بزرگنمایی:

آلودگی هوا در کلان‌شهرهای کشور از مشهد گرفته تا اهواز و اراک و اصفهان به داستانی تکراری تبدیل‌شده است که مسکن‌های موقتی هم تاکنون نتوانسته دردی از این چالش را دوا کند.

این در حالی است که برخی مصوبات کارگروه‌های استانی کاهش آلودگی هوا جنبه فرسایشی به خود گرفته و در هر جلسه کارگروه، شاهد تعیین ضرب‌الاجل‌هایی هستیم که زمانشان فرامی‌رسد، اما هیچ اتفاقی نمی‌افتد.

این داستان هم در اصفهان و اراک تکرار شده و هم در تهران همین روند ادامه داشته است. کلان‌شهر اراک صنایع متعددی در جوار خود دارد که بسیاری از این صنایع آلاینده هستند؛ از طرف دیگر مباحثی چون مشکلات ترافیکی و حمل‌ونقل، قرار گرفتن در جوار کویر میقان و ریزگردهای آن و... به مسئله آلودگی هوای این شهر دامن زده است.

در مورد منابع آلوده‌کننده هوا نباید تصور کرد که تمامی ذرات آلاینده هوا در حالت گازی هستند چراکه در سال‌های اخیر ذرات معلق که حاوی ذرات جامد کوچک و قطرات مایع هستند نیز مسائل و مشکلات زیادی را برای ما انسان‌ها به وجود آورده‌اند. ذرات گردوغبار در برخی موارد حاوی ذرات قابل زیستی هستند که برای سلامتی مردم به‌شدت خطرناک هستند.

تهران هم یکی از آلوده‌ترین شهرهای دنیاست؛ شهری که جمعیت ساکن و در حال تردد آن بیش از ظرفیتش است و همین مسئله در کنار آلاینده‌های دیگر ازجمله کارخانه‌های قدیمی، عاملی برای افزایش هر چه بیشتر آلودگی هوای پایتخت ایران شده است. شهردار تهران با اشاره به اهم مشکلات پایتخت می‌گوید: مشکلات شهر تهران در دو زمینه آلودگی هوا و حمل و نقل عمومی بیشتر از سایر حوزه ها است.

و اما بیشتر شهرهای بزرگ کشورمان در روزهای سرد سال با معضل آلاینده‌ها مواجه هستند و نکته قابل‌توجه در این میان، آلودگی بالای کلان‌شهر اصفهان در مقایسه با دیگر کلان‌شهرها ازجمله تهران در برخی از این روزهاست.

طرح‌های بلاتکلیف

اما این داستان در اصفهان ماجرای مشابهی دارد. طرح کاهش آلودگی هوا در اصفهان از بهمن‌ماه سال 92 کلید خورد و باوجود صحبت‌های بسیار از سوی مسئولان دراین‌ارتباط بررسی‌های کارشناسی نشان می‌دهد برخلاف ادعاهای برخی نهادهای مسئول، اجرای این طرح در برخی از دستگاه‌ها به حالت توقف درآمده، در برخی دیگر معلق مانده و در بعضی از دستگاه‌ها نیز با سرعت بسیار کم در حال اجرا است.

موضوعی که پیش‌ازاین اظهارنظر قابل‌توجهی درباره آن از سوی مسئولان را شاهد نبودیم و باوجود قول‌های متعدد در ارتباط با اینکه دستگاه‌های اهمال‌کار به مردم معرفی خواهند شد، هیچ‌گاه لیست دستگاه‌هایی که به این طرح عمل نکردند تیتر یک صفحه هیچ رسانه‌ای نشد.

آلودگی هوا در پاییز  و زمستان در سال‌های اخیر به معضلی جدی برای استان‌ها و شهرهای بزرگ کشور ازجمله نصف جهان تبدیل‌شده است، با توجه به صنعتی بودن استان اصفهان و وجود پالایشگاه و صنایع مختلف، کوزه‌های گچ و آجر در اطراف مرکز استان اصفهان، این روزها پایتخت فرهنگی کشور چهره‌ای تیره و آلوده را برای گردشگران به نمایش می‌گذارد به‌نوعی که دیگر آبی گنبدهای فیروزه‌ای نه برای مردم و نه گردشگران داخلی و خارجی مشهود نیست.

در اجرای طرح جامع کاهش آلودگی هوا بسیار عقب هستیم

اما اولین بار دانیالی مدیرکل جدید محیط‌زیست اصفهان در نخستین نشست خبری خود در سال گذشته اعلام کرد که اصفهان در اجرای طرح جامع کاهش آلودگی هوا موفقیت خاصی نداشته است، موضوعی که حتی مسئولان محیط‌زیست با سال‌ها سابقه اجرایی جرات نداشتند درباره آن سخن به میان بیاورند.

در همین ارتباط مدیرکل محیط‌زیست استان اصفهان در گفت‌وگو با خبرنگار مهر با اعلام اینکه هنوز مسئولان دستگاه‌های مختلف اصفهان آلودگی هوای اصفهان را با پوست و گوشت لمس نکرده‌اند، اظهار داشت: دو نهاد بسیار مهم در اجرای این طرح یعنی شهرداری و سازمان صنعت، معدن و تجارت اصفهان هنوز آن‌گونه که بایدوشاید در حوزه کاهش آلودگی هوا اقدامی صورت نداده‌اند.

دانیالی با طرح این مثال که سال گذشته یکی از شهرداری‌های اصفهان با در اختیار داشتن بودجه 70 میلیارد تومانی هیچ اقدامی در حوزه نوسازی ناوگان اتوبوس‌رانی صورت نداد، گفت: پس از پیگیری این مسئله که چه میزان اتوبوس جدید خریداری کردید، مطرح کرد که ما بودجه‌ای برای خرید اتوبوس نداریم.

وی بیان داشت: این پاسخ وی در حالی است که با نوسازی ناوگان اتوبوس‌رانی تا 70 درصد از آلودگی هوا کاسته می‌شود.

قانونی که اجرایی نشد

مدیرکل محیط‌زیست استان اصفهان همچنین تعطیل کردن و جابه‌جایی کوره‌های آجرپزی و گچ را یکی دیگر از راهکارهای اصلی کاهش آلودگی هوا مطرح کرد که سازمان صنعت، معدن و تجارت استان اصفهان که متولی اصلی این موضوع است بسیار ضعیف عمل کرده و افزود: در اجرای طرح جامع کاهش آلودگی هوا بسیار عقب هستیم و به استانداری و سازمان بازرسی عملکرد ضعیف دستگاه‌های مختلف را اعلام کرده و خواستار اقدامات جدی از سوی نهادهای ذی‌ربط هستیم.

مدیرکل محیط‌زیست استان اصفهان با اظهار اینکه شرکت پخش فراورده‌های نفتی تاکنون در جهت کاهش آلودگی هوا نقش زیادی ایفا کرده است، گفت: اگرچه اقداماتی در حوزه کاهش آلودگی هوا از سوی دستگاه‌های مختلف صورت گرفته است اما کافی نیست.

اما نماینده مردم اصفهان در مجلس شورای اسلامی که پس از گذشت پنج سال از تصویب طرح جامع کاهش آلودگی هوای اصفهان هیچ اطلاعی از طرح جامع کاهش آلودگی هوا نداشت به تصویب لایحه هوای پاک و خاک سالم اشاره کرد و گفت: برای رسیدن به هوای پاک در اصفهان شرح وظایف دستگاه‌های مختلف را مطرح و تلاش کردیم در اصفهان استفاده از سوخت‌های فسیلی مازوت را ممنوع و متولیان استفاده از این سوخت را جریمه کنیم.

عابدی گفت: در همین راستا در دوران مدیریت قبلی مدیرکل محیط‌زیست استان اصفهان شاهد گزارشات خوبی در راستای استفاده از سوخت جایگزین مازوت یعنی گاز در پالایشگاه و نیروگاه برق بودیم و با پیگیری که صورت گرفت یکی از مخازنی که از سوخت فسیلی استفاده می‌کرد را پلمب کردیم.

وی با اشاره به اینکه به‌منظور جلوگیری از شیوع ریزگردها و برای جلوگیری از پیشروی بیابان‌زایی اداره کل منابع طبیعی موظف به مالچ پاشی و کاشت درخت‌های مقاوم به خشک‌سالی در متراژ یک هزار مترمربع در منطقه سجزی شد، افزود: البته اداره کل منابع طبیعی استان اصفهان امسال به خاطر عدم تخصیص اعتبارات لازم، موفق به کاشت درخت نشد و هیچ اقدامی را در حوزه مالچ پاشی شاهد نبودیم.

نماینده مردم اصفهان در مجلس شورای اسلامی با بیان اینکه در حوزه مترو شاهد اقدامات خوبی از سوی شهرداری اصفهان بودیم، ادامه داد: به تعویق افتادن پروژه قطار سریع‌السیر در اصفهان به خاطر این است که اولاً باید مسیرها تعیین تکلیف شوند و سپس اعتبارات لازم تخصیص یابد.

نوسازی ناوگان اتوبوس‌رانی با مشکلات بودجه‌ای روبرو است

وی گفت: در راستای نوسازی اتوبوس‌رانی در حال حاضر شهرداری با مشکلات بودجه‌ای همراه است.

باید توجه کنیم که شهرداری اصفهان نقشی بی‌بدیل در کاهش آلودگی هوا دارد اما هرساله به خاطر کم بودن بودجه شاهد کم‌کاری در نوسازی ناوگان اتوبوس‌رانی و عدم توسعه سیستم حمل‌ونقل عمومی متناسب با افزایش جمعیت شهری اصفهان هستیم، امسال قطعاً با جلب نظر اعضای شورای اسلامی شهر اصفهان در خصوص تصویب طرح دوفوریتی فروش اوراق مشارکت 200 میلیارد تومانی و در پی انعقاد قرارداد طرح توسعه حمل‎ونقل عمومی و ناوگان مترو در 9 کلان‌شهر کشور و ازجمله اصفهان قطعاً باید اثرات اجرای آن را در کاهش آلودگی هوا شاهد باشیم.

معاون حمل‌ونقل و ترافیک شهرداری اصفهان در این خصوص به خبرنگار مهر اظهار داشت:  بر اساس این تفاهم‌نامه،  وزارت نفت متعهد شده است مبلغ دو میلیارد و 600 میلیون دلار بابت هزینه‌های ناشی از کاهش مصرف سوخت به تهران و کلان‌شهرهای کشور پرداخت کند.

علیرضا صلواتی با بیان اینکه در حال حاضر میانگین سنی اتوبوس‌های اصفهان به 15 سال رسیده است، افزود: برنامه‌ای تنظیم‌شده که سهم حمل‌ونقل عمومی را تا سال 1400 به 55 درصد برسانیم که از این میزان 45 درصد برای اتوبوس و 10 درصد برای مترو پیش‌بینی‌شده است و برای این امر نیازمند توسعه زیرساخت‌ها هستیم.

وی با بیان اینکه در حال برنامه‌ریزی برای استفاده بیشتر مردم از اتوبوس هستیم، گفت: امسال نسبت به سال گذشته شاهد افزایش یک‌درصدی مسافرت اتوبوس‌ها بودیم و این در حالی است که در سال‌های گذشته همیشه این روند نزولی بوده است.

صلواتی با بیان اینکه در حال حاضر یک هزار دستگاه اتوبوس در سطح شهر روزانه 550 هزار نفر را جابه‌جا می‌کنند، گفت: 150 هزار نفر از این مسافران توسط سه خط «بی آر تی» جابه‌جا می‌شوند.

وی گفت: تا سال 1414 مقررشده برای کلان‌شهر معادل 2.6 میلیارد دلار در کشور ناشی از کاهش مصرف سوخت به جهت کاهش تردد سفرها با خودرو شخصی صرف شود و شاهد کاهش ورود حدود 25.7 میلیون تن دی‌اکسید کربن به محیط‌زیست باشیم.

صلواتی اظهار داشت: این موضوع یکی از تصمیمات جدی دولت است که درصورتی‌که وزارت نفت و شرکت بهینه‌سازی مصرف سوخت به تعهداتشان پایبند باشند شاهد تحول جدی در ورود واگن‌های جدید به کلان‌شهرها و کاهش فاصله‌ها تا سال 1400 خواهیم بود.

اجرای دو پروژه حیاتی در اصفهان

رئیس اداره امور آزمایشگاه‌های حفاظت محیط‌زیست استان اصفهان نیز با اشاره به اینکه به‌منظور کاهش آلودگی هوا در اصفهان اقدام به آغاز دو پروژه در اصفهان کردیم، افزود: تعیین سیاهه انتشار آلاینده‌ها که سهم آلودگی حمل‌ونقل و صنعت و سایر منابع را مشخص می‌کند و تهیه و سهم‌بندی منابع انتشار گردوغبار در سایز کمتر از pm 2.5  دو پروژه‌ای است که با اجرای و احصاء نتایج آن می‌توان گفت اقدام سازنده‌ای در کاهش آلودگی هوا صورت گرفته است.

 صادقیان با اشاره به اینکه هم‌اکنون این دو پروژه به‌موازات یکدیگر در حال انجام است و تا نیمه پیش رفتیم،  افزود: احتمالاً تا اواخر سال جاری یا اوایل سال آینده خروجی اطلاعات به دست خواهد آمد، زمانی که خروجی‌های این دو پروژه کامل شود، طبق نتایج آن‌ها یک برنامه جامع کاهش آلودگی هوا و برنامه مدیریتی و بهنگام برای بلندمدت اصفهان به تصویب خواهد رسید، این برنامه کاملاً مدیریتی است و حداقل تا افق 10 ساله برای تصمیمات راهگشا خواهد بود.

تضاد صحبت‌های مسئولان و امتداد مشکل آلودگی هوا

اگرچه سخنان نماینده مردم اصفهان در مجلس شورای اصفهان با گفته‌های مدیرکل محیط‌زیست استان اصفهان  که کار نظارت بر عملکرد دستگاه‌های مختلف را در اجرای طرح کاهش آلودگی هوا داشت متضاد بود اما آنچه گویا است و نمی‌توان منکر شد اینکه در شرایط فعلی با خشک شدن زاینده‌رود و تالاب گاوخونی با موج زیادی از ریزگردها مواجه هستیم، این مسئله از یک‌سو و افزایش بار ترافیک و فرسوده بودن ناوگان حمل‌ونقل عمومی از سوی دیگر و صنعتی بودن اصفهان و وجود کوره‌های آجرپزی سه رأس اصلی مثلث آلودگی هوای اصفهان را تشکیل می‌دهد.

امروزه نه بر اساس حدس و گمان بلکه بر پایه تحقیقات پزشکی تأثیر مستقیم آلودگی هوا بر افزایش بیماری‌های قلبی و عروقی و افزایش سکته‌های قلبی، بیماری‌های تنفسی و همچنین نازایی و تولد کودکان نارس به اثبات رسیده است و جامعه پزشکی به‌صراحت این هشدارها را به مسئولان اصفهان اعلام کرده است، در این میان یکی از راهکارهایی که تأثیر فزاینده‌ای در کاهش آلودگی هوا اصفهان دارد احیای زاینده‌رود است که اهمیت آن در این مسئله بر هیچ‌کس پوشیده نیست.