آخرین مطالب

از حیات شگفت انگیز تا تئوریسین خشونت دینی و مذهبی

از حیات شگفت انگیز تا تئوریسین خشونت

  بزرگنمایی:
دو مستند «تئوریسین خشونت» و «حیات شگفت انگیز فردید» در پایان سده چهاردهم هجری، همچنان اهمیت و اثرگذاری او در اندیشه معاصر را نشان می‌دهد.

به گزارش تبسم مهر دو مستند ساخته شده از فردید در پایان سده چهاردهم هجری، همچنان اهمیت و اثرگذاری او در اندیشه معاصر را نشان می‌دهد. مستند «حیات شگفت انگیز فردید» برگرفته از کتاب علی میرسپاسی درباره فردید است و خود او هم تهیه کننده اثر و یکی از راویان آن است. این اثر، زندگی فردید را به چهار دوره ابتدایی، روشنفکری (همراهی با صادق هدایت و دیگران)، غرب زدگی (بعد از بازگشت از اروپا در دهه سی) و انقلاب (تا مرگ در سال 73) تقسیم می‌کند و درباره هر دوره اطلاعات خوبی به دست می‌دهد.

در این سو، مستند تئوریسین خشونت (محصول سازمان اوج)، در یک بخش خود به این موضوع پرداخت که آیا واقعاً اتهام خشونت گرا بودن به فردید وارد است؟ ولی در کل به چند نکته مهم پرداخته بود که عبارتند از: مسئله غرب زدگی، شفاهی بودن فردید، جلال آل احمد، یهودیت، نظریه پردازی و فیلسوف بودن فردید، رابطه او با انقلاب، جدال با سروش.

مستند «حیات شگفت انگیز فردید» برگرفته از کتاب علی میرسپاسی درباره فردید است وخود او هم تهیه کننده اثر و یکی از راویان آن است. این اثر، زندگی فردید را به چهار دوره ابتدایی، روشنفکری (همراهی با صادق هدایت و دیگران)، غرب زدگی (بعد از بازگشت از اروپا در دهه سی) و انقلاب (تا مرگ در سال 73) تقسیم می‌کند و درباره هر دوره اطلاعات خوبی به دست می‌دهد

در آن سو، در نگاه میرسپاسی، مسئله اتهام خشونت‌دغدغه نیست، بلکه هاله اسرارآمیز دور او محور است. منظور از شگفت انگیزی حیات فردید احتمالاً جذابیت کلام او در عین پراکنده سخنی و نیز تأثیرگذاری او بر اندیشمندان معاصر ایران در عین نافهمیده باقی ماندن بسیاری افکار اوست. چنانچه که مستند با این سخن مجری میزگرد تلویزیون سلطنتی به پایان می‌رسد که «متأسفم که بسیاری سخنان استاد را درک نکردم! …عالم او سوای عالم ماست».

کارگردان این اثر، بر میزگرد تلویزیونی قبل از انقلاب زیاد تأکید دارد و اثر خود را با این میزگرد پایان می‌دهد. در جایی نظریه «وَلایت / وِلایت» فردید در این برنامه با درسگفتار تلویزیونی او کنار هم تدوین شده است، شاید می‌خواهد تفاوت ولایت نزد فردید در زمان شاه با زمان ولایت فقیه را نشان دهد (شاید فرصت طلبی سیاسی اش را نشان دهد) که به نظرم این دو تفاوت اساسی پیدا نکردند و در هر دو گفتار فردید معتقد است که وَلایت باید باطن وِلایت باشد و بدون آن طاغوت است.

این مستند مانند مستند تئوریسین خشونت تلاش کرده آرا و افکار فردید را معرفی کند. در هر دو اثر استناد و ابهام زدایی وجود دارد. البته حیات شگفت انگیز از نظر هنری جذاب‌تر است و از امکانات مستندسازی مانند فیلم، نوشتار و نمودار و تدوین و فضاسازی بیشتر بهره برده است.

طبیعی است که راویان حیات شگفت انگیز با راویان تئوریسین خشونت که داخل کشور ساخته شده تفاوت دارد و منتقدان فردید در اینجا بیشترند هر چند در هر دو لزوماً همه راویان له یا علیه فردید نیستند. جالب اینجاست که راوی مشترک در هر دو اثر عبدالکریم سروش است!

سروش در تئوریسین خشونت از آرشیو سخن می‌گوید، ولی مقابل دوربین حیات شگفت انگیز می‌گوید فردید به اسلام هیچ ربطی نداشت و حتی به یک آیه قرآن استناد نکرده است! در حالی که در همین مستند دیده‌ایم که فردید طی یک نظرسنجی قبل از انقلاب، کتاب محبوبش کلام الله مجید را اعلام کرده است. او شاید قرآن تفسیر نمی‌کرد، ولی بسیاری واژگان قرآنی را کالبدشکافی کرد و جزو کلمات کلیدی اندیشه اش قرار داد.

سروش در تئوریسین خشونت از آرشیو سخن می‌گوید، ولی مقابل دوربین حیات شگفت انگیز می‌گوید فردید به اسلام هیچ ربطی نداشت و حتی به یک آیه قرآن استناد نکرده است!

در این اثر برخلاف مستند تئوریسین خشونت که با انزوا و غربت فردید تمام می‌شود، با نمایش برخی تصاویر و افراد نشان داده می‌شود که بخشی از جریان انقلابی راه فردید را ادامه دادند و حتی با پخش سخنرانی آیت الله خامنه ای در مورد تهاجم‌فرهنگی مدعی است ایشان هم از جریان فکری فردید متأثر است. ضمن غیرقابل انکار بودن نقش فردید در بخشی از انقلاب نمی‌توان انتساب نظریه تهاجم فرهنگی به فردید را با این حد از ارجاع پذیرفت. شاید بهتر بود به اثرگذاری غیرمستقیم فردید (از طریق ایجاد گفتمان غرب زدگی) اشاره می‌شد و بلکه بهتر بود موضوعاتی مانند مسئله الگوی اسلامی پیشرفت و تحول در علوم انسانی برای این ادعا بررسی می‌شد.

همیشه پرسش از فردید دشوار بوده است هم به دلیل اندیشه عمیق او، هم به دلیل شفاهی بودن اش و حتی به دلیل حواشی پیرامونش. اکنون ساخت دو مستند اندیشه‌ورزانه، یکی در داخل کشور و با نگاه انقلابی و دیگری خارج از کشور و با نگاه غیرانقلابی پاسخ این پرسش را راحت تر کرده است*.

*مستند حیات شگفت انگیز فردید به صورت رایگان قابل دانلود است ولی هنوز تئوریسین خشونت به اکران‌های خصوصی محدود شده است.


نظرات شما

ارسال دیدگاه

Protected by FormShield

lastnews

دوره های پاییزه ی موسسه تبسم مهر

آغاز تولید فیلم کوتاه چوپان با مجری طرحی موسسه فرهنگی هنری تبسم مهرنیکان

مدیرعامل صندوق اعتباری هنر خطاب به صدابردار سینمای ایران: دست های مهربانت را به گرمی می فشاریم/ تجلیل از یک عمر سخت‌کوشی همسر استاد شاهوردی

ادبیات آذری را جدا از ادبیات فارسی نمی‌دانیم/ حمایت از اصحاب فرهنگ و هنر را وظیفه خود می‌دانیم

مجارستان: ضدحملات اوکراین «حمام خون» به‌راه می‌اندازد

نه بیرانوند از پرسپولیس می‌رود نه بازیکن دیگری/ شرط ماندن یحیی

بدرقه تیم فوتبال نوجوانان با حضور امیر قلعه نویی و عنایتی

اسرائیل با نقص جدی کادر پزشکی و بیمارستانی روبروست

افزایش شمار جان‌باختگان تصادف قطار در هند به 288 نفر

دشمنان تلاش می‌کنند نسل جوان را نسبت به روحانیت بدبین کنند

انتخاب موقت اعضای هیات اجرایی کارگروه هنرمندان انجمن خادمان قرآن

قیمت سکه و طلا 10 خرداد 1402/ ریزش قیمت ادامه دارد

ایران کشوری کاملاً امن و مقصدی مطمئن و جذاب برای گردشگران است

تولید نفت ایران به 2 میلیون و 750 هزار بشکه در روز رسید

ورود منابع، کاهش نرخ ارز را همراه خواهد داشت

سریال ماورایی ده‌نمکی به‌زودی کلید می‌خورد/ در تدارک «رستگاری»

وجود 700 اسیر فلسطینی بیمار در زندان‌های رژیم صهیونیستی

ارائه وام عتبات عالیات به دانشجویان تا سقف 5 میلیون تومان

زلزله 4.8 ریشتری سرخس خراسان رضوی را لرزاند

افزایش رگبار باران در 10 استان کشور

واریز 20 درصد اضافه یارانه کالابرگ سه دهک کم‌درآمد از امروز

ترافیک نیمه‌سنگین در محور چالوس

آماده مقابله با هرگونه تعرض دشمنان به آرمان‌های امام (ره) هستیم

برگزاری دوره های آموزشی بازیگری با حضور استاد ارجمند آقای امید زندگانی

ارتش رژیم صهیونیستی به خودروی زرهی «ایتان »مجهز می‌شود

عالیترین مقام کشور ترکمنستان سه شنبه به تهران می‌آید

مخبر: ایران نگاه ویژه‌ای نسبت به مناسبات خود با عمان دارد

«بازی» ایرانی برگزیده جشنواره ایتالیایی شد

افزایش نرخ تاکسی‌های اینترنتی باید به تصویب شورای شهر برسد

دستگیری ماموران قلابی در تهران

برنامه‌ریزی دستگاه‌ها برای اوقات‌ فراغت جوانان

شناسایی 82 بیمار جدید کرونایی در کشور/ 2 نفر فوت شدند

قیمت سکه و طلا 7 خرداد 1402/سکه به 30میلیون و 600 هزار تومان رسید

تذکر فرمانده نیروی زمینی ارتش به همسایگان شرقی

کوروش زارعی در تدارک یک نمایش میدانی بزرگ/ اجرا در حوزه دفاع مقدس

شرط «یک سال رهن بودن سند خودرو» حذف شد

بانک‌ها اشتیاق به مال‌سازی دارند نه اعطای وام مسکن

سازمان لیگ: سهمیه تماشاگران استقلال و پرسپولیس برابر است

استقلال دست‌بردار داوری نیست/کنایه به پرسپولیس و فشار به فدراسیون

هادی ساعی برترین تکواندوکار المپیک 2008 پکن شد

مهاجم 16 ساله پورتو: الگوی من مهدی طارمی است

هوای تهران آلوده شد/ افزایش شاخص ذرات معلق

درخواست حجت الاسلام قرائتی از رییس جمهور

مهلت ثبت‌نام هنرمندان در سامانه نهضت ملی مسکن تمدید شد

توصیه‌های وزارت حج و عمره عربستان خطاب به میهمانان خانه خدا

انهدام ده‌ها مخفیگاه داعش در 3 استان عراق

یک مرزبان ایرانی در درگیری امروز با طالبان به شهادت رسید

کشف 250 هزار دلار غیرقانونی از یک شرکت خصوصی در سعادت آباد

با دستیاری به نام تاکو؛ تیک تاک با هوش مصنوعی پاسخ جستجوی کاربران را می دهد

رئیسی در دیدار دبیرکل اوپک: اعضای اوپک با تقویت انسجام مانع اختلاف‌اندازی غربی‌ها شوند