بزرگنمایی:
استان سمنان دارای ظرفیت‌های فراوان گردشگری است اما به واسطه اینکه در این استان، گردشگری هرگز به برندسازی نرسیده هنوز در جذب گردشگر مشکلات عدیده‌ای وجود دارد.
به گزارش تبسم مهر مهناز همتی: سال‌ها است که مقوله مقصد بودن استان سمنان به‌جای معبر در حوزه گردشگری، جذب زائران رضوی و مسافران تابستانی و ایامی چون نوروز مطرح می‌شود و برای آن اقدامات زیادی نیز صورت گرفته است اما کم‌وبیش شاهدیم که آمارها رشد چندان چشم‌گیری را در حوزه جذب و ماندگاری مسافران نشان نمی‌دهند.
بسیاری بر این عقیده هستند که امروز زیرساخت‌ها و داشته‌های گردشگری ما خوب هستند اما برنامه و برندسازی خوبی برای گردشگری استان سمنان صورت نگرفته است برای مثال اگر مقبره ابن یمین فرومدی، بایزید بسطامی، ابوالحسن خرقانی و علاءالدوله سمنانی در هر کشوری بودند امروز میلیون‌ها گردشگر به آن جذب می‌شدند حال‌آنکه همه این چهار مقبره در کنار شیخ عمادالدین و شیخ حسن جوری در استان سمنان وجود دارند و هرگز ایرانیان این موضوع را نمی‌دانند.
لزوم برند سازی و شناخت برندها
رئیس اداره میراث فرهنگی دامغان ضمن بیان اینکه برای رسیدن به گردشگری پایدار در استان ابتدا باید چشم‌اندازی تعریف شود که کجا هستیم و قرار است به کجا برسیم، ابراز داشت: برای رسیدن به این مهم ابتدا می‌بایست برنامه‌ریزی‌های لازم صورت گیرد و سپس بر اساس آن بازاریابی، بازارهای هدف و مطالعات دقیق این حوزه انجام شود اما متأسفانه این مهم در استان سمنان هنوز شکل نگرفته است.
در استان سمنان همه آیتم‌های لازم برای توسعه گردشگری فرهیخته وجود دارد اما نتوانستیم به این برسیم که گردشگری می‌تواند جای بسیاری از صنایع را بگیردمهدی قاسمی در ادامه تصریح کرد: به‌عنوان‌مثال درجایی نظیر جنگل ابر شاهرود بدون آنکه زیرساخت‌های لازم صورت گیرد از آن‌سوی بام افتاده‌ایم و این زیرساخت صرفاً راه نیست، موارد دیگری نظیر آستانه تحمل، مطالعات پذیرش توریسم و غیره نیز است، صرفاً بازاریابی و تبلیغات بدون آنکه متوجه باشیم چه می‌کنیم انجام شد و این کار کردن در گردشگری انبوه اتفاق میمون و خوشایندی برای جنگل ابر نیست.
وی بابیان اینکه در سایر حوزه‌های گردشگری نیز برنامه‌ریزی اصولی انجام نداده‌ایم، افزود: اگر می‌خواهیم به نقطه خوب برسیم ابتدا باید برندها را شناخته و برند سازی مناسب کنیم و در کنار آن با بازاریابی صحیح و شناخت بازارهای هدف روی گردشگری فرهیخته کار انجام شود، در استان سمنان همه آیتم‌های لازم برای توسعه گردشگری فرهیخته وجود دارد اما به‌صورت عمومی هنوز نتوانستیم به مردم بقبولانیم که واقعاً وقت منبع فروشی نیست وقت منظر فروشی است و نتوانستیم به این برسیم که گردشگری می‌تواند جای بسیاری از صنایع را بگیرد.
گردشگری موتور متحرک اقتصاد
این فعال حوزه گردشگری بابیان اینکه در شهری نظیر دامغان درآمد عمده مردم از پسته است و کمتر وارد مقوله گردشگری شده‌اند، ابراز داشت: علیرغم آنکه برنامه ششم توسعه بسیار خوب نوشته‌شده و گردشگری را به‌عنوان موتور متحرک اقتصاد در نظر گرفته است ولی هنوز نتوانستیم از آن بهره لازم را ببریم و این دلیل عمده عدم توسعه گردشگری محسوب می‌شود.
قاسمی در پاسخ به این سوال که آیا در استان سمنان می‌توانیم در حوزه مدرنیته با کشورهای دیگر وارد رقابت شویم؟ تصریح کرد: مسلماً خیر، چراکه از بومگردی نیز نتوانستیم تعریف صحیح را چه در حوزه دولتی و شخصی به‌عنوان یک مقوله جدید جا بیندازیم زیرا اکو توریسم را تحت شعاع قرار می‌دهد، به‌عنوان‌مثال گردشگری همخوان با اقلیم، شرایط و محیط با در نظر گرفتن فرهنگ را نتوانستیم لحاظ کنیم و صرفاً به کمیت پرداخته شد.
وی بابیان اینکه گردشگری باکیفیت هنوز در استان سمنان جا نیفتاده است، افزود: باید به سمت گردشگری نو و خلاق نظیر گردشگری مزرعه پیش رفت، بیشتر استان ما را روستاها، باغات و کشاورزی تشکیل می‌دهد و این مقوله بزرگی که اگر ما دست روی آن بگذاریم به‌راحتی می‌توان به دنبال توسعه پایدار گام برداشت زیرا تولید و کشاورزی در کنار گردشگری وجود دارد.
مقوله جدیدی به نام گردشگری مزرعه
معاون سابق گردشگری اداره میراث فرهنگی شاهرود بابیان اینکه در بومگردی اکنون از مزرعه و باغات کاسته شده است، ابراز داشت: این وضعیت زندگی را در آینده دچار نقصان خواهد کرد، بومگردی یعنی آنکه همه زندگی گذشته خود را داشته باشیم صرفاً توسعه داده و به گردشگری وصل کنیم و گردشگری این اتفاق را رقم می‌زد که توریست در کارهای مزرعه شرکت و برای اقامت و پذیرایی و مشارکت در مزرعه به ما پرداخت می‌کند به‌نوعی در زندگی ما شرکت می‌کنند.
بومگردی یعنی آنکه همه زندگی گذشته خود را داشته باشیم صرفاً توسعه داده و به گردشگری وصل کنیمقاسمی در ادامه تصریح کرد: با این روش تولید دامی و کشاورزی ما وجود دارد و گردشگر حتی می‌تواند بازار خرید محصول کشاورز محسوب شود به نظر شما این بهتر نیست که در بومگردی کشاورزی و تولید به‌عنوان یک جاذبه وجود داشته باشد اما به سمت این موضوع نرفتیم و صرفاً به درامدهای زودهنگام گردشگری فکر کردیم که درنتیجه توسعه پایدار به شمار نمی‌رود و فقط یک رشد است.
وی افزود: باید روی این مقوله‌ها کار بیشتری صورت گیرد تا سرمایه‌گذاری‌ها تفاوت کند، لذا به سرمایه‌گذاری‌های کلان امروز نمی‌توان در دنیا فکر کرد و صنایع خرد و خانگی بهتر جواب می‌دهد، حال اگر می‌خواهیم رشد کنیم باید اطلاع‌رسانی عمومی داشته باشیم و آموزش عمومی صورت گیرد و روی سرمایه‌های خرد مردمی برنامه‌ریزی شود.
ظرفیت‌سازی گردشگری بر اساس توان مالی گردشگر
رئیس اداره میراث فرهنگی دامغان بابیان اینکه گردشگر باید بتواند برحسب توان مالی جیب خود از ظرفیت گردشگری بهره‌مند شود، ابراز داشت: اگر اجازه دهیم هرکسی با هر توانی ارائه خدمات کند درواقع پول و گردشگری را به خدمات وصل کردیم آیا راضی‌تر نیستید؟ به‌عنوان‌مثال اگر یک خانم روستایی در دو اتاق خودش جا و غذای خاص دهد کیفیت و شرایط بهتر نمی‌شود که از گردشگری خلاقانه یک‌قدم به سمت تعاملات گام برداریم یعنی گردشگری را تعامل محور بر اساس نیازها خواسته‌های مشتری و بازار هدف پیش ببریم؟
قاسمی در ادامه تصریح کرد: با توجه به اینکه با هشت استان کشور در ارتباط هستیم مرزهای میان‌بند، بازارهای هدف و سرریز این افراد بسیار حائز اهمیت هستند ما در میانه می توانمی مسافر یزد به شمال و شمال به یزد را گرفته و کسب درامد داشته باشیم اگر به این مقوله‌ها فکر کنیم توسعه‌خواهیم یافت در غیر این صورت چشم‌انداز روشنی به‌عنوان یک کارشناس نمی‌بینم.
وی در تعریف سند ملی توسعه گردشگری ابراز داشت: این سند با چشم‌انداز ایجاد یک چارچوب هماهنگ سیاستی برای اتخاذ رویکردی بین بخشی و یکپارچه برای دستیابی به توسعه پایدار گردشگری تنظیم‌شده بر عناصر مؤثر بر بخش گردشگری نظیر مدیریت گردشگری، مسائل فضای کسب‌وکار این حوزه مهم فرهنگی-اقتصادی، زیرساخت‌های گردشگری، نیروی انسانی و فرهنگ‌سازی، مشکلات مربوط به اتباع خارجی و تبلیغات و بازاریابی و دیگر موارد تمرکز دارد.
تدوین 15 طرح اشتغال‌زایی
معاون گردشگری استان سمنان نیز ابراز داشت: این سند با مشخص کردن خطوط کلان سیاستی بر اساس گلوگاه‌های اصلی حوزه گردشگری کشور و در راستای ایجاد زمینه تدوین برنامه ملی توسعه گردشگری و پیاده‌سازی اهداف در پویاترین حالت ممکن و منطبق با رویکرد افزایش بهره‌وری و توسعه و همچنین دستیابی به شاخص‌های رقابت‌پذیری سفر و گردشگری (توانمندسازی محیط، سیاست‌های سفر و گردشگری و منابع طبیعی و فرهنگی) با مدل سیاست‌گذاری فرایندی نگارش و تصویب‌شده است.
پرداخت 107 میلیارد ریال از منابع صندوق توسعه برای تقویت حوزه‌های زیرساختی گردشگری استان سمناندوست محمدی تصریح کرد: در راستای تقویت حوزه‌های زیرساختی گردشگری در استان سمنان از منابع صندوق توسعه تاکنون 52 طرح که 23 طرح در حوزه صنایع‌دستی و 29 طرح در حوزه گردشگری که 26 طرح آن مربوط به ایجاد و تأسیس مراکز اقامتی بوم گردی است، تسهیلاتی کم‌بهره از سوی دولت با جمع کل مبلغ حدود 107 میلیارد ریال اعطاشده است که حدود 15 درصد کل طرح‌ها را در حوزه اشتغال استان را به خود اختصاص داده است.
وی بابیان اینکه در بررسی توسعه پایدار گردشگری یک منطقه می‌بایست به شاخص‌های پایداری توجه کرد، ابراز داشت: این معیارها ترکیبی از شاخص‌های اقتصادی، اجتماعی و محیطی را شامل می‌شود هرچند پایداری چیزی فراتر از همبستگی اقتصاد، جامعه و محیط است.
گردشگر بی‌ضابطه تهدید است
معاون گردشگری استان سمنان همچنین گفت: حال اگر به این شاخص‌ها در توسعه گردشگری و پایداری این توسعه در استان توجه کنیم درمی‌یابیم که ما با تمامی پتانسیل‌های بالقوه محیطی، تاریخی، فرهنگی، اجتماعی و جاذب گردشگر هنوز در ابتدای مسیر حرکت توسعه هستیم.
دوست محمدی تصریح کرد: توجه به ظرفیت‌های پذیرش گردشگر در مناطق و مدیریت صحیح آن بسیار مهم است، اگر در مناطق کویری، جنگلی یا هر منطقه‌ای که گردشگر امکان حضور دارد جامعه محلی حضور فعال و مؤثر نداشته باشد مدیریت حفظ و نگهداری آن هزینه‌های هنگفتی را بر دولت تحمیل خواهد کرد که از توان هر دولتی خارج خواهد بود، پس پارامتر مهم حفظ پهنه‌های فیزیکی و زیست‌محیطی مناطق گردشگر پذیر توسط جامعه محلی خواهد بود که آموزش‌های لازم در این خصوص توسط متولیان حوزه‌های مرتبط تأثیرات مهمی را در بر خواهد داشت.
وی بابیان اینکه مطالعات ظرفیت‌پذیری یک منطقه بسیار حائز اهمیت است، افزود: عدم کنترل ظرفیت منطقی و علمی منطقه و حضور بدون کنترل گردشگر به ماهیت منطقه ضربه وارد می‌کند و چه‌بسا موجب تخریب و نابودی آن خواهد شد، لذا افزایش حضور گردشگری در یک منطقه بدون در نظر گرفتن ظرفیت پذیرش علمی آن نه‌تنها یک فرصت نیست بلکه تهدیدی اساسی است.
بسترسازی توسعه گردشگری همراه با علم
معاون گردشگری استان سمنان همچنین در ادامه تصریح کرد: شاخص‌هایی نظیر حفاظت از سایت‌های گردشگری، فشار، شدت استفاده، اثرات اجتماعی، کنترل توسعه، مدیریت زباله، اکوسیستم‌های مهم، رضایت جامعه محلی و گردشگر، سهم گردشگری در اقتصاد محلی، ظرفیت تحمل، امنیت و غیره در توسعه علمی گردشگری مناطق تأثیرگذار است.
دوست محمدی افزود: اگر بخواهیم جایگاه گردشگری استان سمنان را در کشور یا جهان ارتقا بخشیم باید علاوه بر توسعه گردشگری بر بستر علم نیز حرکت کرد تلاش برای تقویت بخش خصوصی به‌منظور ظرفیت‌سازی پذیرش گردشگر در برنامه گنجانده شود تا علاوه بر کم کردن هزینه‌های دولتی با کمک بخش خصوصی زیرساخت‌های گردشگری مناطق را آماده کنیم تا حداکثر رضایت گردشگر چه از حیث امنیت، بهداشت، خدمات فراهم شود.
طرح‌های گردشگری باید ما را در قرارگیری محور توسعه صحیح گردشگری استان کمک کندوی ضمن تاکید بر اینکه باید در راستای تقویت و توسعه گردشگری گام برداشت، ابراز داشت: برای ایجاد زنجیره‌های منطقی و هدفمند گردشگری، تعریف کریدورهای جذاب جاذب گردشگر، استانداردسازی خدمات گردشگری و غیره در راستای پیوند سایت‌های جاذب گردشگری فارغ از نگاه تقسیمات سیاسی در استان، تهیه طرح‌های آمایش استانی و شهرستانی و طرح‌های جامع گردشگری استان و مناطق و روستاهای هدف گردشگری، مطالعات برند سازی، آموزش‌های تخصصی و عمومی گردشگری در سطوح مدیریتی و جوامع محلی، استانداردسازی تأسیسات گردشگری، برگزاری استارت آپ های حوزه گردشگری و حمایت از ایده‌های مؤثر و برتر جامعه تخصصی، تشکیل انجمن‌های تخصصی محلی و منطقه‌ای، تغییر نگرش بازاریابی و تبلیغات از سنتی به علمی و مدرن بر اساس ایده‌های نو و کارآمد و غیره تلاش شود.
وی افزود: طرح‌های گردشگری باید ما را در قرارگیری محور توسعه صحیح گردشگری استان کمک کند که به لطف خداوند متعال با حرکت‌هایی که در سال‌های اخیر در استان شکل‌گرفته، این توسعه با دورنمایی روشن محقق خواهد شد و امیدواریم با نگاه علمی و بر اساس شاخص‌های مهم ملی و جهانی بتوانیم استان را در مسیر گردشگری به جامعه جهانی پیوند دهیم.
استان سمنان پکیج کامل گردشگری
یک فعال گردشگری نیز ضمن بیان اینکه استان سمنان از یک جهاتی می‌تواند بسیار موردتوجه قرار گیرد، ابراز داشت: نزدیکی به پایتخت و برخورداری از تنوع انواع جاذبه‌ها شاخصه استان محسوب می‌شود این خطه در چند بخش بسیار قوی است جاذبه‌های تاریخی، کویر نوردی، گردشگری سلامت نمک درمانی در گرمسار، طبیعت‌گردی، غار نوردی، عشایر، تورهای حیات‌وحش و قرار گرفتن در مسیر ترانزیت تهران-مشهد (حرم تا حرم) استان سمنان را بسیار حائز اهمیت می‌کند.
محسن شریعتی در ادامه تصریح کرد: استان سمنان در دل جنگل‌های هیرکانی قرارگرفته است، از شمال گرمسار و ارتفاعات مهدی‌شهر، شمال دامغان، شمال شاهرود اکو تن هستند یعنی اکوسیستم بینابینی و در مرز بین دو اکوسیستم مختلف قرار دارند و این مهم فضایی کاملاً متفاوت ایجاد کرده است که از جنگل‌های هیرکانی و منطقه ایرانی – تورانی را در دل خود جای داده است.
وی بابیان اینکه همه نوع جاذبه در استان سمنان وجود دارد، افزود: این پکیج کامل نشان می‌دهد که استان سمنان بیش از این‌ها به‌عنوان مقصد گردشگری باید مورد بازدید قرار گیرد اما برای اینکه پروسه گردشگری شکل گیرد باید محصول گردشگری آماده باشد و به‌عنوان یک محصول باید به آن نگریسته شود.
گردشگری استان سمنان فاقد محصول
فعال گردشگری بابیان اینکه متأسفانه سایت‌های گردشگری استان سمنان محصول گردشگری ارائه نکرده‌اند، ابراز داشت: تا کنون فقط به آیتم جاذبه پرداخته شده اما آیا می‌توان از این طریق به مقصد رسید؟ مسلماً خیر، مورد دوم دسترسی که دولت نیز باید به آن بپردازد به‌عنوان‌مثال حدود دو دهه از بحث گردشگری جنگل ابر شاهرود می‌گذرد اما هنوز به جایگاه لازم نرسیده است.
ظرفیت خوبی به نام دانشکده گردشگری در سمنان وجود دارد اما آن‌طور که بایدوشاید به شکل جامع خروجی‌ها را نمی‌بینیمشریعتی در ادامه تصریح کرد: بیشترین حجم اشتغال در بخش گردشگری اتفاق می‌افتد اما هنوز از امکانات رفاهی در برخی مناطق گردشگری محروم هستیم که نشان می‌دهد خیلی به مقوله آموزش پرداخته نشده است و قدری در این حوزه کم‌کار بوده‌ایم.
وی ضمن اظهار اینکه ظرفیت خوبی به نام دانشکده گردشگری در سمنان وجود دارد اما آن‌طور که بایدوشاید به شکل جامع خروجی‌ها را نمی‌بینیم، افزود: آمایش سرزمین بسیار حائز اهمیت است و باید خیلی به آن توجه شود حتی در آماده‌سازی سند آمایش سرزمین هم خیلی ورودی نداشته‌ایم و لذا شاید نبود افراد همدل دلیل عمده آن باشد اما آنچه حائز اهمیت است بخش‌های مختلف استان با کمک هم توسعه بیشتر خواهد کرد.
گردشگری به سمت روش‌های نوین
مدرس گردشگری بابیان اینکه سند ملی توسعه گردشگری با روش‌های سنتی اتفاق نمی‌افتد، ابراز داشت: اغلب افراد با یک چادر سفرکرده و پولی در محل اقامت خرج نمی‌کنند و حتی خوراکی از شهر خودشان خریده و در بین راه غذا درست می‌کنند لذا این امر باعث نمی‌شود که چرخه اقتصادی بچرخد.
رامین نوری بابیان اینکه علیرغم آگاهی، اطلاع‌رسانی و فضای مجازی ولی هنوز با حرفه‌ای سفر کردن فاصله زیادی وجود دارد، تصریح کرد: مسافر مشهد نمی‌داند که در روستایی به نام طرود شاهرود می‌توان تفریح کرد و ارزان خوابید و غذای خوب خورد لذا قطع به‌یقین از آن چادر بسیار بهتر است و ارزان‌تر تمام می‌شود.
وی بابیان اینکه گردشگری هنوز به سمت روش‌های نوین سوق داده نشده است، افزود: همه‌چیز باید درون‌گوشی‌های همراه اتفاق افتد، مسافری که از شاهرود عبور می‌کند باید به اپلیکیشن دسترسی پیداکرده و اطلاعات لازم را کسب کند اما درنهایت تنها نقشه قدیمی در دست آن‌ها قرار می‌گیرد که اطلاعات چندانی ندارد و مسافر برای بنزین زدن میانه راه توقف می‌کند لذا مقصد گردشگری رخ نمی‌دهد.
ایجاد هتل راه نهایی نیست
این مدرس گردشگری راهکار لازم را در تعاریف جدید از بازارهای هدف گردشگری دانست و اضافه کرد: مجموعه عوامل در کنار هم باید موضوع تغییر از معبر به مقصد را سامان دهد که اگر مسافر مشهد هستیم مجبور نیستیم 12 ساعت رانندگی را تحمل‌کنیم و جایی به نام دامغان و شاهرود نیز وجود دارد که می‌توان یک‌شب در آن ماند و سپس ادامه مسیر داد.
درنهایت باید گفت در نزد مسئولان استان سمنان وقتی سخن از گردشگری می‌شود یک‌باره یاد هتل‌سازی می‌افتند درصورتی‌که اصلاً این‌گونه نیست و باید برنامه محوری برای توسعه گردشگری فرهنگی، بومگردی و ... را ترویج داد که اتفاقاً ظرفیت‌های خفته این ناحیه هستند، ظرفیت‌هایی چون ایل سنگسر در مهدی‌شهر که از صدها هتل گران‌قیمت نیز بیشتر موردتوجه خواهند بود.