بزرگنمایی:

تبسم مهر - اصفهان- ایرنا- چالش کم آبی، خشکسالی و تغییرات اقلیم، ضرورت تغییر الگوی کشت را اجتناب ناپذیر کرده است، طرحی که نیازمند جمع آوری داده‌ها و اطلاعات منطقه ای، آموزش، تامین نهاده ها، تسهیلات ارزان قیمت و حمایتهای دولتی است اما تاکنون محقق نشده است.

به گزارش ایرنا، بیش از چهار دهه از طرح بحث الگوی جامع کشت در کشورمان می‌گذرد با توجه به نقش حیاتی بخش کشاورزی در اقتصاد ملی، اشتغالزایی و تأمین غذای جامعه، لازم است که از منابع و ابزار‌های تولید در این بخش به بهترین نحو ممکن استفاده شود تا ضمن کاهش در مصرف این منابع، سود آوری و رفاه کشاورزان افزایش یابد.
الگوی کشت عبارت است از تعیین یک نظام کشاورزی با مزیت اقتصادی پایدار، مبتنی بر سیاست‌های کلان کشور، دانش بومی کشاورزان و بهره گیری بهینه از ظرفیت‌های منطقه ای با رعایت اصول اکوفیزیولوژیک تولید محصولات کشاورزی در راستای حفظ محیط زیست.
برآینده‌ها نشان می‌دهد ، ایران دارای رتبه چهارم از بین 45 کشوری است که در معرض خشکسالی شدید قرار دارد به طوری که به اذعان کارشناسان در بازه 120 ماه اخیر منتهی به تیرماه سال جاری، 97 درصد مساحت ایران به خشکسالی "انباشته و بلندمدت" دچار شده است.
به گفته بسیاری از کارشناسان، کشور به شرایط ورشکستگی آبی رسیده است و در حالی که اجازه مصرف بیش از 40 درصد آب تجدیدپذیر در دنیا داده نشده، اما ایران 110 درصد از آب تجدیدپذیر خود را مصرف می‌‌کند.
در واقع میزان آب تجدید پذیر کشور 88 میلیارد متر مکعب و میزان مصرف 97 میلیارد متر مکعب است که این زنگ خطری برای منابع آبی کشور است.
خشکسالی کشور بنا به اظهارات مسوولان امر در 70 سال اخیر بی سابقه است و ایران همچنان در مرحله خشکسالی آب و هوایی قرار دارد، در این نوع خشکسالی با کم شدن نزولات جوی و کمبود آب‌های زیرزمینی و سطحی مواجه می‌شویم.
بر اساس گزارش موسسه بین المللی مدیریت آب(IWMI) کشور ایران باید بتواند برای حفظ وضع فعلی خود تا سال 2025، 112 درصد به منابع آب قابل استحصال خود بیفزاید که تحقق این مهم نیازمند مدیریت هوشمندانه مصرف آب در بخش آشامیدنی، کشاورزی، خانگی و صنعت است. اما در حالی که فقط 15 درصد زمین‌های کشاورزی در جهان، آبی بوده و 85 درصد بقیه به صورت دیم کشت می‌شود در ایران 90 درصد تولیدات کشاورزی از طریق کشت آبی و فقط 10 درصد از طریق دیم است.
برآیندها نشان می‌دهد سفره‌های زیرزمینی کشور سالانه حدود هفت تا هشت میلیارد مترمکعب بیلان منفی دارند که به همین منظور در برنامه ششم توسعه به دولت تکلیف شده حداقل 11 میلیارد مترمکعب در منابع آبی کشور تا پایان برنامه سالانه صرفه جویی شود.
بنابراین در چنین شرایطی تدبیر آسان، حیاتی و زودبازده، حفظ و استفاده بهینه از منابع آب موجود است، از آنجا که مصرف آب در بخش کشاورزی بسیار بیشتر از سایر بخش هاست، بهره وری مصرف آب در این بخش از مهمترین شاخص‌های در برنامه ریزی‌های کلان مصرف اصولی آب به شمار می‌رود، از راه‌های بهره وری مصرف آب می‌توان به استفاده از روش‌های نوین آبیاری و تغییر الگوی کشت اشاره کرد.
به باور کارشناسان، کشت محصولات کشاورزی متناسب با آب و هوا، کاهش گازهای گلخانه ای و توجه به انرژی‌های نو و توجه به طرح‌های آمایش سرزمین در بلند مدت می‌تواند در کاهش اثرگذاری این پدیده بر زندگی بشر در ابعاد مختلف تاثیرگذار باشد.
کشت محصولات کشاورزی متناسب با آب و هوا و موقعیت جغرافیایی علاوه بر کاهش مصرف آب می‌تواند دوام مشاغل از این دست را تا ده‌ها سال آینده تضمین کند.
با توجه به تغییرات اقلیمی و کاهش بارندگی ها، بازنگری در الگوی کشت ضروری به نظر می‌رسد تا از هدررفت منابع تولید از جمله منابع آبی جلوگیری شود.
گرچه در ماهیت ضرورت اصلاح الگوی کشت اختلاف نظری وجود ندارد، اما نوع نگاه به مساله، گاه نگرانی‌هایی را مخصوصا در استان هایی که کاشت محصولات خاصی در طول سال‌های متمادی در آن نهادینه شده است، در پی دارد.
تعیین کشت جایگزین و میزان استقبال بهره برداران از دغدغه‌های این طرح در راستای حفظ تولید و تامین معیشت کشاورزان است.
کشت خودسرانه و بدون برنامه ریزی، یکی از نمودهای آشکار کشاورزی سنتی در کشورهای جهان سوم از جمله ایران است، الگویی که نه تنها برای تعادل بازار آسیب زاست بلکه تاکید بر کشت یک یا چند محصول برای منابع آبی، اکوسیستم و خاک نیز آسیب‌های زیادی به دنبال دارد.
برآیند آمارهای ارایه شده، با اصلاح الگوی کشت، تولید محصولات باغی در یک هکتار تا حدود 50 درصد نسبت به کشاورزی سنتی افزایش می‌یابد و در مصرف آب هم سالانه صرفه جویی 200 هزار لیتر در ثانیه در 10 هزار متر مربع عرصه کشاورزی شاهد خواهیم بود.
به گفته کارشناسان از بین 66 محصول اصلی کشاورزی، ایران 25 نوع آن را تولید می‌کند که اغلب آن‌ها جزو محصولات باغی هستند و از نظر تنوع محصولات، ایران رتبه سوم را در جهان داراست.
بخش کشاورزی به دلیل تامین 85 درصد نیازهای غذایی و 90 درصد مواد اولیه صنایع تبدیلی و دارای بودن 25 درصد سهم صادرات غیرنفتی، نقش تعیین کننده ای در اقتصاد کشور دارد.
صاحبنظران معتقدند کشاورزی دانش محور، یکصد سال اخیر وارد ایران شد و در این مدت برنامه ریزان بحش‌های ذیربط نتوانسته اند برای توسعه پایدار و نیازهای کشاورزی در ابعاد مختلف از جمله مصرف آب، تدابیر علمی و عملی اتخاذ کنند و همه راهبردهای امور همچنان با آزمون و خطا پیش می‌رود.
با توجه به وضعیت موجود و بحرانی بودن شرایط منابع آبی کشور و بالا بودن مصرف آب در کشاورزی سنتی ، علاوه بر اصلاح شیوه‌های آبیاری، توسعه کشت محصولات نیازمند به آب کمتر یا به عبارتی تغییر الگوی کشت مورد تاکید کارشناسان است.
** تغییر الگوی کشت به معنای اصلاح الگو است
قائم مقام معاونت زراعت وزارت جهاد کشاورزی آبان امسال در «همایش تغییر الگوی کشت و روش‌های نوین آبیاری»با بیان اینکه هدف از این طرح تغییر کل الگوی کشت نیست بلکه اصلاح آن است، افزود: برای اصلاح الگوی کشت باید جمعی از داده‌ها و اطلاعات را در اختیار داشته باشیم و بر مبنای آن تغییرها را محاسبه کنیم.
جواد وفابخش ادامه داد: تغییر الگوی کشت یک کار دولتی نیست، بلکه اتاق بازرگانی، کشاورزان، انجمن‌های صنفی کشاورزی، معاونت امور زراعت سازمان جهاد کشاورزی و کمیسیون کشاورزی در کنار هم قرار می‌گیرند تا یک الگوی کشت ملی را شاهد باشیم.
وفابخش با بیان این که اهتمام زیادی برای بروز رسانی دستورالعمل‌های تغییر الگوی کشت وجود دارد، افزود: فعالان عرصه تولید کشاورزی باید در گروه‌های همسان در کنار هم قرار بگیرند، چراکه نیازهای کشت و صنعت با مزرعه یک هکتاری متفاوت است.
وی با اشاره به نقش تسهیل گری دولت در طرح تغییر الگوی کشت از طریق اقدام هایی مانند ارائه آموزش به کشاورزان، تامین نهاده‌ها و تسهیلات ارزان قیمت بانکی و انجام عملیات اجرایی طرح به صورت آزمایشی، گفت: این اقدام‌ها باید زمینه ورود بذرهای جدید و همچنین تکثیر و تجاری سازی آن را نیز فراهم کند.
وی همچنین به وظایف بخش خصوصی برای طرح تغییر الگوی کشت اشاره کرد و افزود: بخش غیر دولتی با حمایت کمیسیون کشاورزی و اتاق بازرگانی می‌تواند سرمایه گذاران را به سمت استان جذب کند.
وی بحث پایش اثرات تغییر الگوی کشت را نیز ضروری برشمرد و افزود: به طور حتم اجرای طرح مذکور نتایج خوبی را به همراه خواهد داشت، ولی تداوم آن مستلزم کنترل و مشخص شدن میزان مطلوبیت و اثربخشی آن است.
وفابخش همچنین با اشاره به تغییرات اقلیمی و تغییرهایی که در کمیت و کیفیت آب مصرفی تاثیر می‌گذارد، افزود: در تولید محصول‌های کشاورزی عوامل مختلفی مانند صادرات کالا و تقاضا تاثیرگذار است.
وفابخش همچنین با اشاره به تغییر کمی دشت‌های کشاورزی کشور طی نیم قرن گذشته افزود: در حالی که تعداد دشت‌های قابل بهره برداری کشور در سال 1347 تنها 15 مورد بوده در سال 1397 به 355 مورد افزایش پیدا کرده است.
وی با اذعان به این که میزان برداشت محصول و مصرف آب نیز به تناسب افزایش دشت‌ها بیشتر شده است، تصریح کرد: بر روی زندگی کشاورزان متغیرهای مختلفی مانند فناوری، وضعیت اقتصادی، سود و زیان سرمایه گذاری و تسهیلات بانکی تاثیر بسزایی دارد.
** کشت محصولات با آب بری کمتر، اصل مغفول مانده
رییس دانشکده کشاورزی دانشگاه صنعتی اصفهان در این خصوص به ایرنا گفت: با توجه به منابع آب موجود در کشور در سال‌های 1376 تاکنون منابع آب تجدید پذیر کشور از 130 میلیارد مترمکعب به 104 میلیارد مترمکعب رسیده است.
جهانگیرعابدی کوپایی معتقد است با میزان آب موجود در کشور باید خوراک محصولات که بیشترین بازده اقتصادی دارد و محصولات با آب بری کمتر و در عین حال از ارزش بالاتری نسبت به محصولات دیگر برخوردار است استفاده شود و باید بر روی نهاده‌های دیگر از جمله بذر اصلاح شده، مهندسی ژنتیک و مباحث زیست فناوری کار شود تا بتوان به میزان آب مورد نیاز(130 میلیارد مترمکعب) برسیم.
وی ادامه داد : اگر در کشور آمایش سرزمین صورت می‌گرفت و سهم استان‌های مختلف در خصوص تولید موادغذایی به صورت مدون و علمی مشخص می‌شد بهتر می‌توانستیم در این حوزه عمل کنیم و در مناطق خشک و نیمه خشک کشور بسیاری از صنایع آب بر را مستقر نمی‌کردیم.
کارشناسان بر این عقیده اند که متاسفانه آمایش سرزمین و نیز نوع کشت از دهه‌های گذشته در کشور صورت نگرفته که این اقدام منجر شده تا فشارهای سیاسی تعیین کننده محل فعالیت‌های صنعتی باشد.
**باید بپذیریم الگوی کشت گذشته منسوخ شده است
رییس دانشکده کشاورزی دانشگاه صنعتی اصفهان و استاد تمام گروه آب در ادامه با بیان اینکه رویکردهای جدید جهانی بحث الگوی کشت را در قالب سه محور امنیت غذایی، امنیت آبی و انرژی مطرح می‌کنند، افزود: تجربیات جهانی نشان می‌دهد که توجه به یک بخش، به بخش‌های دیگر آسیب می‌زند و این سه ضلع بهم مرتبط است و نباید آن‌ها را از هم تفکیک کرد.
وی بیان کرد: ما باید بپذیریم الگوی کشت استان در گذشته که به طور عمده شامل محصولات راهبردی از جمله گندم، جو و ذرت بود به همان شدت گذشته نمی‌توان ادامه داد، به ویژه با تغییرات اقلیم که مواجه هستیم و در سال‌های اخیر خود را بیشتر نشان داده است باید کم کم نه تنها از وسعت اراضی مورد کشت محصولات راهبردی کم کنیم بلکه باید به سمت محصولاتی که متحمل به شوری و کم آبی باشند از جمله کشت سورگوم، گلرنگ و ارزن برویم.
عابدی کوپایی با اشاره به مقاومت کشاورزان در خصوص تغییر الگوی کشت تصریح کرد: باید به کمبود آب و تغییر کشت و به تبع آن کمبود درآمد توجه داشته باشیم یعنی اگر کشاورزی که محصولی با قیمت مناسب می‌فروشد گفته شود سطح اراضی خود را کاهش دهد به دلیل کاهش درآمد مقاومت می‌کند.
وی خاطرنشان کرد: در این راستا مساله حمایت‌های دولتی پر رنگ می‌شود و باید از طریق بیمه محصولات و خرید تضمینی کاری کند که کشاورز راضی به تغییر الگوی کشت شود.
عابدی کوپایی با بیان اینکه توسعه افقی کشاورزی در استان باید حذف و به سمت توسعه عمودی و افزایش بهره وری پیش برویم، بیان کرد : باید به سمت کشت‌های مقاوم به خشکی و شرایط شوری پیش برویم که طبق تحقیقات به دست آمده گیاه سورگوم مناسب است چرا که در دهه‌های آینده وضعیت جوی به گونه ای است که بارندگی کم و دمای هوا بالا می‌رود و کشت محصولاتی همچون سورگوم با صرفه‌تر از محصولات رایج خواهد بود.
** توسعه کشت گلخانه ای نیازمند رویکرد مجدانه
رییس دانشکده کشاورزی دانشگاه صنعتی اصفهان در ادامه، دولت را تسهیل کننده در بازار هدف ذکر و بیان کرد: کشت‌های گلخانه ای با تولید موفق در زنجیره‌های بعدی دچار مشکل شدند از این رو در زمینه انبارداری، فروش، بازاریابی در داخل و خارج باید اقدامات بیشتری صورت بگیرد.
این استاد دانشگاه معتقد است اگر بخشی از گلخانه‌های استان اصفهان را به تولید گیاهان زینتی(گل رز) اختصاص داده و بستر مناسب برای رساندن این محصولات به دست مصرف کنندگان را فراهم کنیم می‌توان در این راستا موفق بود که در عمل این اقدام نیازمند حمایت از سوی دولت است.
یکی از اهداف دولت توسعه آبیاری نوین است که هزینه بسیاری در این زمینه صرف شده است اما در این زمینه مورد غفلت واقع شده است، طبق بررسی‌ها در اصفهان نشان داده که کشت با آبیاری نوین حدود 45 درصد ذخیره آب را به دنبال داشته است که دولت باید تمهیداتی اندیشیده تا این میزان آب ذخیره شده حفظ شود.
عابدی کوپایی اضافه کرد : ما در بخش کشاورزی با توجه به ظرفیتها و آب کشور نمی‌توانیم صرفا در تمام محصولات استراتژیک خودکفا شویم ولی می‌توانیم حداقل هایی را از لحاظ امنیت غذایی در کشور داشته باشیم.
** ادامه کشت برنج در غیر از شمال کشور
رییس دانشکده کشاورزی دانشگاه صنعتی اصفهان همچنین با اشاره به دستور ابلاغی از جانب دولت مبنی بر کاشت برنج تنها در استانهای شمالی اضافه کرد: در زمان حاضر شاهدیم که کشت برنج در شهرهای غیر شمالی متوقف نشد که علت آن ارزش بالای اقتصادی این محصول است، از این رو باید کشت جایگزین کشت برنج برای کشاورز در نظر گرفته شود.
وی با اشاره به تخصیص آب از زمان‌های دور به بخش‌های مختلف مصرف کننده، ادامه داد : در چند سال اخیر تخصیص‌های آبی حتی تا سه برابر افزایش پیدا کرده و به مصرف کنندگان رسیده است که این موضوع یکی از معضلات و چالش‌های خشکسالی است.
این استاد دانشگاه معتقد است خشکسالی‌های چند دهه اخیر فقط 20 درصد در بخش کشاورزی موثر بوده است و چالش اصلی به تخصیص اشتباه و بیش از حد آب به مصرف کنندگان آب مربوط می‌شود.
عابدی کوپایی خشکسالی هواشناسی(کمبود باران)، خشکسالی هیدرولوژیک(کمبود آب رودخانه‌ها و پایین رفتن سطح آب زیرزمینی)، خشکسالی اقتصادی - اجتماعی(فقر و بیکاری و مهاجرت به حاشیه شهرها) را از جمله مراحل خشکسالی برشمرد و گفت: متاسفانه اصفهان با تمامی مراحل خشکسالی روبه رو است.
**کاهش حجم آب قابل تامین برای کشاورزی اصفهان--- بنام کارشناسان بزنم
مسوول دفتر آب سازمان جهاد کشاورزی اصفهان در این خصوص به ایرنا گفت: حجم آب قابل تأمین برای کشاورزی در سال‌های طبیعی معادل 6525 میلیون متر مکعب در استان بوده است (حدود پنج هزار و 92 میلیون متر مکعب ازمنابع زیر زمینی و یکهزار و 433 میلیون متر مکعب از منابع سطحی) که این میزان در سال زراعی 97- 96 به حدود سه هزار و 832 میلیون متر مکعب کاهش یافته است.
به گفته وی اراضی کشاورزی این استان حدود 563 هزار هکتار(معادل 3/5 درصد از مساحت استان) است که با توجه به محدودیت‌های منابع آب طی سال‌های اخیر حدود 290 هزارهکتار آن تحت کشت زراعی و باغی قرار می‌گیرد.
غلامرضا عشاقی ادامه داد: از 563 هزار هکتار اراضی با قابلیت کشاورزی در سال زراعی 97- 96 حدود 20 هزار هکتار به کشت محصولات زراعی که 190 هزار هکتار مربوط به زراعت کشت‌های آبی و 20 هزار هکتار مربوط به کشت‌های دیم است، اختصاص دارد.
وی میزان تولید انواع محصولات زراعی از این سطوح در سال زراعی جاری با توجه به بروز پدیده خشکسالی و کاهش سطوح زیر کشت را حدود سه میلیون و 250 هزار تن برآورد کرد.
این کارشناس بخش کشاورزی با اشاره به رتبه تولیدات بخش زراعت تصریح کرد: رتبه نخست کشوری در تولید تعداد ریز غده سیب زمینی (مینی تیوبر)، رتبه دوم در تولید گلرنگ، رتبه سوم در تولید سیب زمینی، رتبه چهارم در تولید خربزه، رتبه کشوری در تولید پیاز، رتبه ششم در تولید ذرت علوفه ای و رتبه هفتم در تولید یونجه را استان اصفهان به خود اختصاص داده است.
وی با اشاره به میزان تولیدات در محصولات باغبانی گفت: استان اصفهان باحدود 75 هزار و 574 هکتار سطح کشت محصولات باغی آبی و دیم درسال گذشته معادل 13 درصد از اراضی مورد بهره برداری به محصولات باغی اختصاص یافته است که میزان تولید محصولات باغی حدود474 هزا رو 525 تن می‌باشد.
**اصفهان، حائز رتبه سوم تولید سبزی و صیفی گلخانه ای
مسوول دفتر آب سازمان جهاد کشاورزی اصفهان در ادامه تولید خارج از فصل یا مکان طبیعی با افزایش عملکرد در واحد سطح، افزایش راندمان مصرف آب، امکان تولید محصول سالم و اشتغال زایی بالا در واحد سطح را از مزایای کشت گلخانه ای بیان کرد .
عشاقی سطح زیر کشت محصولات گلخانه ای را شامل سبزی و صیفی و گل و گیاه زینتی استان برابر یکهزار و 638 هکتار و میزان تولید سالانه سبزی و صیفی گلخانه ای استان را بالغ بر244 هزار و 648 تن دانست که رتبه سوم کشوری را به خود اختصاص داده است.
** اصفهان؛ بحرانی‌ترین استان در بخش آب و کشاورزی
دانشیار گروه زراعت و اصلاح نباتات دانشکده کشاورزی دانشگاه صنعتی اصفهان با اشاره به الگوی توسعه کشاورزی برای کشور و اصفهان گفت: هر کشوری طبق شرایط محیطی و منابعی که دارد باید برنامه توسعه را به پیش ببرد .
پرویز احسان زاده افزود: معتقدم در کشوری همچون ایران که بارندگی یک چهارم دنیا و تبخیر آب حدود سه برابر متوسط جهانی است برنامه ریزی‌های تولیدی که مبتنی بر مصرف آب است باید با عنایت به این مساله باشد از این رو استان اصفهان در مرکز ایران و در اوج این مساله است.
این استاد دانشگاه بیان کرد: فکر می‌کنم تمرکز این تعداد جمعیت در فلات مرکزی خلاف عقل سلیم و توسعه شهری و کشاورزی و آینده کشور است چرا که این جمعیت نیازمند غذا بوده و وظیفه تامین غذا برعهده کشاورزی که بخشی الگوی کشت و تولیدات دامی است.
وی بیان کرد: اگر به صلاح باشد که بخش زیادی از محصولات کشاورزی را با توجه به اینکه منابع آب و خاک به شدت دچار آسیب شده و می‌شوند از مکان‌های مختلف دنیا تامین کنیم، این در حالیست که نه کشاورز بیکار شود بلکه با یارانه هایی که در کل دنیا مرسوم است بدون تکیه بر حمایت‌های دولتی روی پا نخواهد بود.
احسان زاده با بیان اینکه به صنعت بیش از کشاورزی یارانه تعلق می‌گیرد، ادامه داد: این سبب شده که مشکلات جدی از جمله فقر در بخش کشاورزی به وجود بیاید، ضمن اینکه کشاورزی غریب و یتیم است ناچار به تولید غذا هستیم.
وی اضافه کرد : در جایی همچون اصفهان باید به سمت تغییر جدی الگوی کشت برویم، دیگر نمی‌توانیم به سبک اجدادمان تولید گیاهی داشته باشیم از این رو باید به سمت گیاهانی که به ازای مصرف حداقلی آب تولید با ارزش حداکثر داشته باشند همچون گیاهان دارویی.
دانشیار گروه زراعت و اصلاح نباتات دانشکده کشاورزی دانشگاه صنعتی اصفهان خاطرنشان کرد: شاید جایی همچون اصفهان که کویری بوده و جمعیت بسیاری در آن متمرکز است طبیعتا باید به سمت گیاهانی که به ازای آب مصرفی گیاهان با ارزش به دست بیاید.
وی با بیان اینکه باید در کشور الگوی کشت مبتنی بر شرایط محیطی صورت بگیرد، گفت: طبق اطلاعات موجود پهنه بندی کشت در برخی از استان‌ها صورت گرفته و اگر قرار است کشور از لحاظ برنج تولید حداقلی داشته تا با بحران تامین و امنیت غذا مواجه نشویم باید در دولت سیاست و برنامه ریزی صورت بگیرد که برنج این کشور در سواحل شمالی تولید شود و حمایت و یارانه لازم و علمی و کارشناسی شده اختصاص داده شود.
این استاد دانشگاه به توسعه کشت نیشکر در خوزستان اشاره کرد و گفت: 30 سال پیش یکی از تصمیمات در خصوص تغییر الگوی کشت توسعه کشت نیشکر در خوزستان بود که متاسفانه نمونه ناموفقی بود چرا که مبتنی بر مطالعات زیست محیطی و پایداری تولید نبود و می‌بینیم که اکنون آلودگی شدید زیست محیطی و شوری خاک خوزستان را به دنبال داشته است.
**تولید گیاهان با مصرف حداقلی آب، نسخه نجات فلات مرکزی
دانشیار گروه زراعت و اصلاح نباتات دانشگاه صنعتی اصفهان ادامه داد: اگر اصرار به کار کشاورزی و تولید گیاهان با توجه به شرایط فلات مرکزی داریم باید به سمت گیاهانی که مصرف حداقلی آب و ارزش افزوده بالایی دارند پیش برویم.
به گفته وی تعریف امنیت غذایی، موجود بودن مواد غذایی کافی برای تمام افراد یک کشور یا یک استان، شهر و منطقه مرکزی ایران به گونه ای که یا خود غذا تولید کنند یا پول کافی داشت برای تامین غذا داشته باشند، است.
وی افزود: چهل سال گذشته تولیدات محصولات کشاورزی 50 میلیون تن بود و این در حالیست که در زمان حال به 110 میلیون تن رسید اما باید به این نکته توجه کرد که اگرچه تولید افزایش پیدا کرده اما این افزایش به قیمت هدر رفت خاک‌ها و آلودگی منابع آب و رفتن آب به اعماق بوده است.
وی ادامه داد: بخشی از تولیدات کشاورزی از جمله گندم، برنج، نخود و دیگر محصولات به کشاورزان خرده پا اختصاص دارد که مدیریت خرده پایی از لحاظ تامین منابع و سوخت و برنامه دادن و تغییر الگوی کشت، پیدا کردن خریدار و کیفیت حداقلی محصول تولیدی که قابلیت صادرات داشته باشد با مشکل مواجه است.
احسان زاده ادامه داد: در بحث تولیدات گیاهی کشور ما مانند بسیاری از دیگر کشورهای خاورمیانه مبتنی بر خرده پایی بوده که این موضوع مشکلاتی را به وجود آورده است.
وی با بیان اینکه دانشگاه نقش خود را در این زمینه ایفا کرد، گفت: متاسفانه سازماندهی و برنامه ریزی مناسب و دراز مدت در این راستا نداشتیم و شاید به همین دلیل با مشکلاتی روبه رو شده ایم از این رو ضمن در نظر گرفتن برنامه باید تولیدات پهنه بندی شود به صورتی که سواحل شمالی برنج و منطقه مرکزی به کشت گیاهان دارویی اختصاص داده شود.
** ضرورت تناسب محیط زیست، اقتصاد و اجتماع با تغییر الگوی کشت
استادیار گروه علوم زراعت و اصلاح نباتات دانشکده کشاورزی دانشگاه صنعتی توجه به سه نکته در خصوص تغییر الگوی کشت را ضروری دانست و گفت: سازگاری الگوی کشت با محیط زیست، قابل قبول بودن از نظر اقتصادی و پذیرفته شده از نظر اجتماعی (شناخت کشاورز با گیاه جایگزین) باید مورد توجه قرار بگیرد چرا که این سه مولفه مبنای کشاورزی توسعه پایدار است.
حمیدرضا عشقی با اشاره به آمار و ارقام بیان کرد: اکنون الگوی کشت کشور به طور عمده مبتنی بر غلات است یعنی از نظر سطح زیر کشت آبی حدود 60 درصد از اراضی را غلات تشکیل می‌دهند که در رتبه دوم محصولات علوفه ای که عمدتا یونجه وذرت علوفه ای بوده که سهم یونجه بیش از همه است.
وی ادامه داد: در رتبه سوم سهم محصولاتی همچون گوجه فرنگی و پیاز و سبزیجات 8.3 درصد در کشور از نظر سطح زیر کشت را دارا هستند سپس دانه‌های روغنی هفت درصد از سطح زیر کشت آبی را به خود اختصاص می‌دهد.
عشقی زاده با بیان اینکه در کشت آبی الگوی کشت به طور عمده مبتنی بر غلات است، تصریح کرد: در کشت دیم هم به طور تقریبی به همین صورت است، نزدیک 85 درصد سطح زیر کشت را غلات، 11 درصد را حبوبات تشکیل می‌دهد.
وی افزود: نمی‌توان گفت الگوی کشتی که تاکنون موجود بوده نادرست و غلط است چرا که کشت غلات بر مبنای بارندگی‌ها صورت می‌گیرد که در این خصوص باید فرآیند تولید دیده شود.
**نیمی از سطح زیر کشت در اصفهان به غلات اختصاص دارد
به گفته این استاد دانشگاه وضعیت الگوی کشت آبی در استان اصفهان حدود 54 درصد به غلات و حدود 25 درصد را علوفه‌ها به خود اختصاص داده است.
عشقی زاده به بهره وری مصرف آب اشاره و بیان کرد: هر کیلوگرم ماده خشک به دست آمده به ازای هر مترمکعب آب مصرفی در کشور حدود 1.2 بوده که میانگین جهانی آن 2 است بنابراین به نظر می‌رسد باید تحقیقات بر این حوزه متمرکز باشد، در این راستا گیاهانی در چرخه کشت باید قرار بگیرد تا مقدار تولید را به ازای مقدار مصرف آب افزایش دهد.
این استاد دانشگاه اضافه کرد: به نظر می‌رسد در اصفهان از گیاهانی که در فصل گرم (بهاره یا تابستانه) کشت می‌شوند باید به سمت کشت پاییزه برویم مشروط به اینکه اگر گندم و جو کشت شد تا به دست آمدن محصول بعدی بقایای گیاهی از بین نرود و بر روی سطح خاک باقی بماند.
به گفته وی بر روی گیاهانی از جمله ماشک و گلرنگ کار می‌کنیم و باید به صورت پاییزه این گیاهان را کشت و سیلاژ و سپس تحویل بخش دام و یا علوم انسانی تحویل دهیم.
کارشناسان بر این باورند که انتخاب هر الگوی کشت به دلیل چند بعدی بودن کشاورزی می‌تواند پیامدهای مهمی در زندگی کشاورز و جامعه روستایی داشته باشد، اما در برخی از شرایط کشاورزان به جهت تغییر در شرایط محیطی، تغییر در تقاضا و مصرف گرایش به تغییر الگوی کشت پیدا می‌کنند که یکی از مهمترین عوامل تأثیرگذار در چند سال اخیر در تغییر الگوی کشت بین کشاورزان ایرانی، مساله خشکسالی بوده است.
اراضی کشاورزی اصفهان حدود 563 هزار هکتار یا معادل 3/5 درصد از مساحت استان است که با توجه به محدودیت‌های منابع آب طی سال‌های اخیر حدود 290 هزارهکتار آن تحت کشت زراعی و باغی قرار می‌گیرد.
به گفته مسوولان قرار است سالانه سه هزار هکتار از اراضی استان جهت توسعه کشت محصولات گلخانه ای، درختان پسته و گیاهان دارویی که به آب کمی نیاز دارند اختصاص داده شود.
تعداد اشتغال ایجاد شده در بخش کشاورزی اصفهان بیش از 180 هزار نفر معادل 12 درصد از اشتغال ایجاد شده در استان است.
6026/9861
انتهای پیام /*