بزرگنمایی:

به گزارش تبسم مهر جزو 20 کشور اول از نظر تعداد افراد متمایل به مهاجرت نیستیم

قرار نداشتن ایران در فهرست کشورهای پیشرو از نظر تعداد افراد متمایل به مهاجرت

به گزارش تبسم مهر  مهاجرت در سال‌های اخیر تبدیل به یکی از ابر روندهای جهانی شده، به گونه‌ای که بر اساس آمار سازمان بین‌المللی مهاجرت/ IOM، حدود 35 درصد کل مهاجران دنیا را مهاجران با مهارت بالا و دارای تحصیلات دانشگاهی تشکیل می‌دهند. بر اساس آمارهای جهانی تعداد مهاجران در سطح جهانی 75 میلیون نفر در سال 1960 بود که در سال 2018 به 250 میلیون نفر رسیده است و 4 کشور انگلیسی زبان "آمریکا"، "کانادا"، "انگلیس" و "استرالیا" مقاصد اولیه و اصلی مهاجران هستند.

در این راستا مطالعاتی به همت موسسه مطالعات و مدیریت جامع و تخصصی جمعیت کشور، پژوهشکده سیاستگذاری علم، فناوری و صنعت دانشگاه صنعتی شریف با همکاری مرکز مطالعات اجتماعی دانشگاه مانهایم آلمان/ Mannheim و با نظرسنجی آنلاین از 425 ایرانی تحصیلکرده مهاجر اجرایی شد. هدف از انجام این نظرسنجی واکاوی دلایل مهاجرت، عوامل رانشی و کششی (push and pull factors) برای مهاجرت و بازگشت به کشور، رسیدن به راهکارهایی برای ترغیب بازگشت ایرانیان تحصیلکرده و ایجاد ارتباط و شبکه‌سازی با این افراد و انتقال آموخته‌های آنان و در نهایت ارائه این نتایج به تصمیم‌گیران کشور برای مداخله در سیاست‌های کلی مهاجرت و بازگشت به کشور است.

دکتر بهرام صلواتی در گفت‌وگو با ایسنا، با اشاره به مطالعات انجام شده در گروه مهاجرت پژوهشکده سیاستگذاری علم و فناوری دانشگاه شریف در زمینه واقعیات مهاجرت ایرانیان به خارج، اظهار کرد: گزارش "پرونده مهاجرت گیت ایران" در راستای نورپراکنی بر روی شبهات شایع در حوزه مهاجرت کشور تهیه و تدوین‌ شده است و هدف اصلی آن به‌هیچ‌ وجه انکار وقوع مهاجرت در میان گروه‌های مختلف مهاجران اعم از جابجایی‌­های دانشجویی، مهاجرت‌­های کاری و پناهجویی و سایر موارد و یا نادیده انگاشتن اثرات و تبعات آن در کشور نیست.

وی با اشاره به برخی گزارش‌ها که مدعی شدند در بین اتباع کشورهای مختلف، ایرانیان بیشترین متقاضی برای مهاجرت به استرالیا را دارند که سالانه ده‌ها نفر نیز جان خود را در این راه می‌دهند، گفت: این در حالی است که تعداد کل متقاضیان برای مهاجرت به استرالیا در هیچ یک از پایگاه داده‌های این کشور ثبت نمی‌شود و تنها تعداد متقاضیان ویزای بشردوستانه به این کشور ثبت می‌شود و ایرانیان نیز در زمره سه کشور اول متقاضی این کشور محسوب نمی‌شوند.

وی اضافه کرد: ولی از نظر تعداد خالص مهاجران ایرانی وارده شده به استرالیا بین سال‌های 2005 تا 2017، در هیچ سالی ایرانیان در بین 10 کشور اول وارد شده به استرالیا قرار ندارند. همچنین بر اساس آمار پایگاه داده اطلاعات مرزی استرالیا کشته‌شدگان مرزی ایرانی در استرالیا در سال 2017 و 2018 تعداد 3 نفر ثبت شده که به دلایلی غیر از غرق شدن در دریا بوده است.

آمارهای واقعی مهاجرت مغزها

صلواتی با اشاره به برخی ادعاها در زمینه مهاجرت مغزها، توضیح داد: در این گزارش‌ها این ادعای مضحک مطرح شده است که "طبق آمار صندوق بین‌المللی پول"، ایران از نظر مهاجرت مغزها در بین 91 کشور جهان مقام اول را از آن خود کرده ‌است!" و طبق این آمار سالانه بین 150 تا 180 هزار ایرانی تحصیلکرده برای خروج از کشور اقدام می‌کنند! این در حالی است که در گزارش سال 1998 صندوق بین‌المللی پول، ایران از نظر نرخ خروج تحصیلکردگان به مقصد کشورهای OECD  (سازمان همکاری اقتصادی و توسعه) با نرخ 25.6 درصد در جایگاه یازدهم از 61 کشور مهاجر فرست به این حوزه قرار دارد. در همین گزارش نیز اشاره ‌شده است که در سال 1990 تعداد کل مهاجران تحصیلکرده ایرانی در آمریکا حدود 105 هزار نفر بوده است.

تعداد مهاجران ایرانی خارج از کشور و سهم آن در هر هزار نفر در سال‌های 1960 تا 2017

مدیر گروه مهاجرت پژوهشکده سیاستگذاری علم و فناوری و صنعت دانشگاه صنعتی شریف با رد این ادعا که سالانه تا 180 هزار نفر با تحصیلات عالیه از ایران مهاجرت می‌کنند، اظهار کرد: طبق آخرین آمار، تعداد کل مهاجران ایرانی با تحصیلات دانشگاهی در کشورهای OECD ،  تعداد 471 هزار نفر و حداکثر تعداد دانشجویان بین‌المللی ایرانی در خارج از کشور در سال‌های اخیر 52 هزار نفر بوده است.

رتبه‌بندی ایران در میان کشورهای فرستنده مهاجر

واقعیت مهاجرت ایرانیان به خارج

وی به بیان برخی از آمارهای منتشر شده از سوی منابع مختلف پرداخت و یادآور شد: برخی مدعی شدند که بر اساس نتایج بررسی مهاجرت که از سوی سازمان ملل در مرداد سال 1344 انجام شده بود، ایران از لحاظ مهاجرت اتباع به کشورهای دیگر در ردیف 5 کشور پایین جدول (نزدیک به صفر) قرار گرفت و این در حالی است که با مراجعه به داده‌های بانک جهانی در حوزه مهاجران خارج از کشور در دهه 1960 میلادی (دهه 40 شمسی) ایران رتبه هفتاد و ششم در بین 232 کشور از نظر تعداد مهاجران در خارج از کشور را کسب کرده است.

صلواتی با بیان اینکه بر این اساس، به ازای هر هزار نفر جمعیت کشور، 7.8 نفر در خارج از کشور به سر می‌بردند، ادامه داد: همچنین ادعا شده است که در سال 1354 تغییری در رتبه ایران در زمینه مهاجرت به کشورهای دیگر حاصل نشده است و مهاجرت ایرانیان نزدیک به صفر بوده است؛ ولی داده‌های بانک جهانی در حوزه مهاجران خارج از کشور در دهه 1970 (دهه 50 شمسی)، ایران را در رتبه هفتاد و چهارم در بین 232 کشور قرار می‌دهد.

این استادیار دانشگاه صنعتی شریف با تاکید بر اینکه در دهه 50 شمسی به ازای هر هزار نفر جمعیت کشور، تعداد 8.1 نفر در خارج از کشور به سر می‌برده‌اند، ادامه داد: در سال 1357 تعداد ایرانیان مهاجرت کرده کمتر از 50 هزار نفر اعلام شد، در حالی که در دهه‌‏های 1960 و 1970 میلادی (دهه‌های قبل از پیروزی انقلاب اسلامی)، تعداد ثبت ‌شده‌ مهاجران ایرانی به ترتیب 171 هزار و 478 نفر و 232 هزار و 811 نفر بوده که با توجه به جمعیت ایران در این سال‌ها رقم قابل‌ توجهی بوده است.

صلواتی تاکید کرد: بر اساس داده‌های بانک جهانی در سال 2017، تعداد مهاجران ایرانی در جهان 237 هزار و 344 نفر بوده و رتبه ایران در بین 232 کشور بر اساس این داده‌ها پنجاه و چهارم است که نسبت به دهه 70 میلادی، 22 پله افزایش‌ یافته است؛ ولی هنوز تا صدر جدول فاصله زیادی دارد.

مدیرگروه مهاجرت پژوهشکده سیاستگذاری علم و فناوری و صنعت دانشگاه صنعتی شریف به گزارش پیمایش گالوپ در سال 2017 اشاره کرد و ادامه داد: بر خلاف ادعاهای اعلام شده که ایرانیان سومین مردمان در جهان هستند که به دنبال مهاجرت هستند، بر اساس گزارش گالوپ، ایرانیان از نظر تعداد افراد متمایل به مهاجرت نسبت به جمعیت، جزو 20 کشور اول قرار ندارد.

وضعیت مهاجرت المپیادی‌ها و دانشجویان به خارج

صلواتی در خصوص میزان مهاجرت دانش‌آموزان مدال‌آور المپیادی، گفت: در این زمینه اعلام شده است که 90 نفر از 125 دانش‌آموزی که در سه سال گذشته در المپیادهای جهانی رتبه کسب کرده‌اند، هم‌اکنون در دانشگاه‌های آمریکا تحصیل می‌کنند؛ ولی طبق بررسی‌های صورت گرفته هیچ منبع آماری و شواهدی برای ادعای مطرح شده در این زمینه نیافتیم.

عضو هیات علمی موسسه مطالعات جمعیتی وزارت علوم ادامه داد: در آماری که مستند به صندوق بین‌المللی پول بوده، اعلام شد که هم ‌اکنون بیش از 250 هزار مهندس و پزشک ایرانی در آمریکا به سر می‌برند.

وی اضافه کرد: ولی صندوق بین‌المللی پول در هیچ گزارشی به این داده‌ها در خصوص ایران اشاره نکرده است. تنها در گزارشی که در سال 1998 توسط این صندوق منتشر شد، تعداد ایرانیان با تحصیلات دانشگاهی در آمریکا 105 هزار نفر ذکر شده است.

صلواتی با اشاره به برخی گفته‌ها که "308 نفر از دارندگان مدال المپیاد و 350 نفر از برترین‌های آزمون سراسری از سال 82 تا 86 به خارج مهاجرت کرده‌اند"، افزود: این آمارها درحالی منتشر شده است که آمارهای رسمی در این زمینه معمولاً از سوی بنیاد ملی نخبگان منتشر نمی‌شود و فقط در مصاحبه یکی از مسؤولین سابق بنیاد اشاره شده است که از تعداد 1020 نفر از دارندگان مدال‌های المپیادهای علمی از سال 82 تا 86 تعداد 712  نفر (70 درصد) در داخل کشور هستند و 308 نفر (30 درصد) از کشور خارج شدند.

وی اضافه کرد: این مسوول همچنین اعلام کرده است که در طی سال‌های 82 تا 86 تعداد 1403 نفر از برترین‌های آزمون سراسری (20درصد) در داخل کشور هستند و 350 نفر از کشور خارج شدند. ولی پژوهش‌های اخیر بنیاد ملی نخبگان حاکی از آن است که به‌طور متوسط فقط 15 درصد از رتبه‌های برتر آزمون‌های سراسری بین سال‌های 85 تا 94 مهاجرت کرده‌اند.

تعداد دانشجویان بین‌المللی ایران

مدیرگروه مهاجرت پژوهشکده سیاستگذاری علم و فناوری و صنعت دانشگاه صنعتی شریف،‌ تعداد دانشجویان بین‌المللی ایرانی از سال 2012 تا 2017 را بین 49 تا 52 هزار نفر ذکر کرد و یادآور شد: ایران در هیچ یک از این سال‌ها از نظر تعداد دانشجویان بین‌المللی افزایش چشمگیری نداشته است و حتی در سال‌های اخیر روند کمی رو به کاهش را طی کرده است.

به گفته وی، ادعای تقاضای خروج رقمی معادل 3 برابر تعداد کل دانشجویان ایرانی مشغول به تحصیل در خارج از کشور در عرض یک سال با واقعیت‌های آماری موجود همخوانی ندارد.