بزرگنمایی:
نتایج یک تحقیق نشان می‌دهد مسائلی مانند فقر، عوامل فرهنگی و اجتماعی، حفظ آبرو و شرف خانوادگی و ...زمینه وقوع ازدواج زودرس را فراهم می‌کند که با وجود ویژگی‌های بارز کودکی در رابطه زناشویی و عدم آموزش و آگاهی‌های اجتماعی لازم می‌تواند منجر به تضییع حقوق کودک و آزار و بهره‌کشی از وی شود. علاوه بر آن، ازدواج زودهنگام می‌تواند سلامت جنسی کودکان را تحت تاثیر قرار دهد و منجر به بیماری‌های جسمی، روحی و روانی شود.
یبه گزارش تبسم مهر کی از شاخص‌ترین مولفه‌های زندگی مشترک، ارتباط جنسی سالم و رضایت‌بخش زوجین است که در قالب ازدواج مشروع شکل می‌گیرد و بی‌گمان برخورداری از آمادگی لازم جسمی، روانی و اجتماعی رکن اساسی آن است. در این میان برای تعداد زیادی از دختران و برخی از پسران این ارتباط و پیوند مهم، قبل از سن قانونی و رشد لازم رخ می‌دهد که آثار منفی و پیامدهای ناگواری به ویژه برای دختران به دنبال دارد و موجب آزار، اعمال خشونت و آسیب‌های جبران‌ناپذیری بر آنان خواهد بود. محققان در پژوهشی با عنوان " تاثیر ازدواج زودهنگام بر سلامت جنسی کودکان و سازوکارهای مقابله با آن" این موضوع را بررسی کرده‌اند.
در این پژوهش که توسط محمد مهدی مقدادی، دانشیار گروه حقوق دانشگاه مفید و مریم جوادپور، استادیار گروه فقه و مبانی حقوق اسلامی دانشگاه آزاد اسلامی واحد اهواز انجام شده، آمده است:« در اصطلاح حقوق بشر، ازدواج کودک بدین معنی است که زوجین یا یکی از آن‌ها، کودک بوده و ازدواجی تحت قوانین مدنی، مذهبی یا عرفی با ثبت یا بدون ثبت رسمی، انجام شود.»
محققان می‌گویند:« با عنایت به تعریف ماده یک کنوانسیون حقوق کودک که به طفل زیر 18 سال کودک اطلاق می‌شود، ازدواج قبل از سن 18 سالگی ازدواج زودهنگام نامیده می‌شود، زیرا دختر قبل از 18 سالگی به لحاظ فیزیکی، فیزیولوژیکی و روانی آمادگی پذیرش مسئولیت ازدواج و بچه‌دار شدن را ندارد و نیز برای پسر، پذیرش مسئولیت زندگی و تامین آن دشوار است.»
پژوهشگران در این مقاله ارتباط خانوادگی، نابرابری جنسیتی، فقر و تدابیر اقتصادی، کنترل روابط جنسی و حفظ عزت خانواده، سنت و فرهنگ، درگیری، بلایا و شرایط اضطراری را علل ازدواج‌های زودهنگام بیان می‌کنند.
محققان در این مقاله درباره آثار سوء ازدواج زودهنگام بر سلامت کودکان می‌گویند: « پدیده ازدواج زودرس عامل شایع و موثری در محرومیت از تحصیل و آموزش به شمار می‌رود. تحقیقات نشان می‌دهند مادرانی که ازدواج زودرس داشته‌اند، کمتر به آموزش فرزندانشان اهمیت می‌دهند زیرا از فواید تحصیل کمتر اطلاع دارند.»
همچنین « دخترانی که در سنین پایین ازدواج می‌کنند به لحاظ سلامت جنسی آسیب‌پذیر بوده و در معرض انواع بیماری‌های مقاربتی و جنسی قرار می‌گیرند، اما آن چه بیشتر نگران کننده است، چون اغلب شوهران‌شان مردانی هستند که مسن بوده و قبلا شریک‌جنسی داشته‌اند پس درصد ابتلا به بیماری‌های مقاربتی و جنسی در مورد این قبیل کودکان بالاتر است. از دیگر سو در بسیاری از نقاط جهان، دختران و پسران، اطلاعاتشان در مورد تنظیم خانواده و پیشگیری از بارداری، پیشگیری از ایدز، سلامت‌جنسی و تولیدمثل اندک است.»
مقدادی و جوادپور در این مقاله می‌گویند: « یکی از خطرناک‌ترین عواقب ازدواج زودهنگام بارداری است. این بارداری زودهنگام می تواند منجر به مرگ مادر باردار شود. هر سال 13.7 میلیون دختر 15 تا 19 سال به دنبال ازدواج، زایمان می‌کنند.»
در این پژوهش آمده است:« دخترانی که زودتر از سن قانونی ازدواج می‌کنند بیشتر در معرض خشونت خانگی، سوءاستفاده و روابط جنسی اجباری هستند، به گونه‌ای که سن، عدم آموزش، عدم مشارکت و تصمیم‌گیری در امور، می‌تواند آن‌ها را بیشتر در معرض خشونت و سوءاستفاده قرار دهد که این خشونت تا بزرگسالی ادامه پیدا می‌کند. علاوه بر آن، یکی از تاثیرات مخرب ازدواج کودک که کمتر مورد توجه قرار می‌گیرد، اثرات منفی است که بر روح و روان کودک از خود به جا می‌گذارد، به گونه‌ای که حتی در پسران کمتر از دختران تاثیرش لحاظ می‌شود.»
به گفته محققان در ازدواج زودهنگام، کودک به نوعی از دوران کودکی خود فاصله گرفته و ارتباطش با خانواده و دوستانش قطع شده و از دیگر سو مسئولیت زندگی نیز مزید بر علت می‌شود و فعالیتش محدود به امور خانه و بچه‌داری خواهد شد، لیکن منجر به پیدایش افسردگی و اضطراب می‌شود.
نویسندگان این مقاله در ادامه، سازوکار های ممانعت از ازدواج زودهنگام کودکان در فقه امامیه را بیان می‌کنند و می‌گویند:« از دیدگاه شریعت اسلام، انسان در هر سنی از کرامت برخوردار است. خداوند کودک را به والدین امانت داده است و آنان باید حق احترام و تکریم این امانت را پاس دارند.»
مقدادی و جوادپور در این مقاله به بیان آیه شش سوره نسا می‌پردازند و می گویند:« از تلفیق بلوغ نکاح و رشد می‌توان بلوغ اشُد را به اثبات رساند، یعنی زمانی که کمال قوای عقلی، فکری و استحکام قوای جسمی کودک به مرحله ظهور می‌پیوندد.»
در این پژوهش آمده است:« از جهت شرعی، ازدواج افراد، اگر چه در زیر سن بلوغ باشند، چندان محدودیتی ندارد، حتی اگر محدودیت قانونی داشته باشد، به لحاظ شرعی عمل نادرستی انجام نشده است؛ ثانیا از جهت قانونی هم، الزامات و ضمانت اجرایی لازم وجود ندارد. از دیگر سو با عنایت به این که در شرایط کنونی یک دختر 13 ساله به لحاظ جسمی و روانی چنان رشد نیافته است که بتواند شرایط بارداری را تحمل کند یا در صورت باردار شدن جزو دسته مادران پرخطر محسوب می‌شود که نه تنها احتمال خطر برای اوست بلکه احتمال مرگ و میر جنینی و یا کاهش رشد داخل رحمی و سقط جنین را به همراه دارد، بنابراین مناسب است، سن معین‌شده در کنوانسیون حقوق کودک یعنی بعد از سپری‌شدن دوران کودکی(18 سال) به عنوان ملاک ازدواج قرار گیرد.»
محققان در این مقاله می‌گویند:« در کنار استنباط ممانعت ازدواج زودرس با استاد ادله فقهی و دیدگاه فقیهان، این مهم نیز به عنوان بخشی از وظایف دولت قابل اثبات است؛ مطابق اصل بیست‌ویکم قانون اساسی، دولت موظف است حقوق زن را در تمام جهات با رعایت موازین اسلامی تضمین کند و زمینه‌های مساعد برای رشد شخصیت زن و احیای حقوق مادی و معنوی او ایجاد کند. افزون بر آن، به عنوان یک اقدام ملی، به توسعه و اجرای قوانین موثر، به ویژه حصول اطمینان از تضمین سن 18 سالگی به عنوان حداقل سن قانونی ازدواج برای دختران و پسران، بهبود دسترسی دختران به آموزش‌وپرورش، تعامل و همکاری والدین، معلمان، رهبران مذهبی و جامعه با یکدیگر، ارائه جامع اطلاعات و خدمات حقوق و سلامت جنسی و باروری، حمایت‌های اقتصادی و معیشتی، حمایت از دختران و پسرانی که ازدواج کرده‌اند، شناخت و ترویج مشارکت کودکان در امور مربوط به آن‌ها، نیاز است.»
این پژوهش در چهلمین شماره دوره یازدهم فصلنامه "حقوق پزشکی" منتشر شده است.