معرفی کتاب «نقاشی قهوه‌خانه»
روایتی تازه بر دیوار میکونوس
فرهنگی و هنری
بزرگنمایی:
تبسم مهر -
به گزارش خبرگزاری فارس، «نقاشی قهوه‌خانه» پرده‌ای است از نگاره‌ها و نقش‌های مختلف، که نقال آن کاظم دارابی است که هم نقش پرده خود می‌زند، هم نقال و پرده‌خوان دیگر نقش‌هاست.
در این کتاب می‌خوانیم؛
برلین - ساعت 22:50، پنج‌شنبه 17 سپتامبر 1992 (26 شهریور 1371)، سه مرد از تیمی تروریستی وارد میدان پِراگ می‌شوند و به سوی رستوران میکونوس می‌روند. یکی برای مراقبت دم در می‌ایستد و دو دیگر وارد رستوران می‌شوند. در آنجا نُه نفر، غالبا عضو حزب دمکرات کردستان ایران، دور یک میز نشسته و تشکیل جلسه داده بودند. مرد مسلحی که نیمی از صورت خود را پوشانده بود، به روی آنها آتش می‌گشاید و مرد تپانچه به دست به دو نفر از مضروبان تیر خلاص می‌زند. در اثر این عملیات - تروریستی چهار نفر از جمله رهبر حزب کشته می‌شوند و صاحب رستوران نیز به سختی مجروح می‌شود...»
گاهی نقل‌های روایت شده در پشت جلد برخی از کتاب‌ها کافی است تا بتوان ساعت‌های متمادی و بدون هیچ توقفی برای خواندن یک کتاب وقت گذاشت. مانند همین توضیحات پشت جلد کتابی که «نقاشی قهوه‌خانه» نام دارد. شاید چنین عنوانی برای بیان زوایای پیچیده و پر پیچ و خم رویداد رستوران میکونوس اندکی نامانوس به نظر آید، اما عنوان فرعی کتاب هر علاقه‌مندی به تاریخ معاصر را برای خواندن آن ترغیب می‌کند. «نقاشی قهوه‌خانه» در برگیرنده «خاطرات کاظم دارابی، متهم دادگاه میکونوس» است. مردی که 15 سال از زندگی خود را به جرمی که هرگز آن را نپذیرفت در زندان گذرانده و اکنون در سال 1397 و در حالی که 11 سال از آزادی او از زندان و بازگشت به ایران می‌گذرد، خاطرات خود را از پیش، زمان و پس از حادثه روایت کرده است.
کاظم دارابی، دانشجو و تاجر ایرانی مقیم آلمان در جریان دادرسی‌ها محکوم به حبس ابد شد. این ماجرا تبدیل به یکی از جنجالی‌ترین پرونده‌های تاریخ قضایی آلمان شد و دادگاه میکونوس پس از سه و نیم سال دادرسی (28 اکتبر 1993 - 10 آوریل 1997) حکم به محکومیت دارابی و دولت ایران داد. این حادثه و دادگاهی که برای آن برگزار شد تا همین امروز نیز ابعاد آن چندان روشن نشده است. شاید همین سوال و پرسش‌هایی از این به نوشتن کتاب «نقاشی قهوه‌خانه» توسط محسن کاظمی منجر شده است.
کاظمی که پیش از این در زمینه تاریخ شفاهی آثار مهمی را روانه بازار کتاب کرده است، در فرایندی سخت و ده ساله این کتاب را آماده چاپ کرده است. کتاب طی 25 مصاحبه کاظمی با دارابی از فروردین تا تیر 1387، در حدود 34 ساعت شکل گرفته است. یعنی 4 ماه پس از بازگشت دارابی به کشور، اما چاپ آن 10 سال به طول انجامیده و در این بین- آن‌گونه که خود نویسنده در مقدمه کتاب توضیح می‌دهد - فعالیت‌های گسترده‌ای برای روشن شدن ابعاد این اتفاق صورت گرفته است.
محسن کاظمی در مقدمه خود بر کتاب، هدف کار خود را پرسش از چیستی و چرایی ماجرای میکونوس، عاملان، پایان و پیامدهای این ماجرا می‌داند. کاظمی توضیح می‌دهد: «پرسش بنیادین این پژوهش از چیستی و چرایی ماجرای میکونوس است. اما برآیند دادگاه میکونوس، پرسشی ناگزیر را در بردارد که تا چه حد اتهامات وارده به دارابی و به ایران در ماجرای میکونوس صحت داشته است؟ این پرسش ناگزیر هیچ‌گاه مستقیم پرسیده نشد، و انتظار است پاسخ آن از ساخت تمام جلسات مصاحبه و فرآیند تحقیق و تدوین این کتاب استنباط شود. پرسش هایی چون: حقیقت میکونوس چه بود؟ چرا و چگونه ایجاد شد؟ چه کسانی در آن چه نقش هایی داشتند؟ با آن چه کردند؟ به کجا ختم شد، و چه پیامدهایی داشت؟ و... پرسش‌هایی هستند که پژوهشگر در پی پاسخ بدان‌ها، رنج و دشواری‌های بسیاری متحمل شده است.» هر چند که تلاش 10 ساله کاظمی کتابی درخور و پژوهشی بسیار جدی از کار درآمده، اما خود او نیز به پیچیدگی‌های یافتن همه پاسخ‌ها معترف است: «من خود بخشی از این پرسش‌ها را پاسخ گرفته‌ام، و بخشی را نه! و شاید هم هیچ‌گاه به نرسیده‌ها نرسم. مهم هم نیست! چرا که در برآیند و نتیجه کلی این تحقیق تاثیری ندارد. مهم آن است که این پژوهش به پاسخ پرسش‌های بالا نزدیک شده است.»
محسن کاظمی در این مسیر علاوه بر فعالیت‌های بی‌شمار و تحقیقات گسترده در تمامی منابع پیرامون این حادثه با دستمایه قرار دادن خاطرات شفاهی کاظم دارابی، روایتی خواندنی را در اختیار مخاطبان قرار می‌دهد که بی‌شک نثر روان و جذاب آن باعث می‌شود خواندن این کتاب که نزدیک به هزار صفحه دارد، چندان سخت به نظر نیاید. اما یکی از ویژگی‌های مهم این کتاب عنوان آن است. «نقاشی قهوه‌خانه» همان‌گونه که پیش از این ذکر شد شاید در نظر اول عنوان نامانوسی برای این کتاب باشد اما با خوانش نوشته‌های کاظمی در این‌باره و آن‌گونه که کتاب بر اساس این عنوان فصل‌بندی شده می‌توان به چرایی این موضوع پی برد: «بر دیوار میکونوس از انجام تا فرجام، نقش‌های بسیاری زده شد؛ بیشتر تیره و تار! هرکسی از ظن خود بر روی این دیوار یادگاری نوشت، نگارهایی تصویر کرد... نقاشی قهوه خانه پرده‌ای است از نگاره‌ها و نقش‌های مختلف، که نقال آن کاظم دارابی است، که هم نقش پرده خود می‌زند، هم نقال و پرده‌خوان دیگر نقش‌هاست. گویند نقاشی قهوه‌خانه، خیالی‌نگاری است؛ نقاشی انتزاعی که بعضی تصاویر در آن برجسته و بعضی شکسته هستند. از زمان وقوع حادثه میکونوس تا امروز، افراد، گروه‌ها و جریان‌های سیاسی هریک از زاویه دید خود به ماجرا نگریسته‌اند، و هر یک نقش خود بر دیوار میکونوس زدند. اما تا امروز دارابی امکان و فرصتی نداشته که نقد و نگاه خود را در معرض داوری بگذارد. او به عنوان یکی از متهمان اصلی این واقعه حق دارد آنچه را که دیده، شنیده، خوانده و متحمل شده است بر روی دیوار میکونوس رسم کند.» به این ترتیب «نقاشی قهوه‌خانه» نقش‌نگاری کاظم دارابی بر روی دیوار میکونوس است.
کتاب با ذکری سریع‌تر از آنچه در نمونه‌های مشابه خاطرات شفاهی خوانده‌ایم، آغاز می‌شود و با مرور دوران کودکی و نوجوانی و زمینه‌های خانوادگی دارابی، به دلایل مهاجرت او به آلمان و شرایط زندگی و کاری او می‌پردازد. «بوم»های اول تا چهارم کتاب با عنوان «هفت‌خط»، «سنگ‌تراشی»، «نقطه‌چینی» و «تاروپود» این دوره زندگی دارابی را بررسی می‌کند. از بوم پنجم به بعد است که داستان میکونوس از دیدگاه دارابی آغاز می‌شود و در این بوم که با عنوان «صفحه سوخته» آمده داستان دستگیری خود را روایت می‌کند. 15 بوم بعدی به شکل مفصلی روایت دارابی از روزهای بازداشت، دادگاه، صدور حکم، زندان، و در نهایت آزادی روایت شده است. بوم بیست و یکم و آخر کتاب با عنوان «نقش‌آویز» به مواضع و خاطرات شخصیت‌های مختلف به این ماجرا و کاظم دارابی، نامه‌ها و کارت پستال‌ها، نگاره‌ها، روزنوشت‌ها، اسناد و مطبوعات و تصاویر اختصاص دارد.
دارابی در این کتاب با نقشی که بر دیوار میکونوس می‌کشد، همه ادعای مطرح شده درباره خود را تکذیب می‌کند و معتقد است دادگاه آلمان تحت تأثیر فضاسازی‌های اپوزیسیون و دستکاری‌های رسانه‌ای برای متهم کردن دولت ایران به ترور دولتی و هجمه به ایران او را دستاویز قرار داده است: «من به ارتکاب این جرم متهم شدم، در‌حالی‌که در روز حادثه حدود 400 کیلومتر با منطقه عملیاتی فاصله داشتم. برای آنها اهمیتی نداشت که من در این کشور درس خوانده و دارای خانواده هستم و آیا این اتهام واقعیت دارد یا خیر. برای آنها مهم این بود که یک ایرانی برای این ماجرا متهم شود. اگر من را متهم نمی‌کردند، نمی‌توانستند جمهوری اسلامی را مورد هدف خود قرار دهند. من برای آلمانی‌ها یک سیبل بودم. در این راه نه تنها خود آلمانی‌ها، بلکه تمام معارضین با انقلاب از بنی‌صدر گرفته تا منافقین سعی کردند به این جریان کمک کنند و اعتقادات مذهبی و فعالیت‌هایی مانند عزاداری عاشورا و... که انجام می‌دادم استفاده کرده تا من را به عنوان یک انسان مذهبی چماق‌به‌دست معرفی کنند. در واقع آنها من را قبل از صدور حکم محکوم کرده بودند.»
کتاب «نقاشی قهوه‌خانه» خاطرات کاظم دارابی متهم دادگاه میکونوس، نوشته محسن کاظمی در 964 صفحه و با قیمت 97 هزار تومان از سوی انتشارات سوره مهر در دسترس علاقه‌مندان قرار گرفته است.
انتهای پیام/
