بزرگنمایی:
امسال بیش از هزار و ۱۰۰ هکتار از مراتع طبیعی آذربایجان شرقی دچار آتش‌سوزی شده است، چیزی حدود ۲ هزار زمین فوتبال استاندارد.
به گزارش تبسم مهر در پاییز و زمستان زرد، در بهار سبز و حالا در تابستان، سیاه. این چرخه جدید مراتع طبیعی است.
هرسال مساحت گسترده‌ای از مراتع و پوشش‌های گیاهی در اثر آتش‌سوزی از بین می‌رود و آنچه باقی می‌ماند، لکه‌هایی سیاه است که دوستداران طبیعت را داغدار می‌کند.
چیزی که سیاهی موضوع را عمیق‌تر و دردناک‌تر می‌کند، این است که برخی افراد به عمد اقدام به ایجاد آتش‌سوزی در مراتع طبیعی می‌کنند؛ البته اداره کل منابع طبیعی آذربایجان شرقی ادعا می‌کند این، اصلی‌ترین دلیل آتش‌سوزی در مراتع نیست.
داور نامدار، مدیرکل منابع طبیعی آذربایجان شرقی می‌گوید که در سال جاری 88 مورد آتش‌سوزی در وسعتی بالغ بر هزار و 100 هکتار از مراتع استان اتفاق افتاده است.
بارش‌های ابتدای سال و گرمای هوا، عامل افزایش آتش‌سوزی مراتع
«البته با حضور به موقع نیروهای کارگروه اطفا حریق مراتع و ساکنان محلی، آتش‌سوزی‌ها در محل‌هایی محدود خلاصه شده‌اند.» این را هم نامدار می‌گوید.
به گفته او، میزان آتش‌سوزی مراتع در آذربایجان شرقی امسال نسبت به سال گذشته افزایش پیدا کرده اما در مقایسه با میانگین 10 سال اخیر، تفاوت چندان زیادی به چشم نمی‌خورد.
نامدار توضیح می‌دهد: از طرفی بارش‌های ابتدای سال و از طرفی دیگر گرم‌شدن هوا مراتع را مستعد آتش‌سوزی کرده است که در اثر کوچک‌ترین بی‌احتیاطی از سوی مردم اتفاقاتی ناگوار رخ می‌دهد.
مدیرکل منابع طبیعی آذربایجان شرقی می‌گوید که کارگروه اطفا حریق مراتع و جنگل‌ها در استان متشکل از 17 دستگاه دولتی است که در شهرستان‌ها به ریاست فرمانداری و در سطح استان به ریاست مدیریت بحران استانداری فعالیت می‌کند.
او درباره افرادی که به عمد اقدام به ایجاد آتش‌سوزی در مراتع طبیعی می‌کنند، می‌گوید: بلافاصله پرونده‌ای تشکیل شده و به مراجع قضائی ارجاع داده می‌شود. در این‌باره هیچ‌گونه چشم‌پوشی نداریم.
مجازاتی سنگین در انتظار عاملان عمدی آتش‌سوزی مراتع
در قانون هم مجازات سنگینی برای افرادی که به عمد مراتع و جنگل‌ها را آتش می‌زنند در نظر گرفته شده است. اگر یک شخص به قصد ایجاد رعب و وحشت میان مردم دست به این کار بزند، حتی می‌تواند به اعدام محکوم شود.
اگر فردی آتش‌سوزی انجام بدهد اما به‌قصد ایجاد رعب و وحشت در بین مردم نباشد، طبق ماده 675 قانون مجازات اسلامی، مرتکب به تحمل حبس تا 5 سال محکوم خواهد شد.اگر فردی آتش‌سوزی انجام بدهد اما به‌قصد ایجاد رعب و وحشت در بین مردم نباشد، طبق ماده 675 قانون مجازات اسلامی، مرتکب به تحمل حبس تا 5 سال محکوم خواهد شد.
یکی از مسئولان دادگستری می‌گوید: تخریب و آتش‌زدن جنگل‌ها به‌موجب قانون ممنوع است و برای مرتکبین آن مجازاتی در نظر گرفته‌شده است و مهم‌ترین ماده‌ای که در ارتباط با آتش زدن عمدی جنگل‌ها می‌توان به آن استناد کرد «ماده 47 قانون حفاظت و بهره‌برداری از جنگل‌ها و مراتع است» که مجازات سنگینی برای مرتکبین این جرم تعیین کرده است.
در ماه‌های اخیر علاوه بر مراتع طبیعی، شهروندان تبریزی می‌گویند میزان آتش‌سوزی در فضاهای سبز و باغات درون‌شهری هم افزایش پیدا کرده است.
محمد قلیزاده، مدیرعامل سازمان آتش‌نشانی شهرداری تبریز هم این را تأیید می‌کند: با شروع فصل گرما یکی از وسیع‌ترین آتش‌سوزی‌هایی که از نظر آماری هم رتبه بیشتری دارد مربوط به آتش سوزی علف‌های هرز است که گاهی موجب بروز خساراتی سنگین می‌شود.
او بیش‌تر توضیح می‌دهد: در تابستان گرمای فصلی و کمبود آب و رطوبت موجب خشک‌شدن علف‌های هرز درسطح باغات و مزارع شده و در نهایت با کوچک‌ترین بی‌احتیاطی دچار آتش‌سوزی می‌شوند و در این شرایط با وزش بادهای گرم و ملایم آتش به نقاط دیگر سرایت کرده و گسترش پیدا می‌کند.
دپو نکردن خاروخاشاک و برگ درختان، شخم‌زدن فضای بین درختان در فصل بهار، تمیز کردن باغات و مراتع از زباله‌ها به‌ویژه بطری‌های آب و پارچه‌های آغشته به مواد نفتی، اطمینان از خاموش بودن آتش قبل از ترک محل، مهم‌ترین توصیه‌های قلیزاده برای پیشگیری از وقوع آتش‌سوزی در فضاهای سبز داخل شهر است.
ایجاد مناظر و چشم‌اندازهایی نازیبا، تنها آسیب آتش‌سوزی مراتع نیست. آتش‌سوزی مراتع علاوه بر اینکه حاصل‌خیزی خاک را از بین می‌برد، باعث انهدام بافت خاک و کاهش ظرفیت نگهداری آب، رطوبت خاک و در نهایت مرگ زمین و خاک می‌شود.
اینگونه ریشه‌های طبیعت می‌سوزد
آتش‌سوزی یکی از رخدادهای مهم و رایج در کلیه اکوسیستم‌های مراتع طبیعی و جنگلی است که تأثیرات بسیار پیچیده‌ای بر روی خصوصیات خاک دارد.
تغییرات در خصوصیات فیزیکی (تخریب ساختار و تخلخل خاک، افزایش رواناب و فرسایش)، شیمیایی (کاهش مواد آلی، تبخیر کاتیون‌ها، تغییر در ذخایر عناصر غذایی وچرخه آن‌ها) و بیولوژیکی خاک (کاهش در گونه‌های میکرو و ماکروفون‌ها و تغییر جمعیت میکربی) توسط آتش می‌تواند سبب تغییر در پوشش و فعالیت‌های گیاهی بشود.
جواد رحمتی، معاون عمرانی استاندار آذربایجان شرقی اخیراً گفته است: در مواقع بروز آتش‌سوزی در مراتع، مردم باید قبل از دستگاه‌های دولتی در محل حاضر شوند که این امر نیازمند فرهنگ‌سازی، آموزش و ترویج این باور است که منابع طبیعی متعلق به همه مردم و نسل‌های آینده است.
او همچنین یادآور شده است: متأسفانه این باور عمومی وجود دارد که منابع طبیعی متعلق به دولت است و تا زمانی که این تفکر اصلاح نشود سازمان‌های دولتی توان کافی برای مدیریت چنین اتفاقاتی نخواهند داشت.
وقوع حریق در مراتع و جنگل‌ها، چندان به توسعه‌یافته‌بودن یا نبودن یک کشور مربوط نیست. هرساله بین 60 تا 80 هکتار از جنگل‌های کالیفرنیا در آتش می‌سوزد و 13 تا 45 میلیون متر مربع از زمین را می‌سوزاند. همانطور که وقتی سیل می‌آید، زندگی بسیاری را با خود می‌برد و همانطور که وقتی زلزله می‌آید، زندگی بسیاری را بر سرشان آوار می‌کند.
امیر ساعدی داریان، استاد دانشگاه شهید بهشتی می‌گوید انسان‌ها نمی‌توانند با حوادث و بلایای طبیعی مقابله کنند: «تنها کاری که از دست‌مان برمی‌آید هم‌زیستی و اتخاذ تصمیم‌هایی برای کاهش خسارات است.»
اما چه تصمیماتی برای کاهش خسارات ناشی از آتش‌سوزی مراتع طبیعی گرفته شده است؟ چرا همچنان خسارات این نوع آتش‌سوزی در سال 98، با میزان خسارات آن در سال‌های 88، 78 و شاید 10 ها سال قبل‌تر تفاوت چندان زیادی ندارد؟