بزرگنمایی:
اجاره‌های نجومی و افزایش بی‌رویه قیمت مسکن در اقصی نقاط کشور دغدغه سقف‌های لرزان روی سر مستأجران را به رؤیای خانه‌دار شدن پیوند می‌دهد، پیوندی نامبارک که مولود وضعیت بی‌سامان بازار مسکن است.
تبسم مهر، گروه استان‌ها: خرید خانه این روزها چیزی شبیه به رؤیا است و خانواده‌های زیادی هستند که این روزها در آرزوی خانه‌دار شدن شب را به صبح و صبح را به شب می‌دوزند، از سوی دیگر کم‌کم وضعیت نابسامان اجاره منازل پدیده حاشیه‌نشینی و کانکس نشینی را نیز به فرهنگ لغات مردم به‌خصوص در کلان‌شهرها وارد می‌سازد.
با آغاز تابستان اما سیل مستأجرانی که جویای خانه هستند افزایش می‌یابد اما نابسامانی‌ها در بازار سبب شده تا روزبه‌روز یافتن خانه دشوارتر شود. از سویی چرخه قیمت‌گذاری مسکن به شکلی هولناک گرد خویش می‌گردد و اجاره‌بها را نه عرف و بازار بلکه صاحب‌خانه‌ها و بنگاه‌ها تعیین می‌کنند دراین‌بین نظارت‌ها نیز رنگ و قوت سابق را ندارند.
از سویی مردم با پرسش‌های فراوانی پیش روی خود مواجه هستند از جمله اینکه روند افزایش بهای مسکن تا کجا قرار است پیش برود و اینکه آینده چه خواهد شد.
نمی‌توان مالکان را مجبور کرد
عضو اتحادیه مشاوران مسکن استان تهران در گفتگو با خبرنگار تبسم مهر در پاسخ به این سؤال که چه عواملی سبب این افزایش‌های بی‌حساب‌وکتاب کرایه‌ها شده است، اظهار داشت: مهم‌ترین عامل در افزایش اجاره‌بها وجود تورم است و با افزایش قیمت کالاها و خدمات در جامعه شاهد افزایش اجاره‌بها هستم.
ابوطالب شیرکوند اضافه کرد: طی یک سال اخیر شاهد جهش قیمتی در تمامی کالاها بودیم و این امر سبب افزایش اجاره‌بهای مسکن شده است. از سوی دیگر مانند تمام کالاها قیمت مسکن نیز افزایش داشته است و این امر نیز بر روی افزایش کرایه‌ها بی‌تأثیر نیست و همواره در طول دو دهه اخیر اجاره‌بها تابعی از دو متغیر میزان تورم و قیمت مسکن بوده است.
وی می‌افزاید: نمی‌توان با اجبار مالکان را وادار کرد، خانه‌های خود را با نرخ پایین‌تری کرایه دهند و کنترل اجاره مسکن دستوری نیست، چراکه مالکان اگر تحت‌فشار قرار بگیرند، ترجیح می‌دهند، خانه‌های خود را کرایه ندهند، تا جایی که امروز تعداد بالای خانه‌های خالی این امر را تأیید می‌کند.
عضو اتحادیه مشاوران مسکن استان تهران با اشاره به اعلام تورم 30 درصدی در کشور و نیز افزایش 36 درصدی حقوق و دستمزد گفت: به نظر می‌رسد، افزایش معقول و منطقی نرخ اجاره‌بها نسبت به سال گذشته باید چیزی بین 30 الی 40 درصد باشد و افزایش بیش از این درصد سبب ناتوانی مستأجران برای کرایه کردن شده و درنهایت ملک خالی بماند و موجر ضرر کند.
رشد 95 درصدی قیمت مسکن
آمار رسمی وزارت راه و شهرسازی نیز از رشد 95 درصدی قیمت مسکن در اسفند 97 نسبت به اسفند 96 حکایت دارد و این رشد عجیب‌وغریب در حالی رخ می‌دهد، که آرزوی خانه‌دار شدن همچنان برای بسیاری از ساکنان استان تهران وجود دارد ولی دیگر بسیاری از این افراد توانایی پرداخت بهای خرید واحدهای مسکونی را ندارند.
یک کارشناس مسکن در استان تهران که در این خصوص با خبرنگار تبسم مهر گفتگو می‌کرد، اظهار داشت: سایت‌های فروش املاک در این آشفتگی بازار مسکن و افزایش بی‌رویه قیمت‌ها نقش اصلی را ایفا می‌کنند. به خریداران واقعی توصیه می‌کنم، فریب قیمت‌های کذایی را نخورند.
علیرضا عباسی با انتقاد از سایت‌های فروش مسکن اضافه کرد: با توجه به‌رایگان بودن آگهی در سایت‌ها، برخی افراد نرخ‌های غیرواقعی تعیین می‌کنند و متأسفانه کنترلی هم بر آن‌ها وجود ندارد. به‌طور مثال یک نفر قیمت خانه خود را متری سه میلیون تومان تعیین می‌کند، نفر دوم پنج میلیون تومان و نفر سوم هفت میلیون تومان؛ درحالی‌که تعیین قیمت باید توسط کارشناسان انجام شود ولی اوضاع از دست همه خارج‌شده است.
قیمت‌ها نامتعارف هستند
رئیس اتحادیه مشاوران املاک تهران هم در گفتگو با خبرنگار تبسم مهر در خصوص شرایط بازار مسکن، اظهار داشت: روند کلی بازار مسکن به‌سوی ثبات پیش می‌رود و پیش‌بینی می‌کنیم، جهش قیمتی در سال جاری شاهد نباشیم.
مصطفی قلی‌خسروی ادامه داد: افزایش قیمت بازارهای موازی مانند طلا و ارز سبب افزایش قیمت در بازار مسکن شد و این اتفاق را پیش‌ازاین و در سال 91 نیز شاهد بودیم و باید بدانیم، تا زمانی که قدرت خرید متقاضیان بالا نرود، جهش قیمتی نخواهیم داشت.
وی تعیین قیمت‌های نامتعارف توسط برخی مالکان را به ضرر بازار مسکن دانست و افزود: وجود رونق در بازار بیش از رکود می‌تواند برای این بخش سودآور باشد و لذا باید قیمت‌ها منطقی تعیین شود.
وضعیت مسکن در شهرستان‌ها نیز تعریفی ندارد
افزایش بی‌رویه قیمت مسکن در بخش خریدوفروش و اجاره این روزها به یکی از مشکلات مردم شهر کرمان تبدیل‌شده و این رویه همچنان ادامه دارد. طبق اعلام اتحادیه مشاوران املاک استان کرمان تنها در سال جاری شاهد افزایش 30 درصدی قیمت مسکن در مقایسه با سال گذشته هستیم و این در حالی است که بررسی‌های میدانی خبرنگار تبسم مهر نشان می‌دهد که قیمت مسکن در سال 97 در مقایسه با سال قبل 100 درصد افزایش‌یافته است.
اپلیکیشن ها در مواردی منجر به افزایش بهای املاک شده و دلیل آن بهره گیری افراد فاقد مجوز و تخصص و همچنین افراد سودجو برای بالا بردن قیمت املاک خود و منطقه استدر بازار عرضه و تقاضای مسکن در شهر کرمان هم‌اکنون عرضه بسیار اندک شده و تقاضا رشد قابل‌توجهی یافته است، متقاضیان نگران گرانی‌های پیش رو هستند و عرضه‌کنندگان در انتظار داغ‌تر شدن قیمت‌ها از فروش خانه‌ها خودداری می‌کنند.
هم‌اکنون نرخ کرایه یک سوئیت 50 متری در بلوار پاردایس شهر کرمان معادل هشت میلیون رهن و 700 هزار تومان کرایه است، کرایه همین متراژ سوئیت در شهرک باهنر 10 میلیون 800 تومان است و قیمت کرایه یک زیرزمین در خیابان 24 آذر کرمان هشت میلیون تومان با کرایه 800 تومان است.
کرایه یک‌خانه ویلایی در شهرک‌های حومه غربی شهر کرمان به 30 میلیون تومان با کرایه دو میلیون تومان رسیده است. رهن کامل یک آپارتمان 100 متری در بلوار شاهد در شهرک حاشیه‌ای کرمان 50 میلیون تومان است. اجاره‌بهای یک سوئیت 40 متری در خیابان آبنوس کرمان نیز 30 میلیون و 500 هزار تومان در نظر گرفته‌شده است. این در حالی است که اگر نگاهی به قیمت اجاره‌بها در سال گذشته در همین ایام نرخ‌های اجاره گاهی تا بیشتر از دو برابر افزایش نشان می‌دهد.
افزایش اجاره‌بها در کرمان
رئیس اتحادیه صنف مشاوران املاک کرمان در خصوص آخرین تحولات بازار مسکن می‌گوید: قیمت مسکن در کرمان روند افزایشی خود را طی می‌کند و در سال جاری شاهد این افزایش هرچند با شیب کمتر نسبت به سال قبل هستیم. این افزایش قیمت ناشی از انتظارات تورمی در بخش مسکن و افزایش قیمت مصالح ساختمانی و نهاده‌های تولید است.
محمد شهریاری در خصوص بخش اجاره مسکن نیز می‌گوید: در این بخش مستأجران با مشکلات زیادی مواجه هستند و تنها در سال گذشته ما در شهر کرمان افزایش حداقل 20 درصدی را شاهد بودیم که در برخی از مناطق شهر این رقم بیشتر بوده است.
وی همچنین اپلیکیشن ها و سایت‌های نرخ‌گذاری قیمت اجاره و رهن را یکی از دلایل افزایش نرخ دانست و بیان کرد: متأسفانه این اپلیکیشن ها در مواردی منجر به افزایش بهای املاک و کلاه‌برداری شده است و دلیل آن این است که افراد فاقد مجوز و تخصص از آن بهره می‌برند و افراد فرصت‌طلب و سودجو نیز برای بالا بردن قیمت املاک خود و قیمت منطقه‌ای از آن بهره می‌برند.
سمنانی‌ها در انتظار خانه
وضعیت بازار ملک امروز به‌گونه‌ای وهم‌آلود است که اجاره‌خانه برای مردم استان سمنان کم‌کم به یک کابوس بزرگ بدل می‌شود کابوسی که هرروز از نردبان تورم بالاتر می‌رود. درباره مقصر گرانی خانه بسیار می‌توان حرف زد دولت، نظام اقتصادی، خانه‌های خالی که قیمت‌های گزاف اجازه نمی‌دهد واگذار شوند و دیگر دلایل همگی از اوضاع بد مسکن خبر می‌دهند اما باید دانست که این امر یک دلیل روانی و فرهنگی هم دارد که در برابر تمام هجمه‌هایی که علیه دولتمردان و مسئولان و عدم توانمندی در کنترل وضعیت بیان می‌شود، باید به آن دقت کرد.
علیرضا معصومی مدرس جامعه‌شناسی دانشگاه است کسی که پایان‌نامه دکترایش را بر روی جوامع شهری کارکرده و ارتباطشان را با اقتصاد محلی بررسی کرده است. وی معتقد است: نگاه حاکم در برخی شهرهای کوچک کشور مانند سمنان، شاهرود و دامغان متأسفانه نگاه اشتباهی است که برخی ملک را منبع درآمد می‌دانند نه سرمایه آسایش! چه بسیار هستند کسانی که خانه‌شان را تیغه کرده‌اند تا بتوانند از آن درآمد به دست آوردند حتی زیرزمین شان را مسکونی کرده و به دانشجویان می‌دهند این نگاه سبب شده تا یک افزایش کاذب قیمت در استان سمنان پدید آید.
معصومی معتقد است: تا زمانی که مردم به ملکشان نگاه درآمدزایی داشته باشند این مشکل وجود دارد ما در تحقیقاتمان به فردی در شاهرود برخوردیم که منزل مسکونی بالای شهر خودش را برای اجاره و کسب درآمد بیشتر به مستأجر داده و خودش در خانه رهنی شهرک انقلاب می‌نشیند! این فاجعه آن‌قدر وحشتناک بود که شخصاً از نزدیک برای دیدار با این فرد حضور یافتم چراکه باور نمی‌کردم این نگاه مسموم این‌چنین ریشه در جامعه ما دوانده باشد.
این کارشناس و مدرس دانشگاه درباره مضرات این شیوه نگاه می‌گوید: این نوع نگاه اولاً آسایش خانواده را برای درآمدزایی می‌گیرد یعنی خانه دربست را باکسی شریک شدن برای پول! در وهله بعد تنبل پروری است یعنی فرد بجای اینکه در مغازه خود یا در زیرزمین خود تولیدی راه بیندازد محصولی بفروشد می‌گوید آن را اجاره می‌دهد در خانه می‌نشینم سه برابر آنچه می‌خواستم دربیاورم، از اجاره می‌گیرم. حال دیگر نمی‌گوید آن جوان بیچاره باید چگونه اجاره مورد مطالبه شما را بدهد؟
تحقیقات نشان می‌دهد تا سال 97، بیش از 27 هزار و 600 مسکن مهر در استان سمنان ساخته‌شده بود که هدف آن‌ها تهیه مسکن ارزان‌قیمت، رفع مشکل مستأجران و آن‌هایی بود که توان خرید خانه را نداشتند اما چرا مسکن مهر استان سمنان به‌خصوص در شاهرود به بناهایی هشت، 10 و 12 ساله بدل شده‌اند و اما هنوز در بسیاری خانه‌هایش کسی زندگی نمی‌کند.
خانه‌های گلستانی گران‌تر از قبل
افزایش بی‌ضابطه قیمت‌ها باعث شده که تهیه مسکن مناسب این روزها به آرزوی دور از دسترس برای اجاره‌نشینان گلستانی تبدیل شود. اوضاع اجاره و مسکن در همه شهرها و ازجمله شهرهای گلستان هم این روزها نوسان زیادی را تجربه می‌کند. هزینه اجاره و یا خرید نسبت به سال گذشته دو برابر شده است همچنین مستأجران علیرغم پرداخت هزینه‌های سنگین زندگی مجبور هستند اجاره‌های سرسام‌آوری را هم پرداخت کنند.
نرخ اجاره یا خرید مسکن به دلیل افزایش قیمت مصالح ساختمانی و عدم نظارت دولت بر بازار افزایش داشته و مستأجران با شنیدن قیمت‌های بالا ترجیح می‌دهند در حاشیه شهر دنبال خانه با حداقل امکانات بگردندیک اجاره‌نشین در گرگان به خبرنگار تبسم مهر گفت: 19 سال است که مستأجر هستم و باوجود سه فرزند هنوز نتوانسته‌ام خانه بخرم. 80 میلیون تومان پول پیش داشته و توان پرداخت یک‌میلیون تومان اجاره را دارم اما هنوز موفق به پیدا کردن خانه نشده‌ام.
یکی از بنگاه‌داران میدان سر خواجه گرگان که از وضعیت آشفته‌بازار مسکن شاکی بود به خبرنگار تبسم مهر گفت: متأسفانه نظارت خاصی بر بازار مسکن نمی‌شود و مالکان قیمت‌های نجومی را برای ملک خود تعیین می‌کنند. نرخ اجاره یا خرید به دلیل افزایش قیمت مصالح ساختمانی و عدم نظارت دولت بر بازار افزایش داشته و مستأجران با شنیدن قیمت‌های بالا ترجیح می‌دهند در حاشیه شهر دنبال خانه با حداقل امکانات بگردند.
روح‌الله احمدی بابیان اینکه قیمت مسکن با توجه به شرایط کنونی و رکود بازار دو برابر شده است، افزود: بازار خریدوفروش و رهن و اجاره هم منحل بوده زیرا نوسانات بسیار زیاد است. تسهیلاتی که دولت برای رونق بازار مسکن پرداخت می‌کند تأثیر زیادی برای خروج از رکود نداشته است.
افزایش 40 درصدی صدور پروانه در گرگان
الله‌وردی کرمی بنگاه‌دار شهرک جامی گران هم به خبرنگار تبسم مهر گفت: در این محدوده آپارتمان کمتر از متری چهار میلیون تومان وجود ندارد درصورتی‌که در سال گذشته دو میلیون تومان بود. به‌زودی کار به‌جایی خواهد رسید که مستأجران باید دنبال کانکس یا چادر باشند. در گرگان ملکی وجود داشت که مالک حکم تخلیه گرفت و قاضی برای مستأجر دستور تهیه چادر را داد.
درحالی‌که سازندگان افزایش بهای پروانه را در افزایش قیمت مؤثر می‌دانند، شهردار گرگان این مسئله را رد کرد و بهخبرنگار تبسم مهر گفت: با توجه به افزایش قیمت‌ها، افزایش قیمت مسکن هم دور از انتظار نبود.
عبدالرضا دادبود بابیان اینکه بهای پروانه در گرگان بین 20 الی 40 درصد افزایش داشته، افزود: صدور پروانه در بافت فرسوده و منازلی که از بحران آسیب‌دیده باشند، رایگان است از سوی دیگر همه‌روزه زوج‌های جوان زیادی برای اجاره به ما مراجعه می‌کنند اما وقتی نمی‌توانند در این منطقه با ماهی یک‌میلیون تومان خانه اجاره کنند، ناراحت‌کننده است.
کمر اجاره‌نشینان بیرجندی خم شد
لازم نیست که عمق فاجعه سیر صعودی اجاره‌بها را در کلان‌شهرها جست‌وجو کنیم چراکه سایه سنگین حباب قیمت‌ها بر ساختمان‌های بیرجند هم سایه افکنده است. برخی ریشه این پدیده را کمبود زمین و توقف ساخت‌وسازها می‌دانند و برخی دیگر نیز افزایش مصالح ساختمانی را متهم در بروز این پدیده عنوان می‌کنند. هرچند افزایش 37 درصدی برخی مصالح ساختمانی تنها طی چند روز تأثیر بسزایی در نرخ اجاره‌بها دارد اما نمی‌توان از اظهارات متصدیان نسبت به کاهش ساخت‌وساز و کمبود زمین هم چشم‌پوشی کرد.
درعین‌حال اجاره‌نشین‌ها تنها افرادی هستند که در بازار مسکن کمر خم می‌کنند چراکه موعد پایان قرارداد که می‌رسد یا باید خانه‌به‌دوش شوند و یا به‌ناچار مبلغ اضافه‌شده توسط صاحب‌خانه را بپردازند. این در حالی است که بنا به گفته برخی متولیان تثبیت اجاره‌بها با تشدید نظارت و دستور دادن به مشاور املاک و موجران امکان‌پذیر نیست.
راهکار جدید دولت برای سرپناه دادن به مستأجران پرداخت وام رهن مسکن بود که بنا به اظهارات دریافتی، در استانی مانند خراسان جنوبی نه‌تنها این وام کارایی نداشته بلکه «رهن» هم هیچ جایگاهی در استان ندارد. شاید تنها عاملی که می‌تواند بازار اجاره را به تعادل برساند این است که تعداد متقاضی اجاره باعرضه واحدهای مسکونی به سطحی از تعادل برسد.
کمبود زمین در بیرجند
رئیس اتحادیه صنف فروش مصالح ساختمانی بیرجند در گفت‌وگو با خبرنگار تبسم مهر با اشاره به افزایش قیمت اجاره‌بها و مسکن بیان کرد: اگرچه قیمت مصالح ساختمانی در قیمت مسکن تأثیر بسزایی داشته اما کمبود زمین دلیل اصلی این افزایش‌ها بوده چراکه قیمت زمین خیلی بالا است.
به نظر می‌رسد، که باید شاهد نقش‌آفرینی بیش‌ازپیش مسئولان برای سامان‌دهی بازار مسکن و اجاره‌بها باشیم، تا اجاره یک مسکن در شرایط اقتصادی موجود و فصل نقل و انتقالات به چالشی برای مستأجران تبدیل نشود.
حسین چوپانی ادامه داد: طی چند روز اخیر هر کیلو سیمان‌سفید هزار و 700 تومان و هر کیلو سیمان سیاه دو هزار تومان گران‌تر شده که در افزایش قیمت مسکن بی‌تأثیر نیست. از سوی دیگر مصالح روزبه‌روز گران می‌شود و حساب‌کتابی هم وجود ندارد حتی کارخانه‌ها فاکتور نمی‌دهند که بتوانیم نرخ نامه بزنیم.
طرح مسکن مهر بیرجند در حال اجرا است
معاون بازآفرینی شهری و مسکن راه و شهرسازی خراسان جنوبی در گفت‌وگو با خبرنگار تبسم مهر تأمین مسکن را ازجمله رسالت‌های این اداره کل دانست و افزود: هر زمینی در حوزه شهر و محدوده شهری دیده می‌شود متعلق به راه و شهرسازی نیست چراکه برخی مربوط به دستگاه‌ها و برخی مربوط به مردم است.
علیزاده در پاسخ به سؤالی مبنی بر برنامه‌های راه و شهرسازی برای تأمین زمین احداث مسکن بیان کرد: طرح 450 هکتاری زمین‌های ارتش در حال اجرا است اراضی این طرح به شهر الحاق شده و بعد از آماده‌سازی زیرساخت در اولین فرصت به مردم و شرکت‌های تعاونی واگذار خواهد شد. امیداست با واگذاری این اراضی تب‌وتاب زمین کاهش یابد اما در حال حاضر بخشی از زیرساخت‌ها اعم از جدول‌گذاری و آسفالت انجام‌شده و با همکاری شرکت‌های خدمت رسان برای واگذاری آماده خواهد شد.
معاون بازآفرینی شهری و مسکن راه و شهرسازی خراسان جنوبی در پاسخ به سؤالی مبنی بر شرایط وام رهن مسکن بیان کرد: برای ساخت مسکن در بافت‌های فرسوده شهری سهمیه 350 واحدی به استان داده‌اند همچنین باید گفت وام ساخت مسکن 40 میلیون تومان و تعمیر 15 میلیون تومان است سود این وام‌ها در دوران ساخت 9 درصد بوده و بعدازآن 18 درصد می‌شود. از 25 خردادماه که این سهمیه ابلاغ‌شده تاکنون 30 نفر برای دریافت وام ساخت مراجعه کرده‌اند.
راهکار چیست؟
تناسب عرضه و تقاضا در بازار مسکن و اجاره‌بها و مداخله سریع دولت و مجلس برای سامان‌دهی به این بازار یکی از راهکارهای کنترل وضعیت مسکن است. به نظر می‌رسد، که باید شاهد نقش‌آفرینی بیش‌ازپیش مسئولان برای سامان‌دهی بازار مسکن و اجاره‌بها باشیم، تا اجاره یک مسکن در شرایط اقتصادی موجود و فصل نقل و انتقالات به چالشی برای مستأجران تبدیل نشود.
از سوی دیگر باید مشوق‌هایی برای افزایش واحدهای استیجاری ارائه کنیم و درواقع به‌جای تمرکز بر اجبار و وادار کردن موجران برای کرایه‌های پایین و اقدامات دستوری باید موجران تشویق به اجاره دادن واحدها کنیم، تا از طریق افزایش عرضه، شاهد کاهش بها باشیم.
نگاهی به سایت‌های منتشرکننده آگهی رهن و اجاره در فضای مجازی و اپلیکیشن‌ها نیز به‌خوبی نشان‌دهنده قیمت‌های اجاره‌بها در اطراف تهران است، که در جدول زیر میزان اجاره برای یک واحد حدود 50 الی 60 متری در شهرستان‌های اطراف تهران آمده است.
در خاتمه باید گفت با در نظر گرفتن حداقل دستمزد کارگران در سال 98 به میزان 15،168،822 ریال و اینکه حداقل حقوق دریافتی یک کارگر مجرد یا کارگر متأهل بدون فرزند با احتساب حق مسکن و حق بن کارگری در سال 98 یک‌میلیون و 876 هزار تومان می‌شود، به‌خوبی مشخص است، که 37 الی 101 درصد درآمد ماهانه یک کارگر می‌بایست برای اجاره یک آپارتمان 50 الی 60 متری در اطراف پایتخت هزینه شود، که رقم بسیار بالایی است.