بزرگنمایی:
شب یلدا به‌عنوان یک سنت دیرینه مردم گرمسار جشن گرفته می‌شود اما در سال‌های اخیر فناوری‌هایی مانند اینترنت و سبک زندگی غربی بر این مراسم سایه انداخته است.
به گزارش تبسم مهر سمیه اصغری: آخرین ماه پاییز از میانه گذشت و بار را برای سفر بست تا زمستان با سوز و سرما درراه باشد. وقتی خورشید در آخرین روز فصل پاییز غروب می‌کند طولانی‌ترین شب سال آغاز می‌شود شبی که در دیار قومس آن را چلِه می‌نامند شبی که برای گرمساری‌ها نیز، ویژه است.
پاییز یکی از زیباترین فصول سال است این فصل به سبب وجود آب‌وهوای مطبوع از فصول موردعلاقه عامه مردم گرمسار است. گرمسار همان‌طور که از نام و نشانش پیدا است، هوایی نسبتاً گرم و خشک دارد و در این دیار مردمی که بیش از نیمی از عمر خود را در گرمای تابستانی می گذرانند هوای خنک پاییز چیز دیگری است.
جشن گرمساری‌ها برای یلدا
مردم گرمسار در شب چله برای آغاز زمستان جشن می‌گیرند و تمام فرزندان مراسم شادی و نشاط خود را در خانه بزرگ‌ترهای خانواده برگزار می‌کنند. در این شب که تنها دقایقی از شب‌های دیگر سال بلندتر است سفره‌ای رنگین از تنقلات مختلف چیده می‌شود و همه اعضای خانواده به گرد سفره جمع می‌شوند.
شب چله از گذشته‌های دور به‌عنوان یک سنت قدیمی و اصیل در تمام خانواده‌های ایرانی جشن گرفته می‌شود و در این شب گویی تمام غم و اندوه‌ها و مشکلات دنیوی از بشر فاصله گرفته و برای شاید یک دقیقه بلندتر بودن شب و تاریک‌تر بودن آسمان بهانه خوبی را برای دیدوبازدید با اقوام پیدا کردیم.
رنگ و بوی فرهنگ ایرانی
محمدرضا قربانی نیا یک شهروند گرمساری ، یلدا را شبی خاطره‌انگیز و به‌یادماندنی می‌داند و معتقد است: در طولانی‌ترین شب سال خانواده‌های ایران قدیم دور یک کرسی می‌نشستند و بلندای این شب را با شعرخوانی، داستان‌سرایی و لطیفه‌گویی کوتاه می‌کردند. کودکان شب چله را با بازی‌های کودکانه دوست دارند و تنقلاتی که این شادی کودکان و حتی بزرگ‌ترها را در شب چله تکمیل می‌کند. از انار دانه شده در کاسه‌ای سفالی گرفته تا کنجد و گندم برشته و هندوانه‌ای سرخ و آبدار، شیرینی و انواع آجیل و خشکبار گویی از شیر مرغ تا جان آدمیزاد در سفره شب چله مهیا است.
این شهروند گرمساری درباره جشن‌های شب یلدا می‌گوید: در سال‌های گذشته دهه 50 و 60 زمستان‌های گرمسار بسیار سرد و برفی بود و خاطرم هست که همراه کودکان با یک‌کاسه به حیاط می‌رفتیم و درون کاسه را پر از برف می‌کردیم روی آن کمی دوشاب می‌ریختیم و می‌خوردیم. از سرماخوردگی بعدازآن هراس نداشتیم و لذت خوردن برف را به بیماری بعدازآن ترجیح می‌دادیم.
وی می‌گوید: شب چله ذاتاً یکی از سنت‌های شاد و مفرح مردم است و این شب درگذشته بهانه خوبی برای برگزاری مراسم خواستگاری و آغاز زندگی‌های مشترک بسیاری از زوج‌های جوان بود و در این شب افراد به همسران خود به بلندای شب یلدا قول می‌دادند که زندگی طولانی همراه با عشق و محبت داشته باشند و برای تحقق آن هردو تلاش کنند.
این شهروند گرمساری از سادگی این سنت در یلدای ایران قدیم گفت و ادامه داد: سفره‌های ساده اما رنگین شب یلدا و دورهم نشینی‌هایی که تمام اعضای خانواده در رنگین کردن سفره سهیم بودند و هر یک بسته به توان خود برای سفره یلدا چیزی می آورد.
شب چله بدون گوشی موبایل
مدت‌ها است که فناوری و تکنولوژی روز ما را از بسیاری سنت‌های قدیمی مثل صله‌رحم، دیدوبازدید و گفت‌وگو چهره به چهره با اعضای خانواده محروم کرده است. کمتر فرصتی برای دیدار با اقوام و آشنایان پیش می‌آید و بازدیدها به‌یک‌بار در سال آن‌هم در عید نوروز محدود می‌شود اما این دستگاه کوچک الکترونیکی که دنیا را به هم متصل کرده حتی در دیدوبازدیدهای چهره به چهره هم همچنان فعال است و گویی اعتیاد به تلفن همراه مانع از احوال‌پرسی در مهمانی‌ها می‌شود و یک‌باره به خود می‌آییم و می‌بینیم یک‌شب طولانی را با حضور در فضای حقیقی اما کاملاً مجازی سپری کردیم.
راه‌اندازی کمپین‌هایی با عناوینی مانند «نه به گوشی در شب چله» و «چله بدون وای‌فای» دراین‌بین بسیاری از دستگاه‌ها و تشکل‌های فرهنگی کمپین‌هایی را با عناوینی مانند «نه به گوشی در شب چله» و «چله بدون وای‌فای» راه‌اندازی می‌کنند و عده بسیار کمی از خانواده‌ها نیز برای کمک به این اقدام فرهنگی سبدی را برای جمع‌آوری تلفن‌های همراه در مهمانی شب چله می‌گذارند و تا پایان مهمانی کسی از هیچ‌یک از تجهیزات الکترونیکی و اینترنت استفاده نمی‌کند.
تقی نجفی رئیس اداره ارشاد گرمسار هم درباره احیای فرهنگ قدیم برگزاری جشن‌های شب یلدا بیان کرد: شب یلدا یکی از طولانی‌ترین و به نسبت تاریک‌ترین شب سال است و با توجه به اعتقادات دیرینه مردم همواره سیاهی و نور که نماد حق و باطل است باهم درنبرد هستند و شب یلدا که از تاریک‌ترین شب‌های سال است با آداب رسوم خاصی که ریشه واصلت آن در این سرزمین نهفته است برگزار می‌شود.
وی با اشاره به روایت‌های تاریخی درباره شب یلدا گفت: در این شب مردم ایران در دامنه کوه‌های البرز تا صبح به شب‌زنده‌داری می‌پرداختند و در این روز عقاید خاصی را دنبال می‌کردند که مهم‌ترین آن ممنوعیت شکار، جنگ و خون‌ریزی بود به‌گونه‌ای که در طول تاریخ ایران هرگز جنگی در سی‌ام آذرماه که مصادف با شب چل‌هاست رخ نداده است و در بسیاری از نبردها جبهه دشمن به احترام عقاید مردم این سرزمین جنگ را متوقف می‌کردند.
شب انار و هندوانه
نجفی همچنین بابیان اینکه میوه‌های شب چله انار و هندوانه است، تصریح کرد: از گذشته این میوه‌ها خاص شب چله بودند و هندوانه نمادی از تندرستی و انار نماد فراوانی نعمت است. در حقیقت شروع سال برای ایرانی‌ها با آغاز فصل سرما است، کشت و زرع و بسیاری از فعالیت‌هایی که وابسته به تأمین حیات وزندگی جامعه بشریت است سرآغاز آن از فصل زمستان است.
این مسئول فرهنگی با تأکید بر لزوم حذف فرهنگ غربی از برگزاری جشن‌های اصیل ایرانی به‌ویژه جشن‌های شب یلدا خاطرنشان کرد: فال‌خوانی، فال گردو، آوردن چلهای برای نوعروسان ازجمله رسوم مهمی است که در فرهنگ ایران اصیل وجود دارد و باید نسبت به احیا و تقویت این رسومات شاد و متنوع کوشا باشیم.
فرهنگ غربی و مدهای زودگذر
رئیس ارشاد اسلامی گرمسار همچنین از برگزاری دورهم ویژه هنرمندان به مناسبت شب چله در گرمسار خبر داد و گفت: تهاجم غربی همواره یکی از مسائلی است که فرهنگ اصیل ایرانی را تهدید می‌کند، فرهنگ ایرانی بیش از چند هزار سال قدمت دارد و اما فرهنگ غربی زودگذر و ناپایدار است که در هر بازه‌ای از زمان در اصطلاح چیزی را مد سال می‌دانند و سال بعدازآن، مدی که یک نوع فرهنگ برگرفته از غرب است منسوخ و بلااستفاده می‌شود و آنچه باقی می‌ماند فرهنگ اصیل ایرانی است.
در اولین شب یلدای نوعروسان طبق‌هایی از میوه و آجیل و خشکبار به همراه لباس‌های زمستانه برای وی می‌آوردندبرای بررسی مراسم سنتی اما باید به دیدار سن و سال دارها رفت؛ یک پیرزن 78 ساله گرمساری درباره رسم و رسومات قدیمی شب یلدا در این شهرستان گفت: در سال‌های گذشته در اولین شب یلدای نوعروسان طبق‌هایی از میوه و آجیل و خشکبار به همراه لباس‌های زمستانه که به آن چلهای گفته می‌شود می‌آوردند و بعضی از خانواده‌هایی که موقعیت مالی مناسب‌تری دارند همراه سایر اقلام چلهای عروس قطعه طلایی را به‌عنوان هدیه برای نو عروس خود می آورند.
این شهروند سالخورده گرمساری از گرمای محبت و صفا و صمیمیت خانواده ها در گذشته گفت و اضافه کرد: در سال‌های اول پس از انقلاب ارتباطات الکترونیکی بسیار کمرنگ بود و دید و بازدید از آداب و رسوم با اهمیت در هر خانواده بود، اما امروزه می بینیم که حتی فرزندان یک خانواده نیز پس از ازدواج و مستقل شدن کمتر از احوالات پدر و مادر سالخورده سراغ می‌گیرند.
سرای سالمندان چشم انتظار فرزندان بی‌وفا
این روزها که همه در تلاطم مهمانی شب یلدا یا همان شب چله هستند تا ساعت‌هایی از عمر خود را با شادی در کنار اقوام و فرزندان خود داشته باشند اما غافل از اینکه تعدادی از جوانان دیروز که گرد و غبار زندگی بر موی آنان نشسته و روزگار چین و چروک را بر صورت آنان افکنده است در سرای سالمندان با حسرت گذشته چشم انتظار مقابل درب می‌نشینند تا طولانی ترین شب سال را با فرزندان خود سپری کنند.
مهوش کمالی رئیس اداره میراث فرهنگی گرمسار نیز در باره مراسم و جشن های شب یلدا در این شهرستان اظهار داشت: شب یلدا در گرمسار با نام شب چِله معروف است که یکی از کهن‌ترین جشن‌های ایران است. در این جشن طی شدن بلندترین شب سال و به دنبال آن بلندترین طول روزها در نیم‌کره شمالی که مصادف با انقلاب زمستانی است، گرامی داشته می‌شود.
وی افزود: برپایی این جشن در ایران، جمهوری آذربایجان، افغانستان، اقلیم کردستان، تاجیکستان، پاکستان و ترکیه مرسوم است.
رئیس اداره میراث فرهنگی و گردشگری گرمسار با بیان اینکه یلدا برگرفته از واژه «سِریانی» است، اضافه کرد: شب یلدا یکی از شب‌های مقدس در ایران باستان مطرح بوده است و به صورت رسمی در تقویم ایران از سال 502 قبل از میلاد در زمان داریوش یکم ثبت شد.
وی درباره تاریخچه شب یلدا اظهار کرد: مردم دوران باستان ازجمله اقوام آریایی، هندو ایرانی و هند اروپایی دریافتند که کوتاه‌ترین روز آخرین روز پاییز و شب اول زمستان است از همین رو سی‌ام آذر ماه را شب زایش خورشید نامیدند.
یلدا کهن و تاریخی است
کمالی با اشاره به آداب و رسوم مردم گرمسار از دیر باز تا کنون در شب یلدا خاطر نشان کرد: در این شب مرسوم است در منزل بزرگ خانواده جمع می‌شوند و سفره‌ای رنگین از آجیل و خشکبار و میوه و شیرینی پهن می‌کنند.
وی گفت: در این شب غالباً خانواده‌های گرمساری برای نو عروسان نیز چلهای که همان طبق‌های میوه و آجیل و خشکبار و هدیه‌هایی مانند لباس‌های زمستانی و طلا می‌آورند.
رئیس میراث فرهنگی و گردشگری گرمسار با تأکید بر لزوم احیای سنت‌های دیرینه در جامعه امروزی یادآور شد: امروزه با گسترش فضای ارتباطات در شبکه‌های اینترنتی شاهد کمرنگ شدن بسیاری از سنت‌های اصیل و کهن ایرانی هستیم.
در نهایت باید گفت یلدا این روزها با همه تغییراتی که کرده هنوز یلدا است و باید آن را گرامی‌داشت و چه خوب است که سنت‌هایمان جاگیزین این تعارفات امروزی پرخرج شود و سعی کنیم چند ساعت گوشی موبایلمان را کنار بگذاریم و از یلدا لذت ببریم همیشه باید بدانیم که شاید این آخرین یلدای عمرمان باشد. پس از آن لذت ببریم.