بزرگنمایی:
انتشار تازه‌ترین گزارش مالی وزارت ارشاد در حوزه نحوه اعطای کمک‌های مالی به اشخاص حقوقی و حقیقی، هرچند با شعار «شفاف‌سازی» انجام شد اما ابهامات بسیاری را به‌وجود آورد.
به گزارش تبسم مهر معاونت توسعه مدیریت و منابع وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی روز بیست و دوم مردادماه با انتشار فهرستی که از سوی روابط عمومی این وزارتخانه به رسانه‌ها ارسال شد اشخاص حقیقی و حقوقی مورد حمایت مالی خود در سال 97 را معرفی کرد. فهرستی که به محض انتشار با واکنش‌های متفاوتی روبه‌رو شد و شبهاتی را مطرح کرد که حتی همایون امیرزاده مشاور وزیر و مدیرکل روابط عمومی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی را ملزم به پاسخگویی کرد.
امیرزاده همان روز درباره انتشار فهرست دریافت‌کنندگان حمایت‌های مالی از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی گفت: ارقام منتشرشده در این جداول شامل کمک به ٨٦ مورد اشخاص حقیقی در قالب فعالیت‌های فرهنگی، هنری و دینی به میزان مبلغ ١٤ میلیارد و ٩٠٠ میلیون و ٥٠٠ هزار ریال و کمک به اشخاص حقوقی در قالب ١٦١ مورد که بالغ بر یک هزار و ٣٠٥ میلیارد ریال جهت حمایت از فعالیت‌های فرهنگی، هنری و دینی آنها بوده. این ارقام بر اساس دستورالعمل فصل 5 لایحه بودجه کل کشور پرداخت شده است.
وی همچنین توضیح داد: این پرداختی‌ها بر اساس این فصل از لایحه بودجه و در راستای ترویج و انجام فعالیت‌های فرهنگی هنری دینی و مذهبی در راستای تحقق اهداف و وظایف وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی انجام شده و از سال‌ها پیش تا کنون نیز در دست اجرا بوده است و انجام آن به نوعی رویه و روال وزارتخانه است و البته با رعایت موارد قانونی و نظارتی انجام می‌پذیرد. در این فهرست مبالغ پرداخت شده به موسسات تابع وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی جزئی از بودجه مصوب آنها بوده است که پرداخت آنها مورد تصویب قرار گرفته بوده است. در مورد اشخاص حقیقی و نیز موسسات حقوقی غیروابسته به وزارتخانه نیز طبق شرایطی که قانون گذار مشخص کرده است و بر اساس برنامه‌های فرهنگی هنری تعریف و ارائه شده از سوی آنها، حمایت مالی از افراد صورت پذیرفته است.
امیرزاده در پاسخ به این سوال که چرا جزئیات برنامه‌های اجرا شده توسط اشخاص حقیقی به صورت شفاف در این فهرست درج نشده است عنوان کرد: بیان جزئیات این برنامه‌ها در این فهرست جای نمی‌گرفت و مجال دیگری را می‌طلبد.
بر اساس آمار اعلام شده، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی در سال ٩٧ به ٨٦ مورد اشخاص حقیقی در قالب فعالیت‌های فرهنگی، هنری و دینی مبلغ ١٤ میلیارد و ٩٠٠ میلیون و ٥٠٠ هزار ریال کمک کرده استهمین اظهارات و البته فهرست پرابهام و بدون جزییات بود که به شبهات و ابهامات در این زمینه دامن زد و شرایط جدیدی را برای رسانه‌ها در جهت بررسی و کنکاش بیشتر قرار داد. کما اینکه در صورت انتشار جزییات بیشتر از نحوه حمایت‌های مالی ارشاد از اشخاص حقیقی و حقوقی، ماجرا می‌توانست به سمتی هدایت شود که رسانه‌ها با حساسیت کمتری نسبت به این فرآیند واکنش نشان دهند.
بر اساس آمار اعلام شده، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی در سال ٩٧ به ٨٦ مورد اشخاص حقیقی در قالب فعالیت‌های فرهنگی، هنری و دینی مبلغ ١٤ میلیارد و ٩٠٠ میلیون و ٥٠٠ هزار ریال کمک کرده است.
همچنین این وزارتخانه در حوزه حمایت‌های اشخاص حقوقی نیز در ١٦١ مورد بالغ بر یک هزار و ٣٠٥ میلیارد ریال، حمایت‌های فرهنگی، هنری و دینی داشته است.در این فهرست نام موسساتی چون موسسه نمایشگاه‌های فرهنگی ایران، خانه کتاب، بنیاد شعر و ادبیات داستانی ایرانیان، انجمن آثار و مفاخر فرهنگی، بنیاد رودکی و تعدادی دیگر از مجموعه‌ها خودنمایی می‌کند.
اما این حمایت‌های مالی براساس کدام سازوکار قانونی تخصیص داده شده و چقدر می‌توان انتشار اینگونه فهرست‌ها را زمینه‌ساز تحقق شعار «شفافیت» در عرصه فرهنگ و هنر قلمداد کرد؟
وقتی شفاف‌سازی اسیر «کلی‌گویی» می‌شود
هوشنگ جاوید مدرس و پژوهشگر موسیقی با اشاره به اینکه، ابهام برانگیز بودن این فهرست که موجب بروز برخی از سوتفاهم‌ها میان جامعه هنری می‌شود، توضیح داد: اقدام وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی در جهت شفاف سازی یکی از اقدامات ارزشمندی است که می‌تواند مورد توجه قرار گیرد. به هر حال ما در طول این چهل سال حرف و حدیث‌های زیادی را شنیده ایم ،پول‌هایی که در این وزارتخانه صرف فرهنگ و هنر می‌شود، در کجا و به چه شکلی خرج شده و چرا معلوم نیست این پول به چه افرادی داده می‌شود؟ از این رو کار انجام گرفته ، اقدام خوبی است ولی از سوی دیگر باید به مبهم بودن این کمک‌ها اشاره کرد که هیچ جزییاتی از نحوه پرداخت این کمک‌های میلیاردی در دسترس مخاطبان این گزارش‌ها قرار نگرفته است. همین موضوع ممکن است شرایط طرف دریافت کننده مبالغ را هم زیر سوال ببرد.
وی ادامه داد: من برای دوستانی که اسامی آنها در این فهرست وجود دارد بسیار نگرانم. گرچه ممکن است با آنها در حوزه‌های نظری و پژوهشی اختلاف نظر داشته باشم اما به لحاظ اعتباری هرگز نمی‌توانیم آبروی یکدیگر را زیر سئوال ببریم. این برای من بسیار مهم بود که پژوهشگری چون جهانگیر نصری اشرفی به چه شکلی کمک چند میلیونی دریافت کرده که نام او در فهرست اسامی حمایت شوندگان وزارت ارشاد قرار داده شده است.
بهتر است دوستان وزارت ارشاد که چنین فهرست‌هایی را با رقم‌های میلیاردی منتشر می‌کنند، بیایند و با ذکر جزییات پرداخت‌ها شرایطی را رقم بزنند که با اعتبار و آبروی کسی به باد نرودجاوید ادامه داد: این پژوهشگر ارزنده از جمله شخصیت‌هایی است که تمام زندگی خود را روی حوزه فعالیتی خود متمرکز کرده و شاید هم در مقاطعی کمک دریافت کرده باشد اما هرگز در شرایطی قرار نگرفته که بخواهد به مدد این کمک‌های دولتی آبرو و اعتبار خودش را از دست بدهد.
وی افزود: جالب اینکه وقتی پس از انتشار فهرست با او تماس گرفتم و از چند و چون ماجرا پرسیدم به من گفت: «زمانی که در ساری مشغول تدوین فرهنگ طبری بودم شخصی از ارشاد پیش ما آمد و به ما گفت تا به حال پیرامون این پژوهش از ارشاد پولی دریافت کرده‌اید یا خیر؟ در جواب او گفتیم نه و این فرد به ما گفت برای این ماجرا مبلغی تصویب شده که می‌توانیم به شما پرداخت کنیم» بنابراین بهتر است دوستان وزارت ارشاد که چنین فهرست‌هایی را با رقم‌های میلیاردی منتشر می‌کنند، بیایند و با ذکر جزییات پرداخت‌ها شرایطی را رقم بزنند که با اعتبار و آبروی کسی به باد نرود.
این پژوهشگر موسیقی نواحی ایران در بخش دیگری از صحبت‌های خود توضیح داد: متاسفانه آنچه در این فهرست مالی گنجانده شده، انتشار گزارش‌های کلی است که به اعتقاد من فایده‌ای برای اثبات شفاف سازی ندارد. زیرا این گزارش زمانی می‌تواند مورد توجه قرار گیرد که همه حمایت‌ها به صورت جزیی منتشر شود در غیر اینصورت نوعی شبهه سازی پیش می‌آید که هم موجب توبه کمک کنندگان به هنرمندان و هم انتقال حس بدبینی به افراد مختلف در مواجهه با حمایت شوندگانی می‌شود که موضوع شفاف سازی را زیر سئوال می‌برد.
چرا با جزییات شفاف‌سازی نمی‌کنید؟
رضا مهدوی نوازنده، مدرس دانشگاه و کارشناس مسائل فرهنگی هم ضمن تاکید بر لزوم شفاف‌سازی بیشتر از سوی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی درباره نحوه و جنس پرداخت‌های مالی که سال 97 از سوی معاونت توسعه مدیریت و منابع این نهاد دولتی در قالب فعالیت‌های فرهنگی، هنری و دینی به اشخاص حقیقی و حقوقی پرداخت شده، توضیح داد: مقوله «شفاف سازی» دارای چند مرحله است که اولین مرحله آن اختصاص به طرح یک پرسش دارد. اینکه شفاف‌سازی اساساً گفته بشود یا نشود؟ و اصولا در این شرایط هدف از شفاف‌سازی چه در حوزه افراد حقوقی و چه در حوزه افراد حقیقی چیست؟
وی افزود: مرحله بعدی نوعی از شفاف سازی است که در آن جزییاتی وجود ندارد اما مرحله سوم شفاف‌سازی بخشی است که اتفاقا برای مردم هم پسندیده بوده و آن ورود به جزییات است. اینکه مشخص شود فلان مبلغ حمایتی که از یک پروژه انجام گرفته درحوزه تولید، پژوهش یا اجرا بوده است؟ پروژه مورد حمایت، زودبازده بوده یا دیربازده؟
مهدوی ادامه داد: طی ماه‌های اخیر مردم شاهد انتشار اخبار زیادی مبنی‌بر اختلاس‌های میلیاردی آنچنانی هستند که دربرگیرنده شائبه‌های زیادی نیز در این زمینه است. اما نکته‌ای که می‌توان درباره انتشار فهرست اشخاص حقیقی و حقوقی که در سال ٩٧ از سوی معاونت توسعه مدیریت و منابع وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی حمایت شده اند، به آن اشاره کرد ذکر یک سری موارد کلی است که فقط به همین چارچوب بسنده شده که به اعتقاد من این کلی‌گویی در شفاف‌سازی جان کلام نیست.
وی تأکید کرد: البته شاید بتوان از این فهرست چنین برداشت کرد که شاید جامعه به آن بضاعت نرسیده که بتوان به جزییات نیز توجه کرد. شاید ذکر این جزییات بین هنرمندان چالش ایجاد کند که کدام هنرمند به دولت نزدیک تر است که توانسته از نهاد وزارت ارشاد بودجه بلاعوض دریافت کند.
آیا در دوره‌ای که بسیاری از موسسات و تولیدکنندگان موسیقی در معرض ورشکستگی هستند وقت این نیست که بدانیم جزییات حمایت‌های مالی به افراد و موسسات به چه منظوری بوده است؟مدیرکل اسبق مرکز موسیقی حوزه هنری تصریح کرد: قطعا اگر بودجه‌های اختصاص یافته به اشخاص حقیقی و حقوقی شاخص باشد حرف و حدیث‌های مرتبط با آن نیز بیشتر خواهد شد و این شبهه ایجاد می‌شود که تمامی این کمک‌ها بر اساس رابطه‌ها شکل گرفته و این کمک‌ها به شکلی نیست که بتواند گرهی از موسیقی و هنر باز کند.
وی افزود: طرح چنین موضوعاتی امروزه به عنوان یکی از بزرگترین چالش‌ها مطرح است. ما در جامعه‌ای هستیم که راستی آزمایی باید در آن جریان داشته باشد. ما باید بدانیم نحوه کمک به فیلم‌های بدون گیشه به چه شکلی بوده است؟ ما امروز باید بدانیم نحوه اعزام برخی از هنرمندان به خارج از کشور با چه مکانیزمی صورت می‌گیرد؟ ما امروز باید بدانیم افرادی که از رده سنی مورد نظر قانون سن بیشتری دارند، چگونه در هیات علمی دانشگاه‌ها حضور پیدا کرده و بیشترین حمایت‌ها را دریافت می‌کنند؟ پس اینجا لازم است در همین وزارت ارشاد نیز شفاف‌سازی بیشتر و جزیی تر از این حرف‌ها انجام گیرد.
مهدوی در بخش دیگری از صحبت‌های خود گفت: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی اگر خواهان شفاف‌سازی است پس چرا دقیقا نمی‌گوید این میزان حمایت‌ها که کاری به کم و زیاد آن ندارم، دقیقا صرف چه چیزی شده است؟ اینجا از نگاه منِ اهلِ موسیقی پرسش دیگری مطرح می‌شود. اینکه چرا در جامعه‌ای که رقم‌های درشت میلیاردی به واسطه آقازادگی و افراد بی صلاحیت از بانک‌ها به عنوان وام ابتیاع شده و در این زمینه پولشویی‌های فراوانی اتفاق می‌افتد. اما از سوی دیگر دو جوان دم بخت برای یک وام ازدواج ساده با موانع زیادی روبه رو می‌شوند، شفاف سازی در رابطه با موسسات حقوقی و حقیقی مورد حمایت ارشاد صورت نمی‌گیرد؟
این نوازنده و پژوهشگر شناخته شده موسیقی ایرانی در بخش پایانی صحبت‌های با طرح چند پرسش از مدیران وزارت ارشاد بیان کرد: آیا در دوره‌ای که بسیاری از موسسات و تولیدکنندگان موسیقی در معرض ورشکستگی هستند، وقت این نیست که بدانیم جزییات حمایت‌های مالی به افراد و موسسات به چه منظوری بوده است؟ آیا نباید بدانیم که افراد دارای صلاحیت حمایت مالی با چه مکانیزمی می‌توانند مورد این حمایت دولتی قرار بگیرند؟ آیا نباید بدانیم نتیجه این حمایت‌ها چه در بلندمدت و چه در کوتاه‌مدت چه نتیجه‌ای برای فرهنگ و هنر این سرزمین داشته است؟ به هر حال اینها پرسش‌هایی است که بنده مایلم مدیران وزارت ارشاد پس از انتشار این گزارش شفاف سازی، به آن پاسخ بدهند.