بزرگنمایی:

 به گزارش تبسم مهر گاز مایع یا همان LPG از جمله گازهای ارزشمند از پالایش نفت و گاز است. محصولی که با انتقال آسان نسبت به گاز طبیعی، مشتری های زیادی در دنیا دارد. مصرف LPG در دنیا تنها به عنوان سوخت در کپسول ها و وسائل حمل نقل نیست بلکه به عنوان خوراک واحدهای پتروشیمی برای تبدیل آن به محصولات با ارزش افزوده بیشتر نیز مصرف می شود. از آنجایی که تولید LPG هم از منابع گاز و هم از منابع نفت انجام می شود، کشورهای خاورمیانه همچون ایران، عربستان و قطر تولید کننده این محصول هستند.

عربستان، بزرگترین مصرف‌کننده LPG در خاورمیانه

عربستان با دارا بودن 20 درصد از کل ذخایر نفتی دنیا و 4 درصد از منابع گازی دنیا، سومین تولید LPG در دنیا است. این کشور در سال 2017 میلادی با تولید 25 میلیون تن LPG پس از آمریکا و چین رتبه سوم در تولید LPG را کسب کرده است. این در حالی است که میزان مصرف LPG در این کشور نیز حدود 16.5 میلیون تن است.

بررسی ها نشان می دهد کشور عربستان بالاترین میزان تولید و مصرف LPG را در منطقه خاورمیانه دارد. جدول زیر میزان و سهم کشورهای اصلی منطقه خاورمیانه در مصرف LPG را در سال 2016 میلادی (میلیون تن) را نشان می دهد.

جدول 1- میزان مصرف LPG در خاورمیانه در سال 2016 میلادی (میلیون تن)

منبع: سایت POTEN /کتاب تاریخ صنعت گاز مایع در جهان و ایران  

عربستان پیشرو در مصرف LPG

همانطور که مشاهده می شود کشور عربستان با 16.4 میلیون تن بالاترین میزان مصرف LPG را در منطقه خاورمیانه در اختیار دارد که سهم قابل توجهی از این میزان مصرف به عنوان خوراک واحدهای پتروشیمی جهت تولید محصولات پتروشیمی همچون پروپیلن است. همانگونه که از نمودار زیر پیداست، روند مصرف LPG در کشور عربستان  از سال 2007 الی 2016 میلادی نشان دهنده افزایش مصرف LPG از 9.2 میلیون تن در سال 2007 میلادی به 16.3 میلیون تن در سال 2016 میلادی بوده که این جهش مصرف به دلیل بهره برداری از طرح های PDH (تبدیل پروپان به پروپیلن در حوزه پتروشیمی به عنوان محصولی با ارزش افزوده بیشتر) است. نمودار زیر روند مصرف LPG در کشور عربستان طی 10 سال گذشته را نشان می دهد.

روند مصرف LPG در عربستان طی 10 سال گذشته

                    منبع: سایت POTEN /کتاب تاریخ صنعت گاز مایع در جهان و ایران  

به گفته کارشناسان یکی از دلایل جهش مصرف LPG کشور عربستان طی سال های 2009 الی 2013 میلادی بهره برداری از 5 طرح PDH  با نام های Saudi Polyolfins Company، APPC، NatPet، Al Waha و Al Jubail  با ظرفیت هرکدام 450 هزار تن بوده است؛ میزان پروپان مصرفی این 5 پتروشیمی بیش از 3 میلیون تن است.

ایران همچنان خام فروش LPG

احمد حسینی، کارشناس حوزه پتروشیمی  با اشاره به اینکه میزان تولید LPG در سال 1396 در کشور ایران حدود 8.3 میلیون تن بوده است، گفت: از این میزان تولید، سهم پتروشیمی پارس و بندر امام 3 میلیون تن و پالایشگاه های نفتی و گازی حدود 5.3 میلیون تن بوده است. از طرفی میزان صادرات LPG در سال 1396 برابر 5.2 میلیون تن به ارزش 2.4 میلیارد دلار بوده که از این میزان حدود 3 میلیون تن آن به کشور چین صادر شده است. همچنین از 2.8 میلیون تن LPG مصرفی در کشور سهم بالایی مربوط به مصارف خانگی و حمل و نقل بوده است.

وی ادامه داد: طبق جدول شماره 1 حدود 80 درصد از مصرف LPG کشور سهم  سوخت خانگی و حمل نقل بوده که این رقم در عربستان بسیار ناچیز است و سهم بالای LPG به عنوان خوراک صنایع پتروشیمی مصرف می شود. در سال های گذشته در کشورمان چندین طرح PDH  مجوز دریافت پروپان دریافت کرده اند، اما هیچ کدام از پروژه ها پیشرفت قابل ملاحظه ای نداشته اند.

به گفته حسینی از آنجایی که دانش فنی فرآیند PDH در اختیار سه شرکت مطرح لایسنسور دنیا است، بنابراین یکی از دلایل عدم پیشرفت قابل ملاحظه پروژه های داخل کشور، در اختیار قرار ندادن دانش این فرآیند به دلیل وجود تحریم ها علیه کشور ایران است، اما نکته قابل توجه دیگری که در خصوص عدم توسعه این فرآیند درکشور وجود دارد، اقتصاد ضعیف فرآیند PDH نسبت به طرح هایی همچون متانول است.  

تنفس خوراک، راهی برای مدیریت محدودیت صادراتی

این کارشناس صنعت پتروشیمی با بیان اینکه کشورهای توسعه یافته دنیا پروپان را با استفاده از فرآیند PDH به پروپیلن تبدیل می‌کنند، اظهار داشت: در صنعت پتروشیمی پروپیلن یک ماده واسط محسوب می‌شود که می توان آن را به محصولات با ارزش پایین دستی نظیر پلی پروپیلن، پلی‌پروپیلن اکسید ، اکریلونیتریل، اکریلیک اسید، ایزوپروپانول و ...  تبدیل کرد. همچنین با توجه به کمبود پروپیلن در کشور آمار واردات محصولات مشتقات پروپیلن سالانه بیش از 500 میلیون دلار است. با در نظر گرفتن افزایش ظرفیت تولید پروپیلن کشور عربستان طی سال های اخیر طی فرآیند PDH، نیاز است ایران نیز ظرفیت تولید پروپیلن خود را افزایش دهد.

وی با تاکید بر اینکه در نتیجه اعمال تحریم ها علیه کشور، صادرات LPG با محدودیت هایی مواجه شده است، تصریح کرد: به منظور مدیریت احسن این محدودیت صادراتی می توان از پروپان محصولات با ارزش پایین دست پروپیلن را تولید کرد که علاوه بر تامین نیاز پروپیلن کشور، به صادرات محصولات پایین دستی پروپیلن هم رسید.

تولید مشتقات پروپیلن در کشور علاوه بر ارزش افزوده بالا باعث اشتغال زایی نیز خواهد شد. همچنین طبق سیاست‌های کلی برنامه ششم توسعه ابلاغی از طرف مقام معظم رهبری در بند 11 امور اقتصادی ، بر روی تکمیل زنجیره‌ ارزش نفت و گاز تاکید شده است و دولت موظف به تکمیل زنجیره ارزش محصولات پتروشیمی است. از این رو می توان با اعمال تخفیف یا تنفس در خوراک LPG، جذابیت اقتصادی طرح های همانند PDH را جهت توسعه زنجیره ارزش پروپیلن کشور افزایش داد.