بزرگنمایی:
دبیر ستاد توسعه علوم و فن آوری‌های شناختی گفت: تحقیقات داخلی برای درمان بیماری پارکینسون از ۲ روش نوشتن در مغز و استفاده از سلول های بنیادی در حال انجام است که از این طریق یادگیری تحلیل رفته را بهبود داد یا سلول های از دست رفته را ترمیم کرد.
به گزارش خبرنگار تبسم مهر، عمیق شدن و تخصصی شدن رشته‌های علم از یک سو و پیچیده شدن نیازهای جوامع از سوی دیگر باعث شده که دیگر رشته‌های سنتی به تنهایی قادر به جوابگویی به نیازها نباشند و از این رو تعریف حوزه های میان و فرارشته ای برای کمرنگ کردن مرز بین علوم مختلف و کاربردی کردن علوم در نظام های آموزش عالی در دستور کار قرار گرفته است.
* آغاز تحصیل در رشته علوم شناختی از مقطع ارشد
یکی از حوزه‌های میان و فرارشته‌ایی که امروز بیش از پیش در حال مطرح شدن است علوم شناختی است که از علوم هوش مصنوعی و مدل سازی، مردم شناسی، شناخت اجتماعی، زبان شناسی و روانشناسی تشکیل شده است.
در حال حاضر رشته علوم شناختی از مقطع کارشناسی ارشد در کشور آغاز می‌شود و متقاضیان می‌توانند در مقاطع ارشد یا دکترا در این رشته تحصیل کنند.
به دلیل بین‌رشته‌ای و فرارشته‌ای بودن علوم شناختی هر متقاضی با پشت سرگذاشتن کنکور می‌تواند وارد این رشته شود اما آمارها نشان می دهد که بیشتر دانشجویان رشته‌های مهندسی، روانشناسی، پزشکی، علوم پایه و فیزیک جذب علوم شناختی می‌شوند؛ علاوه بر آنها دانشجوی دیگری هم وجود دارند که با اینکه در رشته های دیگری تحصیل می کنند اما در رشته‌های علوم شناختی هم فعالیت دارند که در نهایت مدرک رشته مربوط به خود را می گیرد و مدرک رشته علوم شناختی را دریافت نمی کنند.
با توجه به اینکه بخشی از علاقمندان به رشته علوم شناختی را مهندسان تشکیل می‌دهند درباره جای کار در این حوزه برای مهندسان، آینده پیش روی این رشته و بازار کار آن با مجید نیلی‌احمدآبادی دبیر ستاد توسعه علوم و فن آوری‌های شناختی و رئیس دانشکده مهندسی برق و کامپیوتر دانشگاه تهران گفت‌وگو کرده‌ایم.
* تحقیقات داخلی برای بهبود بیماری پارکینسون از راه نوشتن در مغز و تزریق سلول‌های بنیادی
بسیاری از دانشجویانی که جذب رشته علوم شناختی می‌شوند، از دانشجویان رشته‌های مهندسی هستند، در این رشته چه کارکردهای عملی و نتایج عینی برای ایجاد جذابیت برای این دسته از دانشجویان وجود دارد؟
نیلی احمدآبادی: یکی از مسئله‌های جدی در حوزه علوم و فناوری‌های شناختی، موضوع ایمپلنت‌های مغزی است که صورت مسئله در ایمپلنت‌های مغزی این است که چگونه می‌توانیم مغز را بخوانیم و در مغز بنویسیم.
اولین کاری که از نظر اخلاقی مسئله‌ای ندارد و بدون مشکل در حال انجام است، استفاده از ایمپلنت مغزی برای افراد معلول برای کمک به آنها است؛ برای مثال در افرادی که قطع نخاع هستند درمانگران سعی می‌کنند که کورتکس مغز را بخوانند و عضو مکانیکی را با مغز حرکت دهند که تاکنون موارد متعددی از این پروژه موفقیت‌آمیز بوده است.
بنابراین یکی از حوزه‌های جدی علوم و فناوری‌های شناختی ساخت ابزارهایی است که مغز را بخواند و در مغز بنویسد. البته خواندن مغز الزاما به معنای ورود الکترود خارجی به مغز نیست، بلکه به معنای خواندن فعالیت‌های الکتریکی مغز و رمزگشایی آنها است تا بفهمیم فرد چه قصدی برای انجام کار داشته و در انجام آن کارها به شخص کمک کنیم.
ایده نوشتن در مغز بلندپروازانه است که به شدت دنبال می‌شود، همچنان که شرکت ایلان‌ماسک (بنیان‌گذار شرکت تسلا موتورز و فعال در تجارت صنایع پیشرفته) چند وقت پیش سیستم ایمپلنت موش را تست کرد که این ایمپلنت مغز را می‌خواند.
در حوزه خواندن مغز و تحت کنترل درآوردن مغز حیوانات، صورت مسئله در اختیار گرفتن مغز حیوانات است. آزمایشی در این باره در مجموعه دانشگاهی تربیت مدرس انجام شده که طی این آزمایش با کاشت الکترود در مغز گونه‌ای از ماهی، کنترل جهت حرکت ماهی ممکن شد؛ حل این صورت مسئله برای مثال نتایج جدی در ماهیگیری برای هدایت خانواده ماهی‌ها به محل موردنظر دارد.
علاوه بر این، مجموعه‌ای در دانشگاه علم و صنعت آزمایشی روی موش انجام داده‌اند که موفق به حرکت حیوان شده‌اند و ایده پشت این اقدام استفاده از حیوان برای مثال در امداد و نجات در بلایای طبیعی است که حیوان می‌تواند بدون محدودیت‌های تامین انرژی و با دارا بودن مکانیزیم حرکت، در محیط‌های پیچیده حرکت کند و جایگزین پروژه‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌های نه چندان موفق ربات‌های نجات‌دهنده شود. این حیوان متصل به سنسور زنده‌یاب خواهد بود و ساعت‌ها می‌تواند برای نجات افراد در مکان‌هایی که امکان حضور انسان وجود فعالیت کند. کمیته‌های اخلاق اجازه این تحقیقات را به محققان داده‌اند.
درباره نوشتن در مغز، ان‌شاءالله پروژه دیگری تا چند ماه آینده در کشور به نتیجه می‌رسد که درباره درمان بیماری پارکینسون است؛ در این بیماری افراد لرزش‌های بسیار دارند و یادگیری آنها دچار اختلال می‌شود. در ایران این درمان روی موش آزمایش شده است که در این درمان، می‌توان با ساخت الکترودهای عمقی در مغز و تحریک مغز جلوی ارتعاشات را گرفت و یادگیری تحلیل رفته افرادی که بیمار شده‌اند را بهبود داد؛ این موضوع نوعی نوشتن در مغز برای کاهش آمال افرادی است که دچار مشکل پارکینسون می‌شوند.
البته همین بیماری پارکینسون راه درمان دیگری هم دارد که به زودی نتایج آن اعلام می‌شود و محققان کشور ما هم به آن دست پیدا کرده‌اند و ان‌شاءالله به زودی فازهای بالینی برای تست روی انسان آغاز می‌شود. در آن روش درمان به جای تحریک الکتریکی مغز، سلول‌های بنیادی را در مغز تزریق می‌کنند و این سلول‌ها قسمت آسیب‌دیده را ترمیم کرده و مشکلاتی که باعث بروز بیماری پارکینسون می‌شود را حل می‌کنند.