بزرگنمایی:
رئیس جهاد دانشگاهی با بیان اینکه ما در حال حاضر فرماندهی اقتصاد مقاومتی را به وجود آورده‌ایم ولی فرماندهی اقتصاد مقاومتی هم نقش فرماندهی واحد بر توسعه فناوری را ایفا نمی‌کند، گفت: ایجاد معاونت علمی و فناوری بسیار هوشمندانه بود ولی نقش فرماندهی به آن سپرده نشد چرا که وقتی فناوری‌ای ایجاد می‌شود و مورد استفاده قرار نمی‌گیرد، معاونت علمی نمی‌تواند با کارفرما (چه وزارتخانه صنعتی و چه بخش‌های دیگر) صحبت کند و آنها را اجبار به استفاده کند.
به گزارش تبسم مهر دکتر حمید‌رضا طیبی در برنامه «رادیکال سه» شبکه 3 سیما با بیان اینکه توسعه فناوری کاری فراوزارتخانهای است، تصریح کرد: مجلس طبق قانونی که در سال 83 تصویب کرد، بحث فناوری و تجاری‌سازی را به وزارت علوم واگذار کرد اما این وزارتخانه به لحاظ ماهیتی نمی‌تواند متولی تجاری‌سازی باشد. وزارت علوم باید متولی تولید علم باشد و نیاز به یک سازمان فراوزارتخانهای که نزدیک به شخص اول اجرایی باشد وجود داشت که در نتیجه آن معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری ایجاد شد.
وی افزود: ما بخش خصوصی را نمیتوانیم برای استفاده از فناوری تولید داخل اجبار کنیم ولی مواردی مثل حقوق و عوارض گمرکی را برای حمایت از تولید ملی ایجاد کرده‌اند. چند بار شنیده‌‌اید که آمریکا برای حمایت از تولید ملی خود تعرفه فولاد را افزایش داد؟
رئیس جهاد دانشگاهی با بیان اینکه مجموعه فناوری‌هایی که در جهاد دانشگاهی تولید شده و بعضا با حمایت مالی برخی سازمانها بوده مورد استفاده قرار نمی‌گیرد، ادامه داد: سازمانها بهانه‌های مختلفی برای استفاده‌نکردن از این فناوری‌ها دارند؛ مثلا در حال حاضر می‌گویند وضعیت اقتصادی کشور خراب است، پروژه‌ها فعال نیستند و ما نمیتوانیم تجهیزات جدید بخریم ولی قبل از وضعیت فعلی علاقه به خرید از خارج از کشور و نبود سیستم‌های نظارتی از جمله دلایل استفاده‌نکردن از فناوری داخل بود.
رئیس جهاد دانشگاهی با اشاره به فرار مغز‌ها نیز گفت: برای نگاه داشتن جوانان در کشور دو چیز باید موجود باشد. اول اینکه جوان باید ببیند که حاصل کارش در جامعه و در راه ارتقای زندگی مردم مورد استفاده قرار می‌گیرد و دوم اینکه باید از مواهب مادی کار خود برخوردار شود. یکی از بحث‌‌های جدی‌ای که داریم این است که روی تعداد شرکت‌های دانش‌بنیان تاکید نکنیم بلکه روی بازار آنها تاکید کنیم. هر که تولید فناوری می‌کند و این فناوری یکی از نیاز‌های ما را تامین می‌کند، تا زمانی که فرد کار خود را توسعه می‌دهد هوشمندانه از او حمایت کنیم. اگر چنین کاری کنیم بچه‌های ما می‌مانند. چرا بروند؟
در زمینه توسعه سیاسی بسیار مشکل داریم
طیبی با بیان اینکه در زمینه سیاسی بسیار مشکل داریم، گفت: سیاسیون ما در زمینه مصالح ملی کشور باید به یک توافق برسند و اگر به توافق نرسند این حالت زیگزاگی در اداره کشور ادامه پیدا می‌کند. نمیشود در یک مقطعی بگوییم می‌خواهیم با دنیا ارتباط داشته باشیم و در یک مقطع دیگر بگوییم نمی‌خواهیم. اگر این امر حاصل تفکرات ایدئولوژیک ماست باید تفکرات ایدئولوژیک کشور به گونه‌ای به مصالح ملی نزدیک شود که نقاط مشترک زیادی به وجود آید. این نقاط مشترک است که باعث وفاق سیاسیون ما از جناح‌های مختلف می‌شود و در نتیجه این نقاط مشترک می‌توانیم برنامه‌ریزی درازمدت کنیم.
وی افزود: سیاست و اقتصاد و علم در هم تنیده‌اند. پیشرفت حاصل توسعه فرهنگی، اجتماعی، علمی، فناورانه و سیاسی است. این بردار‌ها باید با هم پیشرفت کنند تا درهم‌آمیختگی آنها باعث توسعه عدالت، رفاه، اقتصاد و اخلاق شود. اگر اینها با هم پیشرفت نکنند، توسعه اتفاق نمی‌افتد.
طیبی با بیان اینکه مدعی هستیم در حوزه نظامی پیشرفت کرده‌ایم، علت آن را حاکم بودن یک مدیریت واحد در حوزه نظامی دانست و افزود: من فکر می‌کنم این که سرریز فعالیت‌های علمی وارد زندگی مردم نمیشود به این دلیل است که داریم بد مدیریت می‌کنیم.
خودرو، محل صدور بسیاری از مدیران سفارشی و سیاسی است
وی در پاسخ به سوالی درباره علت ناتوانی ایران در تولید خودروی با‌کیفیت گفت: من معتقدم در هر حوزه‌ای متمرکز شویم و درست مدیریت کنیم موفق می‌شویم. خودرو حوزه‌ای است که بسیاری از مدیران سیاسی یا سفارشی خود را به آن صادر می‌کنیم. صنعت خودرو برای ما صنعت بسیار پر‌برجی شده که اگر اراده به خرج دهیم و بدنه این صنعت را تغییر دهیم، پیشرفت زیادی حاصل می‌شود.
وی درباره فرازونشیب‌های توسعه علمی اظهار کرد: فراز و نشیب ما در توسعه علمی عوامل زیادی دارد. ما تاحدودی حس می‌کردیم که به لحاظ توسعه و پیشرفت عقب هستیم. حرکت‌های ضد‌انقلاب در اوایل انقلاب و جنگی که به ما تحمیل شد و خرابی را دو‌چندان کرد باعث شد که ما از توسعه علمی و فناورانه غفلت کنیم و آن را در اولویت دوم قرار دهیم و همچنین سعی کنیم نیاز‌های خود را از خارج از کشور وارد کنیم. فکر می‌کنم به‌ویژه در دولت‌های پنجم و ششم یک مقدار تفکر اقتصاد منبع‌بنیان هم بر دولتمردان حاکم بود. آنها تصورشان این بود که هزینه‌ای که ما باید برای فناوری هر پروژه‌ای بپردازیم درمقابل خود پروژه آنقدر محدود و کم است که بهتر است فناوری را از خارج از کشور وارد کنیم و به اجرای پروژه‌ها سرعت بدهیم. از طرف دیگر تولید فناوری زیر‌ساخت‌هایی مثل آزمایشگاه‌های مرجع و دانشگاه‌ها، به مقاطع تحصیلات تکمیلی و مراکز تحقیقاتی نیاز دارد و اینها زمان‌بر است.
طیبی گفت: پرداختن به این موضوع به نظر من غفلت بزرگی بود. اگر به درستی ادعا داریم که انقلای بزرگ ما مستقل از دو بلوک شرق و غرب به پیروزی رسید حتما این انقلاب هم از طرف شرق و هم از طرف غرب، دارای اگر نگوییم دشمن، دوستان زیادی نخواهد بود. بنابراین ما برای حفظ انقلابمان باید هم صاحب علم باشیم و هم علم را به فناوری تبدیل کنیم و فناوری پیشرفته زیربنای دفاع و اقتصاد دانش‌بنیان ما باشد. ما در این زمینه یک مقدار کم‌توجهی کردیم ولی ایجاد مجموعه‌ای مثل جهاد دانشگاهی در سال 1359 نشان‌داد که عده‌ای از بچه‌های این مملکت دارند درست فکر می‌کنند که کشور برای حفاظت از خود نیاز به توسعه فناورانه و پیشرفته دارد و ما باید الگو‌سازی کنیم و نشان دهیم توان تولید علم و توان تبدیل علم به فناوری و همچنین تجاری‌سازی را داریم که خوشبختانه این کار به شکل خوبی در جهاد دانشگاهی انجام شد.
طیبی با بیان اینکه هرجا اراده و تمرکز کردیم و منابع مالی در اختیار بود موفق شدیم، خاطرنشان کرد: من شخصا باور دارم که حرکت کشور باید براساس اولویت‌ها باشد. ما نمیتوانیم از شیر مرغ تا جان آدمیزاد کار کنیم. اگر ما در پژوهشگاه رویان روی سلول‌های بنیادی کار می‌کردیم به این خاطر بود که متوجه شدیم دنیا دارد از دارودرمانی به سلول‌درمانی می‌رود و فاز اول آن با بودجه محدود ما قابل انجام است. ما باور داشتیم که ما اگر فاز اول آن را به خوبی انجام دهیم در فاز بعدی از ما حمایت می‌شود و در این حوزه هم خوب کار کردیم و الحمدلله با تشخیص مقام معظم رهبری این حوزه مورد حمایت قرار گرفت.
رئیس جهاد دانشگاهی افزود: در یک حوزه‌هایی هم منابع مالی در اختیار ما بود؛ مثل ساخت فرستندههای رادیویی برای صداوسیما. به لحاظ مالی می‌توانستیم خودمان روی اینها سرمایه‌گذاری کنیم. برای اولین‌بار برای صداوسیما فرستندههای رادیویی موج متوسط تا قدرت 1000 کیلووات را ساختیم و به همین شکل برای حوزه‌های مختلف دیگر هم کار شد. شخصا اعتقاد دارم هر کاری که در دنیا انجام شده و حاصل توسعه علم و فناوری‌ای است که بشر به آن دست یافته، به طور قطع می‌توانیم آن را انجام دهیم. باید امکانات و شرایط را فراهم کنیم و به‌موقع هم به آن بپردازیم ضمن اینکه ما می‌توانیم ابداعات خود را داشته باشیم.
کاربردی‌کردن فناوری، راه‌های شناخته‌شده‌ای دارد که ما نرفته‌ایم
وی با اشاره به اولویت‌گذاری در خصوص توسعه فناوری تصریح کرد: دو موضوع وجود دارد؛ یکی تامین‌فناوری‌های روز مورد نیاز کشور که بدنه اقتصاد و اشتغال را تشکیل می‌دهد و مردم تاثیرات آن را لمس می‌کنند و دیگری نگاه علم به آینده است. به نظر من در کشور تقسیم‌بندی خوبی انجام نداده‌ایم. شخصا معتقدم 70 درصد منابع تحقیقاتی کشور باید صرف رفع نیاز‌های روز کشور شود. این فناوری‌ها ضمن اینکه مشکلات کشور را حل می‌کنند با ایجاد اشتغال، تولید ثروت و ارزش افزوده باعث ایجاد غرور ملی می‌شوند. 30 درصد دیگر به علاوه ارزش افزوده‌ای که ایجاد می‌شود باید صرف کار‌های پیشرفته‌تر شود. ما این کار را نکرده‌ایم و همچنین یک‌سری الزاماتی که باعث پیشرفت طبیعی یک حوزه هم می‌شود را انجام نداده‌ایم.
رییس هیئت‌امنای جهاد دانشگاهی ادامه داد: یکی از الزامات این است که مثلا در دنیا صنعت نفت یک کشور می‌گوید به یک محصول نیاز دارد و اعلام می‌کند هرکس این محصول را براساس استاندارد مورد نظر ما تولید کند و آزمایشگاه مرجع مورد نظر ما در داخل یا خارج کشور آن را تایید کند دو سال از آن تولید‌کننده خرید می‌کنیم. این تضمین و اعتماد را به صنعت‌گر، محقق و سرمایه‌گذار صنعتی می‌دهند. وقتی چنین اطمینانی داده شد سرمایه‌گذار صنعتی خود به دانشگاه‌ها و مراکز صنعتی وارد می‌شود و استادانی را پیدا می‌کند که توان تبدیل علم به فناوری را دارند و با آنها به صورت قراردادی همکاری می‌کند. وقتی این قرارداد مستقر شد کار پژوهشی شکل کار‌فرمایی به خود می‌گیرد تا زمانی که رقبای دیگری پیدا شوند و کار به صورت مناقصه‌ای پیش برود. کاربردی‌کردن فناوری راه‌های شناخته‌شده ای دارد که ما نرفته‌ایم.
وی در پاسخ به سوالی درباره عامل ایجادکننده چنین وضعیتی گفت: کشور ما درآمد آسان نفت دارد. این درآمد آسان را کنار دعوا‌های سیاسی بگذارید که هر جناحی روی کار می‌آید سعی می‌کند نتایج کار جناح قبلی را تخریب کند و از صفر شروع کند. این باعث از دست رفتن فرصت‌ها می‌شود. یک زمانی شما باید بیلان کاری به مردم ارائه دهید و آن زمان می‌بینید که کاری نکرده‌اید، در نتیجه باید با پول نفت از خارج از کشور خرید کنید. پیشرفت، حاصل برنامه‌ریزی جامع درازمدت و هماهنگی نهاد‌های مرتبط است. برنامه‌ریزی جامع درازمدت یعنی همان که در سند چشم‌انداز گفته شد و هماهنگی نهاد‌ها یعنی در گردش دولت‌ها برنامه‌ها عوض نشود. وقتی برنامه‌ها عوض می‌شود هنگام گزارش‌دادن به مردم متوجه می‌شویم که هیچ کاری نکرده‌ایم و مجبوریم به خارج از کشور مراجعه کنیم و این‌اتفاقی است که مکرر در کشور ما رخ داده است. اگر بنا داریم برنامه‌ریزی درازمدت کنیم و آنچه تولید می‌کنیم قابل رقابت باشد باید این را هم بدانیم که دیکته نوشته‌نشده غلط ندارد. گاهی برای پژوهشی، صنعت پول می‌دهد ولی هنگام بهره‌برداری که می‌رسد از خارج خرید می‌کند. جایی هم نیست که من حرف‌هایم را به صنعت بزنم در نتیجه شاهد وضع موجود و راضی‌نبودن از این وضعیت هستیم.
طیبی در پاسخ به سوالی درباره باهوش بودن ایرانی‌ها نیز گفت: نمی‌توانم بگویم این حرف به لحاظ علمی درست است ولی به لحاظ تجربه بچه‌هایی در اطراف خودمان و حین تحصیل در خارج از کشور دیدم که بچه‌های باهوش و بااستعدادی هستند ولی من فکر می‌کنم آنچه که باعث شکوفایی استعداد‌ها می‌شود این است که آنها در مسیر توسعه علم و بعد استفاده از علم در تولید فناوری و کاربرد فناوری قرار بگیرند. طراحی آن مسیر بسیار مهم است. خداوند استعداد‌ها را در همه مردم قرار داده چرا که به عدالت خداوند اعتقاد داریم. روش شکوفاکردن استعدادهاست که متفاوت است ولی در مجموع من باور دارم که بچه‌های باهوش و بااستعدادی داریم.
وی در پاسخ به سوالی درباره روش‌های مختلف شکوفاکردن استعداد‌ها در قبل و بعد از انقلاب اظهار کرد: من معتقدم که برنامه‌هایی ایجاد شده بود که به عمد می‌خواستند ما و کشورهای مثل ما را عقب نگاه دارند و علت آن این بود که غرب به درستی به اقتدار و ثروتی که علم و فناوری ایجاد می‌کند پی برده بود. به هر حال سال‌ها بود که غرب به علم دست یافته بود و آن را به فناوری تبدیل کرده بود و در حوزه دفاعی و اقتصادی دارای قدرت شده بود. غرب با توجه به ارزش افزوده‌ای که فناوری نسبت به مواد اولیه پیدا کرده بود حتی دیگر نیازی نداشت که کشور‌ها را استعمار کند. این طور که به نظر می‌آمد آنها تصمیم گرفتند که تمرکز خود را در دانشگاه‌ها بر توسعه علمی فناورانه خود بگذارند و به حدی رسیده بودند که صنایع مونتاژ را به خاطر کارگر ارزان به کشورهای در حال توسعه منتقل می‌کردند ولی تزریق فناوری توسط خودشان بود و دانشگاه‌های کشورهای در حال توسعه هم در سطح کارشناس نیرو تولید می‌کردند که بتواند صنعت مونتاژ را اداره کند. البته نباید منکر استعداد‌های خوبی که کار‌های خوبی در قبل از انقلاب کردند شد. شاید در یک مقطعی قبل از انقلاب و در دهه 40 توسط افرادی پایه برنامه‌ریزی خوب در کشور گذارده شد که پس از مدتی کنار گذاشته شدند.