بزرگنمایی:
تغییر برچسب تحریمهای از پیش اعمال شده آمریکا علیه ایران با هداف دشوار ساختن واردات غذا و دارو به ایران است.
خبرنگارتبسم مهر ایالات متحده آمریکای در برخی تحریمهای خود علیه ایران صرفاً به تغییر «بر چسب» (label) این تحریمها پرداخته است. این پرسش مطرح است که اگر آن تحریم قبلاً علیه ایران وجود داشته تغییر «بر چسب» باعث چه تغییراتی خواهد شد و چه تأثیراتی بر آن حوزه که قبلاً تحریم شده خواهد داشت.
برای بررسی این امر مروری خواهیم داشت بر دو تحریم اخیر آمریکا علیه ایران که در آن بر چسب تحریمها تغییر کرده اند.
چندی پیش آمریکا بانک مرکزی ایران را ذیل عنوان «مبارزه با تروریسم» مورد تحریم مجدد قرار داد. بانک مرکزی ایران نزدیک به 2 دهه تحت تحریم بوده است حال آنکه بعد از امضای برجام از سوی دولت دموکرات باراک اوباما برای مدتی محدود از قید آنها رها شد اما با روی کار آمدن ترامپ و خروج از توافق هسته‌ای، بار دیگر به محدودیت تن داد.
این در حالی است که در تحریم جدید بانک مرکزی با تغییر برچسب تحریمها از «هسته‌ای» به «مبارزه با تروریسم»، ماهیت برخورد با بانک مرکزی ایران نیز تغییر کرد. تا پیش از این اقدام، شرکت‌های آمریکایی از تعامل با بانک مرکزی ایران منع می‌شدند و مراکز تجاری دیگر کشورها نیز از بیم تحریمهای ثانویه واشنگتن، با اصلی‌ترین نهاد مالی ایران داد و ستد نداشتند. اما، تجارت اقلام بشردوستانه نظیر دارو، غذا و محصولات کشاورزی از این قاعده مستثنی بود.
اتفاقی که با تحریم جدید بانک مرکزی می‌افتد این است که ذیل عنوان همدستی با تروریسم که به زعم آمریکا شامل سپاه پاسداران انقلاب اسلامی و حزب‌الله است؛ تراکنش‌های بانکی با هدف تهیه اقلام بشردوستانه، ممکن است که دیگر از معافیت برخوردار نباشند.
به عبارت دیگر، طبق قوانین وزارت خزانه‌داری آمریکا، تجارت این گونه اقلام با هر فرد حقیقی یا حقوقی (در اینجا بانک مرکزی ایران) که ذیل عنوان مبارزه با تروریسم(بر چسب جدید) گنجانده شده است؛ امکان‌پذیر نخواهد بود.
البته هنوز معلوم نیست دامنه این تحریمها تا کجا پیش می‌رود چراکه علی‌الظاهر، موضوع به تفسیر «دفتر کنترل سرمایه‌های خارجی وزارت خزانه‌داری آمریکا» (اوفک) (The Office of Foreign Assets Control (OFAC)) واگذار شده است.
نمونه دیگر تغییر برچسب تحریمهای ایران، تحریمهای روز چهارشنبه (20 اذرماه) آمریکا علیه ایران بود. «مایک پامپئو» وزیر خارجه آمریکا با حضور در یک نشست خبری، اعلام کرد که واشنگتن تحریمهای تازه‌ای علیه شرکت خطوط کشتیرانی ایران (IRISL) و شرکت ای-سیل (E-Sail) مستقر در چین، اعمال می‌کند.
هرچند شرکت خطوط کشتیرانی ایران پیش از این هم در فهرست تحریمها قرار داشت، اما تحریم‌هایی که این هفته اعلام شد، از این منظر تازگی دارند که بر اساس فرمان اجرایی 13382 و دو برچسب «اشاعه تسلیحات کشتار جمعی» و «مقررات تحریمهای مالی ایران» صادر شده‌اندهرچند شرکت خطوط کشتیرانی ایران پیش از این هم در فهرست تحریمها قرار داشت، اما تحریم‌هایی که این هفته اعلام شد، از این منظر تازگی دارند که بر اساس فرمان اجرایی 13382 و دو برچسب «اشاعه تسلیحات کشتار جمعی» و «مقررات تحریمهای مالی ایران» صادر شده‌اند.
وزارت خزانه‌داری آمریکا در توضیح خود در مورد آثار این تحریمها، به صراحت عنوان کرده است که اقدام تازه این کشور ارسال دارو و اقلام انسانی به ایران را محدود می‌کند. «ایالات متحده مجوزها و معافیت‌های گسترده‌ای ذیل تحریمها دارد که اجازه فروش محصولات زراعی، غذا، دارو و تجهیزات پزشکی به ایران توسط افراد آمریکایی یا غیرآمریکایی را می‌دهد. اما این مجوزها و معافیت‌ها عموما تراکنش با افرادی که ذیل فرمان اجرایی 13382 تحریم شده‌اند را شامل نمی‌شود.»
بنا بر پرسش و پاسخی که در سایت وزارت خزانه داری آمریکا صورت گرفته ابعاد این تحریم و زمان شروع آن مشخص شده است. بر این اساس وزارت خارجه آمریکا، خطوط کشتیرانی جمهوری اسلامی ایران (IRISL) و شرکت کشتیرانی (E-Sail) با مسئولیت محدود را طبق فرمان اجرائی 13382، که از ژوئن 2020 لازم‌الاجرا می‌شود، در لیست تحریم جای خواهد داد. این درحالی است که IRISL و E-Sail هم‌اکنون نیز در لیست تحریمها جای دارند.
این پرسش مطرح شده که تاثیر تحریمهای جدید وزارت خارجه آمریکا بر این شرکتها طبق فرمان اجرایی 13382 چیست؟
در پاسخ وزارت خزانه داری آمریکا در این خصوص آمده است: «در 5 نوامبر 2018، اوفک خطوط کشتیرانی ایران (IRISL) و همچنین E-Sail را تحت برچسب ایران در لیست ملیت‌های مشمول تحریم قرار دادند تا آنها را به عنوان نهادهایی مشخص کنند که با تعریف (ارائه شده از) دولت ایران که دارائی‌ها و منافع حاصل از آن طبق فرمان اجرائی 13599 بلوکه شده است، سازگار هستند.
به دنبال تحریم آنها طبق فرمان اجرائی 13382 مورخ 8 ژوئن 2020، اوفک برچسبهای «اشاعهکنندگان تسلیحات کشتار جمعی» [NPWMD] و «آئین‌نامه‌های تحریمهای مالی ایران» [IFSR] را نیز در لیست ملیت‌های مشمول تحریم به ورودی (تحریمهای) IRISL و E-Sail اضافه می‌کند.
در نتیجه این اقدام، معاملات انجام شده از سوی اتباع آمریکایی یا آن دسته از معاملاتی که در ایالات متحده انجام می‌شود یا در این کشور را در (تعامل) با IRISL و E-Sail دخیل می‌کند طبق قوانین تحریمی مربوط به اشاعهکنندگان تسلیحات کشتار جمعی[31 C.F.R. part 544 ] و همچنین فرمان اجرائی 13599 که طبق آئین‌نامه‌های تحریمها و معاملات ایران 31 C.F.R. part 560 (ITSR) اجرا میشوند؛ مشمول ممنوعیت می‌شود. اتباع غیرآمریکایی که آگاهانه درمعاملات خاص با IRISL و E-Sail دخیل میشوند نیز طبق حکم [12-11-2019] مربوط به دیگر مقامات، خود را معرض تحریمها قرار میدهند.»
در پرسش دیگری مطرح می شود که آیا بعد از 8 ژوئن 2020، می توان از طریق IRISL و E-Sail اقلام کشاورزی، غذا، دارو و تجهیزات پزشکی را به ایران منتقل کرد؟»
وزارت خزانه داری آمریکا در پاسخ عنوان می کند: «ایالات متحده آمریکا مجوزها و معافیت‌های گسترده‌ای را تحت قانون تحریمهای آمریکا لحاظ می‌کند که اجازه فروش اقلام کشاورزی، غذا، دارو و تجهیزات پزشکی به ایران را به اتباع آمریکایی و غیرآمریکایی می‌دهد (برای مثال به FAQ 637 مراجعه کنید). هرچند، این مجوزها و معافیت‌ها برای معامله با اشخاصی که مشمول فرمان اجرائی 13382 هستند لحاظ نمی‌شود.
به دنبال گنجاندن IRISL و E-Sail ذیل فرمان اجرائی 13382 لازم‌الاجرا از تاریخ 8 ژوئن 2020، معامله انجام‌گرفته از سوی اتباع آمریکایی که با IRISL و E-Sail وارد داد و ستد میشوند طبق قوانین تحریمی مربوط به اشاعهکنندگان تسلیحات کشتار جمعی و همچنین آئین‌نامه‌های تحریمها و معاملات ایران مشمول ممنوعیت می‌شود. این به آن معنا است که از 8 ژوئن 2020، مگر آنکه طبق قوانین تحریمی مربوط به اشاعهکنندگان تسلیحات کشتار جمعی مجاز یا مشمول معافیت باشد؛ اتباع آمریکایی از مشارکت در معامله با IRISL یا E-Sailمنع میشوند که این شامل معاملات فروش اقلام کشاورزی، غذا، دارو و تجهیزات پزشکی از سوی اتباع آمریکایی یا از داخل آمریکا نیز می‌شود که (در حالت عادی) طبق مجوزهای عمومی بهویژه طبق بندهای 560.530, 560.532 یا 560.533 آئین‌نامه‌های تحریمها و معاملات ایران (ITSR)، مجاز هستند.
علاوه بر این، اتباع غیرآمریکایی نیز که آگاهانه در معاملات خاصی با IRISL or E-Sail دخیل هستند ولو اینکه برای اقلام کشاورزی، غذا، دارو و تجهیزات پزشکی باشد، طبق حکم [12-11-2019] مربوط به دیگر مقامات، خود را معرض تحریمها قرار میدهند.
برای پرهیز از خطر تحریمها، اتباع آمریکایی و غیرآمریکایی باید اطمینان بدهند که معاملات فروش اقلام کشاورزی، غذا، دارو یا تجهیزات پزشکی که در آنها IRISL یا E-Sail دخیل هستند تا قبل از 8 ژوئن 2020 که موعد اجرای تحریمهای IRISL و E-Sail طبق فرمان اجرائی 13382 است، به سرانجام برسد.»
بر این اساس تجارت با ایران در اقلام کشاورزی، غذا، دارو و تجهیزات پزشکی از سوی اتباع آمریکایی و غیر آمریکایی ممنوع می شود. البته طرفهای تجاری ایران قبل از شروع زمان مذکور(8 ژوئن 2020) می توانند معاملات خود با ایران را نهایی کنند.
بر اساس تغییر برچسب تحریم خطوط کشتیرانی ایران اقلام کشاورزی، غذا، دارو و تجهیزات پزشکی که از راه دریا وارد ایران با محدودیت و تحریم مواجه می شود.
«ریچارد نفیو» طراح تحریمهای ایران در دولت اوباما در خصوص تحریم اخیر کشتیرانی ایران از سوی آمریکا به خبرنگارتبسم مهر گفت: «این اقدام ممکن است تاثیرات قابل توجهی داشته باشد، چون تا پیش از این کشتیرانی ایران به عنوان بخشی از دولت ایران و نه به صورت مستقل، تحت تحریم قرار داشت و این گونه تحریمها مانع تجارت خارجی کشتیرانی ایران نمی‌شد. اما حالا تحریمهای جدید برای افراد و نهادهایی که بخواهند با کشتیرانی ایران وارد روابط تجاری و اقتصادی شوند، بسیار هزینه بردار خواهد بود و در عمل شرایط را برای شرکت کشتیرانی ایران به مانند دوران و شرایط قبل از برجام خواهد کرد.»
تغییر برچسب تحریمهای ایران از سوی دیگر باعث می شود رفع احتمالی تحریمها در آینده پیچیده تر شود. به این معنا که وقتی تحریم از ذیل برچسب «هسته ای» خارج شود برای رفع آن نیازمند گفتگو در خصوص طیف وسیعتری و فراگیرتری از موضوعات خواهیم بودتغییر برچسب تحریمهای ایران از سوی دیگر باعث می شود رفع احتمالی تحریمها در آینده پیچیده تر شود. به این معنا که وقتی تحریم از ذیل برچسب «هسته ای» خارج شود برای رفع آن نیازمند گفتگو در خصوص طیف وسیعتری و فراگیرتری از موضوعات خواهیم بود. بر این اساس «ریچارد نفیو» عضو تیم مذاکرات هسته ای دولت آمریکا به خبرنگارتبسم مهر می گوید: «عبارت "تحریمهای مرتبط با هسته‌ای" هیچ جایگاه قانونی در قوانین آمریکا ندارد، بلکه فقط در برجام به عنوان یک عبارت هنرمندانه به آن اشاره شده است. گروه بندی کردن و دسته بندی کردن این تحریمها طی سال‌های 2013 تا 2015 خیلی منطقی و عاقلانه به نظر می‌رسید، اما اگر قرار بر مذاکره بر سر توافقی جدید میان ایران و دولت آتی آمریکا باشد، شاید منطقی تر این است که تعریف تحریم‌هایی را که ممکن است حذف شوند، گسترده تر و فراگیرتر کرد. این حقیقت را نیز باید در نظر داشت که خیلی از مقامات آمریکایی و حامیان آنها در خارج از مجموعه اندیشکده‌ها و مجامع علمی، آشکارا و به صراحت اعلام کرده‌اند که آنها بدنبال تغییر ماهیت تحریمها از مسائل «مرتبط با هسته‌ای» به موضوعات فراگیرتر و گسترده‌تری هستند تا این شرایط، مذاکره برای توافق جدید با ایران را سخت تر کند.»
در کنار این محدودیت باید توجه داشت که آمریکا پیش از این نیز اعلام کرد مکانیسمی در خصوص تجارت بشردوستانه از سوی واشنگتن قرار است ایجاد شود. در این خصوص استیومنوچین، وزیر خزانه داری آمریکا گفته بود ما به انتقال نامحدود کمک‌های بشردوستانه به مردم ایران ... متعهد هستیم و این سازوکارها به شرکت‌هایی که در این زمینه کار می‌کنند، کمک می‌کنند که تحریمها را نقض نکنند.
«سیگال مندلکر» معاون وزیر خزانه داری آمریکا در زمینه تروریسم و اطلاعات مالی نیز در این زمینه مدعی شد: این مقررات به برقراری شفافیت معاملات مالی کمک می‌کند تا کالاهای بشردوستانه که وارد ایران می شوند واقعا به دست مردم برسد.
اما آمریکا با محدود کردن تجارت بشردوستانه سایر کشورها با ایران (تجارت دارو و غذا) ذیل مکانیسمی که خود ایجاد خواهد کرد چند هدف را دنبال خواهد کرد. هدف اول این است که آمریکا مدعی شود در راستای اقدامات بشردوستانه، هیچ گاه این تجارت ذیل تحریم واقع نشده و حتی بر اساس تحریمهای جدید راهکاری برای تداوم این تجارت نیز ارائه داده است.
«ریچارد نفیو» که خود طراح تحریمهای ایران است در این خصوص می گوید: «اقدامات شتابزده و بی حساب و کتاب در دولت آمریکا می‌تواند به این ادعا که آمریکا مانع تجارت بشر دوستانه نمی‌شود، آسیب وارد کند.»اما «ریچارد نفیو» که خود طراح تحریمهای ایران است در این خصوص به خبرنگارتبسم مهر می گوید: «اقدامات شتابزده و بی حساب و کتاب در دولت آمریکا می‌تواند به این ادعا که آمریکا مانع تجارت بشر دوستانه نمی‌شود، آسیب وارد کند.»
هدف دوم دیگر از محدود شدن این تجارت به کانال آمریکایی، بهره برداری لازم تبلیغاتی از آن توسط واشنگتن است.
همانگونه که مشاهده می شود آمریکا علاوه بر اینکه با تغییر برچسبها به دنبال اعمال محدودیت شدیدتر بر واردات کالاهای استراتژیک (اقلام کشاورزی، غذا، دارو و تجهیزات پزشکی) از سوی ایران است درصدد است تا تا با محدود کردن تجارت این کالاها ذیل مکانیسم خود ساخته خود، منابع وارداتی ایران در خصوص این کالاها را محدود به خود و متحدانش کند تا در مواقع لازم به عنوان ابزار فشار استفاده ببرد.