بزرگنمایی:

به گزارش خبرنگار تبسم مهر، نخستین برنامه از فصل دوم «شوکران» شب گذشته، دوشنبه 13 آبان از شبکه چهار سیما روی آنتن رفت. در این برنامه، پیام فضلی‌نژاد، سردبیر شوکران پرسش‌هایی همچون «آیا دولت و ملت یکدیگر را رها خواهند کرد؟»، «آیا ایران در آستانه یک جنگ طبقاتی است و بیم شورش فرودستان می‌رود؟» و «آیا مرگ جامعه‌شناسان و شکست علوم انسانی، دیوان‌سالاری حاکم را نیز بیشتر به بحران کشیده است؟» را از حسین ابوالحسن تنهایی، رئیس انجمن جامعه‌شناسی تفسیری ایران پرسید.

تنهایی در ابتدای این برنامه گفت: خوشحالم که فهم و تفسیر مشترک مردم به کنش تازه پیوسته‌ای انجامیده است. آغاز جنبش مطالبه‌گری را از سال 95 می‌دانم و فکر می‌کنم وقایعی مانند اعتراض کارگران هپکو نشان داد جامعه در حال رشد است. چون قبلاً هم مطالبه‌گری بود، اما سریع به مسئله سیاسی و شورش تبدیل می‌شد.

وی افزود: معتقدم مطالبه‌گری سال 95 صنفی بود و اتفاقاً موفق هم بود و مسئولان ارشد نظام در جهت ترمیم مشکلات کارگران اقدام کردند و طی آن یک دیالکتیک مثبت هم‌کنشی میان کارگر و کارفرما به وجود آمد. اگر بخواهیم همبستگی و وحدت ملی اتفاق بیفتد باید بفهمیم یک پایه آن مردم هستند، چون جامعه یعنی فهم مشترک و این با گفتگو به دست می‌آید، اما اگر فهم مشترک نباشد، شکاف میان مردم و مسئولان بیشتر می‌شود. در این مواقع، دولت به ویژه وزارت کشور باید ورود کند و نشان دهد دارد کمک می‌کند. ما به این جامعه‌شناسی درمانی می‌گوییم.

تنهایی خاطرنشان کرد: اگر این گفتگو نباشد، تضاد به تناقض تبدیل می‌شود و به ناکجاآباد می‌رویم. یعنی جایی که دولت و ملت نمی‌توانند به وفاق برسند و در یک جایی، همدیگر را رها می‌کنند و به نابودی می‌روند. اگر منافع متضاد کارگر و کارفرما را به رسمیت نشناسیم و اعتماد ملی را حفظ نکنیم، شکست قطعی است. جامعه چیزی جز مردم کوچه و بازار نیست که هر روز هم‌کنشی می‌کنند و این جامعه با نگاه‌های پوزیتیویستی رشد نمی‌کند.

این استاد دانشگاه در پاسخ به پرسش فضلی‌نژاد مبنی بر اینکه «آیا نشنیدن صدای مردم و درک نشدن آن‌ها از سوی مسئولان خطرناک نیست و جنگ طبقاتی پیش نمی‌آید؟»، گفت: این خطر جدی نیست، چون تعدادش هنوز زیاد نیست. تضاد که فقط در مملکت ما نیست، در همه جهان وجود دارد، اما حاکمان در مواجهه با مردم صدایشان را می‌شنوند و نشانه‌هایش را هم بیان می‌کنند تا این تضاد رفع شود. قوای سه‌گانه نباید فکر کنند آن‌ها جامعه را می‌فهمند، اما مردم نمی‌فهمند. کنفسیوس درباره دوام یک دولت، سه نیاز تأمین غذا، امنیت نظامی و اعتماد را مطرح می‌کند و اعتماد را از عوامل دیگر مهم‌تر می‌داند، چون اگر سلب شود با هیچ قدرت نظامی یا تأمین خوراک و پوشاک نمی‌توان دولت را حفظ کرد.

وی در بخش دیگری از برنامه شوکران به سیل‌های ابتدای سال اشاره کرد و افزود: الان ببینید چند منطقه آسیب‌دیده از سیل یا زلزله ترمیم شده است؟ خب همین می‌تواند عاملی برای کاهش اعتماد مردم به مسئولان باشد. توقع مردم از مسئولان این است که منابع خود را درست و در راستای مردم هزینه کنند.

شاگرد «هربرت بلومر» جامعه‌شناس آمریکایی افزود: اگر مردم و مسئولان نتوانند همدیگر را درک کنند، مانند یک آتشفشان می‌ماند که یا از بیرون فوران می‌کند یا از درون و در هر دو حالت خطرناک است. مسئولان باید با مردم صحبت کنند و به آن‌ها اجازه حرف زدن بدهند. می‌توان با گفتگو بهترین راه را انتخاب کرد و به طرف توسعه رفت، نه واگشت‌گرایی.

این جامعه‌شناس تفسیرگرا اظهار کرد: من برخلاف بسیاری از جامعه‌شناسان کشورمان که میان مردم نمی‌روند و فقط سوار بر خودروی خود از خانه به محل کار و تدریس می‌روند و بالعکس، زیاد با مردم صحبت می‌کنم. مردم شاید خیلی ناراحت باشند و انتقادهای تندی هم از حکومت و حتی دین داشته باشند، اما ته حرفشان مطالبات اقتصادی است. مردم ما سیاسی نیستند، سیاست‌زده شده‌اند، چون می‌بینند هر چه داد می‌زنند کسی توجه نمی‌کند. دولت هم با انفعال نشان داده که اهل عمل نیست. سیاست‌زدگی، شعار دادن و غیر از سیاست‌دانی است، مانند غرب‌زدگی که مرحوم جلال آل احمد می‌گفت.

تنهایی در بخش دیگری از این برنامه تصریح کرد: تجربیات کشورهای پیشرفته نشان می‌دهد دوقطبی به سمت واگشت می‌رود. در سال‌های اخیر جنبش‌های بی‌سر (بدون رهبر)، موفق‌تر بوده‌اند، چون مطالبه‌گری صنفی دارند نه سیاسی. به جای دوقطبی کردن جامعه، باید نظام سندیکایی را رواج دهیم و سندیکاها طبق قانون با هم همکاری کنند. حتی مارکس - که درباره او میان اساتید دانشگاهی هنوز کج‌فهمی وجود دارد - به این نتیجه رسیده بود که اتحادیه‌ها از پرولتاریا موفق‌ترند.

وی با تأکید بر اینکه حرف‌هایش پایه علمی دارد، اضافه کرد: برای نقد کردن کسی، باید کل آثارش را نقد کرد. اینکه یک جمله از کسی را بگیریم و نقد کنیم، این نقد نیست، فاجعه است! من امسال یک حرفی می‌زنم و سال دیگر آن را اصلاح می‌کنم و این را افتخار می‌دانم نه اشکال. بنابراین من، تنهاییِ یک سال پیش و 10سال پیش نیستم.

این جامعه‌شناس در پاسخ به اینکه گسست میان متفکران چه آسیب‌هایی به همراه دارد، گفت: فاجعه است! البته مسئولان مشکل را حل کرده‌اند و از جامعه‌شناسانی دعوت می‌کنند که مثل خودشان حرف بزنند! در حالی که اصل رکن را که مردم هستند، رها کرده‌اند.

تنهایی در پایان تصریح کرد: جامعه‌شناسی نمی‌میرد، چون یک علم پویا و در حال رشد است، اما مرگ جامعه‌شناسان در حوزه نظری ممکن است و بسیاری از جامعه‌شناسان ما مرده‌اند، چون میان مردم نیستند و در تاریخ از آن‌ها چیزی نخواهد ماند.

«شوکران» که به اساسی‌ترین مسایل فکری کشور می‌پردازد، محصول مشترک شبکه چهار سیما و حوزه هنری است. این برنامه دوشنبه هرهفته ساعت 21شامگاه با سردبیری و اجرای پیام فضلی‌نژاد روی آنتن تلویزیون می‌رود.

بازپخش «شوکران» روزهای سه‌شنبه 10صبح، جمعه 14ظهر، شنبه 1بامداد است.