصد باسوادی ،6 درصد از میانگین جهانی در این گروه سنی بالاتر قرار گرفته است.
با توجه به اطلاعات اعلام شده از سوی وبسایت اطلس جهانی، کشور جمهوری اسلامی ایران در سال 2015 با داشتن نرخ با سوادی 15 ساله و بالاتر با 86 درصد در رتبه 98 جهان قرار دارد.
روند توسعه‌ی نرخ با سوادی درکشور، از رشد بسیار خوبی بعد از پیروزی انقلاب اسلامی ایران برخوردار بوده است به نحوی که از سال1355 تا سال 1395 در گروه سنی 15 ساله و بالاتر با رشد 49.9 درصدی رشد سواد و در گروه سنی 24-15 سال شاهد 41.3 رشد در نرخ‌های با سوادی هستیم .