بزرگنمایی:

تبسم مهر - بی شک صنعت فرش یکی از اشتغالزا‌ترین صنایع در کشور است، صنعتی که در صورت حمایت‌های مستمر می‌تواند به یکی از درآمد زاترین منابع اقتصادی برای فعالان این عرصه تبدیل شود.

به گزارش خبرنگار گروه استان‌های باشگاه خبرنگاران جوان از گرگان ، با وجود اینکه فرش دستبافت جایگاه خود را در سطح بین المللی به عنوان رتبه بزرگترین صادرکننده حفظ کرده است، اما جایگاه صادرات فرش دستباف در مقایسه با سایر اقلام صادراتی در حال کاهش است و از سوی دیگر با توجه به تعداد قابل توجه شاغلان و سهم ناچیز ارزش افزوده فرش در اقتصاد ملی، دارای شرایط مناسبی نمی‌باشد.
در این بین فرش دستبافت ترکمن گلستان هم از این مساله دور نبوده و در سال‌های اخیر فراز و نشیب‌های اقتصادی و عدم حمایت ها، دست اندرکاران این صنعت را دچار چالش‌های زیادی کرده است.

بر اساس آمار سازمان صمت، 32 کارگاه غیرمتمرکز با مدیریت متمرکز در استان فعال است و 12 درصد اشتغال استان مربوط به فرش و صنایع دستی است که در بین شهر‌های کلاله، آق قلا و بندر ترکمن، به عنوان شهر‌های تولید کننده فرش ترکمن، گنبد کاووس بالاترین سهم بافندگان را به خود اختصاص داده است.
به گفته رئیس سازمان صنعت، معدن و تجارت استان، در حال حاضر تعداد 20 شرکت تعاونی تولیدی فرش دستباف فعال، 10 طراح، 30 واحد فروش مواد اولیه و 10 واحد کارگاه رنگرزی در استان مشغول به فعالیت هستند.
به استناد همین آمار ، سال گذشته حدود 33 هزار مترمربع فرش به حجم 132 تن و به ارزش چهار میلیون دلار از استان صادر شده که این رقم در 9 ماهه امسال به متراژ بیش از 14 هزار مترمربع و به وزن 56.4 تن و به ارزش دو میلیون دلار رسیده است.
اگر چه مسئولان این حوزه، فرش دستباف را به عنوان صنعتی تاریخی و پردرآمد معرفی می‌کنند، اما در سال‌های اخیر تولید این دستبافته نسبت به سال‌های قبل از کاهش چشمگیری برخودار بوده و به گفته بافندگان و تولیدکنندگان، مشکلات بیمه ای، وجود برخی تحریم ها، افزایش نرخ ارز، کمبود برخی اقلام و مشکلات دریافت تسهیلات و فقدان حمایت ها، استفاده برخی بافندگان از نخ‌های نامرغوب و استفاده از طرح‌های جدید موجب شده تا فرش دستباف که به نوعی با نام ترکمنی گره خورده است، دچار فراز و نشیب‌های زیادی شود.
تعدادی از بافندگان دست از کار کشیده اند
یکی از فعالان و کارآفرینان حوزه تولید فرش دستبافت در استان گلستان با ابراز گلایه مندی از وضعیت بوجود آمده در این حوزه، افول تولید دستبافه‌های ترکمنی را تحت تاثیر عوامل مختلفی عنوان می‌کند.

به گفته رئوف مفیدی رقابت برای تولید بیشتر نه تنها به معرفی بیشتر و بهتر فرش ترکمن و رونق گرفتن آن کمک نکرده بلکه شرایط را برای رکورد آن مهیا کرده است. به عنوان مثال برخی از تولیدکنندگان برای اینکه از یکدیگر پیشی بگیرند از بافنده‌ها می‌خواهند که قالی یا قالیچه تولید و پس از پایان، آن‌ها را برایشان بسته‌بندی و ارسال کنند. آن‌ها حتی نگاهی به قالی‌ها نمی‌کنند که درست بافته شده‌اند یا نه!
او افزود:این رقابت اشتباه، گذشته از اینکه کیفیت را پایین آورده از طرفی انتظارات بافنده‌ها را برای دریافت دستمزد بیشتر افزایش داده است. امسال قالیچه‌ای یک در یک متر و نیمی که 800 هزار تومان هزینه تولید و فروخته می‌شد به بیش از یک میلیون و 200 هزار تومان رسیده و روز به روز با این رقابت قیمت‌ها هم بالا می‌رود و حالا با رکود روبه‌رو هستیم.
مفیدی در ادامه افزود: گذشته از کیفیت بسیار بد نخ‌هایی که از سایر مناطق به اینجا می‌آید باید از رنگرزی بی‌کیفیت شیمیایی هم بگویم. نخ‌هایی که با رنگ‌های شیمیایی بی‌کیفیت رنگ می‌شوند در مراحل بعدی مثل شور رفتن دردسر‌های جدیدی را پیش روی می‌آورند. نخ‌ها رنگ می‌دهند و فرش به قول معروف رنگ قاطی می‌کنند. باید گفت رنگرزی شیمیایی با این کیفیت به فرش ترکمنی ضربه می‌زند.
او به این نکته مهم اشاره کرده که بیشتر دار‌هایی که در روستا‌ها وجود دارند دچار نقص فنی و ظاهری هستند و اکثر فرش‌هایی که بافته می‌شوند اگر ایرادی داشته باشند بخاطر همین موضوع است.
این فعال حوزه فرش ترکمن گفت: طی چند ماه گذشته از 100 دار بازدید کردم که 93 دار دچار مشکل بودند. همین موضوع باعث می‌شود سر فرش‌ها کج باشد یا اینکه عرض فرش در ناحیه بالا و پایین آن‌ها یکی نباشد.

به گفته او رفع این مشکل هزینه زیادی ندارد، کافی است که با تنظیم دار یا جوشکاری این نقص برطرف شود، ولی برخی از تولیدکنندگان به آن توجه نمی‌کنند و به دنبال این هستند که فقط تولید کنند، تولیدی که گهگاهی روی دست‌شان می‌ماند.
مفیدی افزود: معمولا فرش‌ها تخت‌بافت هستند و پود نازکی داریم که به بافنده‌ها می‌گوییم در ردیف اول 2لا و در ردیف دوم 3لا بزنند، ولی برخی از تولیدکنندگان برای اینکه نخ کمتری مصرف کنند و فرش زود تمام شود به بافنده می‌گویند 5 یا 6 لا القاج بزنند. این کار گذشته از اینکه تقلب محسوب می‌شود از طرفی باعث بی‌کیفیت شدن فرش می‌شود.
از سوی دیگر استفاده از چله‌های پلاستیکی رواج پیدا کرده. وقتی اعتراض می‌کنیم که چرا از این چله‌ها استفاده می‌کنید جواب این است برای پایین آوردن هزینه تولید دست به این کار می‌زنند.
مفیدی عقیده دارد نبود شرایط مناسب برای گسترش کارگاه‌های بافندگی و از طرفی پرداخت یارانه باعث شده بسیاری از کسانی که مدام در حال بافندگی فرش بودند دست از کار بکشند.
وضعیت سال به سال خراب‌تر می‌شود
عاشر مراد یکی از کسانی است که تا بهار امسال نزدیک به 500 بافنده داشته و حالا تعداد بافنده‌هایش به زیر 100 نفر رسیده است. او از این وضعیت به شدت گلایه‌مند است و می‌گوید: 40 سال است در این کار هستم. باید بگویم پای دار به دنیا آمده‌ام و بزرگ شده‌ام. وضعیت تا چند سال پیش خوب بود، ولی سال به سال وضع خراب‌تر می‌شود. از سال پیش پشم و نخ و رنگ و دار و ابزار‌هایی که مربوط به قالیبافی است گران و گران‌تر شده‌اند و نه تنها برایش نمی‌صرفد که تولید کنیم بلکه برخی از مشتریان توان خرید ندارند.

او افزود: به عنوان مثال سال پیش قالیچه یک در یک و نیم‌متری را تولید می‌کردیم به قیمت 800 هزار تومان و با سود 100 یا 200 هزار تومانی می‌فروختیم، ولی همان قالیچه در حال حاضر برایمان یک میلیون و 200 هزار تومان تمام می‌شود. خب با این وضعیت چطور می‌توان قالیچه فروخت. تاجر یا مغازه‌دار از ما نمی‌خرد به این بهانه که گران است.
او در ادامه افزود: سال 96 و 97 بین هزار تا هزار و 500 متر مربع بافنده‌های من فرش بافتند که بیشترشان فروخته شد، ولی امسال این میزان را بخاطر اینکه وسایل و ابزار گران شده به نصف رسیده. بعضی از بافنده‌ها هم برایشان نمی‌صرفد که فرش ببافند. با این وضعیت هیچ امیدی به سال آینده نیست. تحریم و گرانی نفس ما را گرفته است. امیدوارم برگردیم به سال‌های خوب فرش.
ظرفیت برای ثبت نام بیمه قالی‌بافان ندارند
الله قلی فروتن یکی دیگر از کسانی است که سال‌ها در زمینه تولید و صادرات فرش ترکمنی فعالیت می‌کند. او درباره وضعیت قالیبافی میان ترکمنان گفت: ترکمن‌ها عاشق بافتن هستند، ولی به شرطی که نخ و پشم و رنگ و دار و بقیه وسایل روز به روز بالا نرود. نمی‌شود با شکم گرسنه فرش ببافیم، از آن بدتر بیمه هم ندارند، چقدر برای بافنده‌هایم دوندگی کرده‌ام که بیمه شوند، ولی مسئولان می‌گویند ظرفیت برای ثبت نام بیمه قالی‌بافان ندارند.

از طرفی تسهیلاتی که قرار بوده به کارآفرینان حوزه فرش حتی کارگاه‌دار‌ها بدهند خبری نیست و برای آن هزار بهانه می‌آورند. اگر ضامن‌ها را هم جور کنیم می‌گویند بودجه نداریم. در کل باید بگویم که انگار موضوع فرش برای مسئولان ما آنقدر‌ها مهم نیست.
در حالی که بسیاری از تولید کنندگان و بافندگان فرش دستباف در گلستان از مشکلات موجود بر سر راه توسعه این صنعت گلایه مندند، رئیس مرکزملی فرش ایران در مصاحبه‌ای اختصاصی به خبرنگار باشگاه خبرنگاران جوان استان با ذکر این مطلب که فقدان صنایع جانبی موجب وجود برخی مشکلات در این عرصه شده است، گفت که باید برای توسعه و حمایت از این صنعت ضروری است زنجیره فرش را در استان گلستان فعال کنیم.
مشکل اساسی فرش استان، نبود مدیریت واحد است
فرحناز رافع اظهار کرد: با ایجاد این زنجیره می‌توانیم با تامین مواد اولیه و ایجاد صنایع جانبی مرتبط با فرش موادی را که از خارج کشور وارد می‌کنیم را در داخل تولید و به دست مصرف کننده برسانیم.
او ظرفیت استان گلستان را برای تولید و صادرات فرش ترکمن فوق‌العاده ارزیابی و عنوان کرد: این استان هنرمندان بسیاری در حوزه فرش دارد که برخی از آن‌ها به دلیل مشکلات مالی برای تهیه مواد اولیه و ابزار از اشتغال باز مانده‌اند و باید برای وارد کردن آن‌ها به چرخه تولید تسهیلات در اختیارشان قرار بگیرد.

او با بیان این که مشکل اساسی فرش استان، نبود مدیریت واحد است، اضافه کرد: چرا آموزش‌ها تاکنون نتوانسته باعث خلاقیت و بالا رفتن قیمت و کیفیت شود؟
رافع اظهار کرد: پس از بررسی‌های انجام شده در استان تصمیم بر آن گرفته شد تا برای حمایت بیشتر از این صنعت، با راه اندازی زیر ساخت‌ها و اتکاء بر توان بخش خصوصی و با استفاده از ابزار‌های نوین مالی از جمله بازار سرمایه، سرمایه‌های کوچک و حضور در بورس راهکار جدیدی برای توسعه تین صنعت ارائه دهیم.
او ادامه داد: در حال حاضر 60 هزار نیروی کار مستقیم در استان در حوزه فرش مشغول به فعالیت هستند، اما سوال اینجا است که چرا تاکنون مشکلات احصا نشده و چرا انجمن تولیدی و صنفی یا اتحادیه صادرکنندگان شکل نگرفته است؟
رافع با بیان اینکه یکی دیگر از مشکلات صنعت فرش ترکمنی کمبود طرح‌های متنوع در این دستبافه است، اظهار کرد: تا زمانی که فعالان این حوزه اقدام به تامین نیاز‌های مشتریان و بازار پسند شدن فرش‌های ترکمن نکنند، نمی‌توانند در این عرصه رقابت کنند. چرا که با وجود فرش‌های دستباف متنوع میدان رقابت برای این دستباف هر روز کوچک‌تر می‌شود و مشتریان داخلی و خارجی به دنبال طرح‌های جدیدتری هستند.

رئیس مرکزملی فرش ایران افزود: دومین اقدام برای توسعه صنعت فرش استان بعد از ایجاد زیر ساخت ها، راه اندازی یک تشکل غیر دولتی برای شاغلان این عرصه است که در حال حاضر در دست اقدام است و با تشکیل آن بسیاری از مشکلات بافندگان پیگیری و حل خواهد شد.
او ادامه داد: با توجه به پتانسیل گلستان در زمینه فرش دست بافت، مسئولان استان باید برنامه‌ای جدی برای حضور در نمایشگاه اکسپو دبی داشته باشند که این نمایشگاه با زمان 6 ماهه فرصت بسیار خوبی برای رایزنی و معرفی فرش ترکمن و جذب مشتری خواهد بود.
او افزود: از سوی دیگر قرار شد تا دستگاه‌های اجرایی با خرید اقساطی فرش‌های دست بافت از بافندگان به توسعه این صنعت کمک کنند.
رافع گفت: استفاده از استارت تاپ‌ها در زمینه بازریابی و آموزش دوره‌های بازرایابی مجازی نیز یکی دیگر از برنامه‌های این سفر است که امید داریم تا چند ماه آینده اجرایی شود.
او با اشاره به اینکه تحریم‌ها فرصت مناسبی برای توسعه این صنعت است، اظهار کرد: 90 درصد مواد اولیه بافت فرش در داخل تولید می‌شود و فقط ابریشم از خارج وارد می‌شود که باید به مروز زمان و با ایجاد صنایع جانبی در جهت رفع این نیاز گام‌های بلندی برداریم.

رئیس مرکز ملی فرش درباره مطالبه‌گری زنان قالیباف مبنی بر بیمه نبودن هم گفت: با همه توانم برای برطرف کردن این دغدغه اهالی فرش تلاش خواهم کرد، اگر چه می‌دانم با این شرایط کار سختی در پیش است، اما برای حل این مشکل نه تنها سازمان ملی فرش ایران بلکه کارفرما‌ها و سایر سازمان‌های مسئول هم پای کار بیایند.
رافع رسانه‌های استان را یکی از پتانسیل‌های غنی برای معرفی فرش دستبافت ترکمن و پیگری مطالبات بافندگان عنوان و اعلام کرد که اجازه نمی‌دهد مصوبات این سفر به فراموشی سپرده شود.
ساماندهی فرش ترکمن آن را به کالایی ارزشمند تبدیل می‌کند
معاون امور اقتصادی و بازاریابی مرکز ملی فرش ایران هم در گفت و گو با خبرنگار گروه استان‌های باشگاه خبرنگاران جوان از گرگان ، گفت: با توجه به منویات مقام معظم رهبری در بحث حمایت از رونق تولید، ساماندهی در این حوزه می‌تواند آن را به کالای ارزشمند برای صادرات به خارج از کشور مهیا کند.
مهدی فرشچی موحد اظهار کرد: تصور اشتباه گران بودن دست فرش‌های دستبافت موجب شده تا مردم رغبت کمتری به خرید داشته باشند و این در حالی است که این فرش‌های گلستان پائین‌ترین رقم دست بافه در کشور را دارند و خرید آن نه فقط از ارزش آن نمی‌کاهد که هر سال بر قیمت آن افزوده می‌شود و به عنوان سرمایه نیز محسوب می‌شود.
او افزود: فرش دستباف ترکمنی گلستان برای حضور در بازار‌های داخلی و خارجی و آشنایی بیشتر مردم، نیازمند ایجاد نمایشگاه‌های دائمی بزرگ برای فروش و صادرات در استان است.

رئیس مرکز ملی فرش ایران در حالی از حمایت‌ها سخن گفته است، که سیل امسال مبلغ 103 میلیارد ریال به کارگاه‌های بافندگی و بافندگان خسارن وارد کرده و تاکنون در جهت جبران خسارات هیچ تسهیلاتی به قالیبان پرداخت نشده است.
حال باید نشست و دید وعده مسئولان مبنی بر ایجاد صنایع تبدیلی، تشکل‌های غیر دولتی برای حمایت از بافندگان، پرداخت خسارت ها، بیمه و حمایت‌های تسهیلاتی، آیا تا چند ماه آینده عملی خواهد شد و یا اینکه همانند بسیاری از مصوبات و وعده‌های داده شده به فراموشی سپرده خواهد شد.
انتهای پیام / اس