آخرین مطالب

گزارش خبرنگار مهر از سوزن‌دوزی بلوچستان

روایتی از سوزن‌دوز کهنه‌کار؛ از دست‌های پُرکار تا چشم‌های کم‌سو فرهنگی و هنری

روایتی از سوزن‌دوز کهنه‌کار؛ از دست‌های پُرکار تا چشم‌های کم‌سو

  بزرگنمایی:
تبسم مهر - گزارشی «زرخاتون عظیمی» سوزن‌دوز بلوچ که از ۷ یا ۸ سالگی وارد این کار شده و به زنان و دختران زیادی این هنر را آموزش داده است.

تبسم مهر - گزارشی «زرخاتون عظیمی» سوزن‌دوز بلوچ که از 7 یا 8 سالگی وارد این کار شده و به زنان و دختران زیادی این هنر را آموزش داده است.

به گزارش خبرنگار مهر ، در میان اقوام مختلف ایرانی، بلوچ یکی از مهم‌ترین قومیت‌هایی است که از گذشته در جغرافیای تاریخی و فرهنگی ایران حضوری موثر داشته و همچنان به نقش‌آفرینی فرهنگی، تمدنی، تاریخی و اجتماعی خود ادامه می‌دهد. سیستان با پیشینه تاریخی یکی از نخستین خاستگاه‌های زیستی و تمدنی به شمار می‌آید. زمانی‌که بخواهیم به بررسی ظرفیت فرهنگی قومیت‌های مختلف بپردازیم هر یک شاخص‌های فرهنگ از درجه اهمیت بالایی برخوردار است که یکی از این مولفه‌ها لباس و به نوعی ریخت‌شناسی است. که اگر شناخت درستی از این عنصر مهم فرهنگی پیدا کنیم در ترسیم نمایه از یک قومیت بسیار کمک خواهد کرد.
نوع پوشش لباس بلوچی فراتر از مرزها جغرافیایی بلوچستان است، در حالی‌که گذشتگان این نوع لباس را بر تن می‌کردند، رواج این نوع پوشش را در مناطق خراسان جنوبی، بخش‌هایی از استان کرمان، هرمزگان، قسمتی از مناطق شمالی و کشورهایی پاکستان، هندوستان، افغانستان و.... می‌بینیم. یکی از معروف‌ترین هنر در این حوزه سوزن‌دوزی است که یکی از اصیل‌ترین هنرهای کهن این دیار محسوب می‌شود.
سوزن‌دوزی شمال ایران به رَشتی‌دوزی، شما شرق ایران به تُرکمن‌دوزی، شمال غرب ایران مَمَقان‌دوزی، نواحی مرکزی شبکه‌دوزی، سرمه‌دوزی، بخارا دوزی، پته‌دوزی، شماره‌دوزی و درویش دوزی معروف هستند. همچنین در مناطق جنوب غرب ایران گلابتون دوزی، خرس دوزی، در جنوب شرق ایران سوزن‌دوزی‌هایی با عنوان بلوچ‌دوزی، سیاه‌دوزی و خامه‌دوزی کاربرد دارد که هر کدام از این سوزن‌دوزی‌ها نقوش مختلفی دارند. البته نقوش در سوزن‌دوزی‌ها و دست‌بافته‌های هر منطقه الهام گرفته از طبیعت پیرامون است که هنرمند به زیبایی از آنها بهره می‌برد. عمده نقوش این سوزن‌دوزی‌ها منعکس کننده تخیلات، آرزوها، اسطوره‌های حماسی هنرمند، زندگی آداب و رسوم، عقاید، ریشه‌ها و باورهای قومی و قبیله‌ای آنان است که هر کدام از این نقوش سمبل و نمادی از گذشتگان به حساب می‌آید.

نقوش در سوزن‌دوزی بلوچ هندسی بوده که از ترکیب خطوط و سطح نقش بسته می‌شود که البته به چند دسته تقسیم خواهند شد همانند نقش‌های گیاهی، کیهانی، حیوانی و حاشیه‌ای. اشکال هندسی و خطوط جزء اولین نقش‌ها بودند که در انتقال مفاهیم، احساسات، علایق، آرزوها و اسطوره‌ها به مخاطب کمک می‌کند.
با مشاهده به هر یک از سوزن‌دوزی‌های بلوچ چنین استنباط می‌شود که طرح‌ها و فرم‌های هندسی نقش بسته شده تحت تاثیر زندگی هنرمند سوزن‌دوز بوده است. همان نقش‌های ابتدایی که با ترکیب چند خط به وجود آمده‌اند، سوزن‌دوز بلوچ با توانایی بالا عناصر طبیعی و زندگی‌اش در طبیعت را با نقش‌های ساده و هندسی و به نوعی با نظم و ترتیب مشخصی کنار هم می‌چیند، از جمله این نقوش نقش چلیپا یا گردونه خورشید است که نشانه معروف به نقش مایه‌های باستانی است که اثر آن را در یک مسیر چند هزار ساله در بیشتر تمدن‌های کهن بر جای مانده از ایران، چین و هند و پیش‌تر در اروپای عصر مفرغ و سرخ پوستان می‌بینیم. از دیگر نقش‌ها پنجه پلنگ در مناطق مختلف بلوچستان دیده می‌شود که هر منطقه روش دوخت، نقش و زنگ بندی متفاوت و خاص خود را به نمایش می‌گذارد.

با توجه به اینکه سوزن‌دوزی یکی از صنایع دستی و هنرهای ایرانی است که پیشینه آن به 8 هزار سال پیش باز می‌گردد، در ماندگاری و اعتلای آن، نقش قومیت بلوچ در تاریخ این هنر ستودنی و غیر قابل کتمان است. بخش اعظم شناسایی جامعه معاصر با این هنر زیبا مدیون علاقه و فعالیتهای « مهتاب نوروزی» است او در سال 1313 در روستای قاسم آباد از توابع بمپور متولد شد و مانند بسیاری از کودکان بلوچ تحت آموزش مادرش سوزن دوزی را فراگرفت و به سبب هنر ذاتی‌اش خیلی زود در این رشته نام‌آور شد در حالی که تنها 16 سال داشت، استاد بی‌همتای این هنر نام گرفت. دست آفریده‌های وی در طی 63 سال فعالیت، در نمایشگاه‌های داخل و خارج از ایران بارها به نمایش درآمده و نظر همگان را به خود جلب کرد و مورد استقبال قرار گرفته است. او به جز سوزن‌دوزی در پریواردوزی، سیاه دوزی، آینه دوزی، سکه دوزی و رودوزی نیز در منطقه سیستان و بلوچستان سرآمد همگان بود و اکثر دختران این خطه از هنر و دانشش بهره‌مند شدند. شاید زنان و دختران بلوچ از وجود زنی همچون مهتاب بی‌بهره ماندند و او را از دست داده‌اند اما زنی سرسخت، قدرتمند که ناملایمت زندگی در او تاثیری نداشته و راه‌اش را با تلاش ادامه داده است در میان زنان هست «زرخاتون عظیمی».

به سمت «زرخاتون» که می‌روم، چهره تمام زنان سرسخت جلوی چشمانم می‌آید، همان‌هایی که در مقابل مشکلات دنیا ایستادگی کردند و توانستند بهترین مسیر زندگی را برای خود انتخاب کنند راهی پُر فراز و نشیب اما دوست داشتنی، سخت اما مهتاب‌گون. به او می‌گویم با ما صحبت می‌کنی با روی گشاده و مهربانی قبول می‌کند، تسبیحی که در دستش است را می‌چرخاند و ذکر می‌گوید نمی‌دانم ذکرش چیست اما تسبیح در دست‌اش مرا به وجد آورده است، به یاد مادربزرگانی می‌افتم که برای فرزندانشان دعا می‌کنند.
از او می‌پرسم که از چند سالگی سوزن‌دوزی را شروع کرده که می‌گوید: «از 7 یا 8 سالگی فعالیت سوزن‌دوزی را شروع کرده‌ام البته در دوران گذشته، اجازه مدرسه رفتن نداشتیم، زمانی‌که به سوزن‌دوزی مشغول شدم عاشق این کار شدم خدا را شاکرم که از این کارم ناراضی نیستم.»
هنر سوزن‌دوزی هر مرد و زن و کودک و پیر وجوان را به وجود می‌آورد، زیبایی‌هایش چشم را نوازش می‌دهد و لطافت‌اش دستان را آرامش، از «ننه زرخاتون» می‌پرسم تا به حال به چند نفر از زنان بلوچ این هنر زیبا را آموزش داده‌ای! با یک نگاه نافذ که چشمانش از کار بسیار سوزن‌دوزی کمرنگ شده و به رنگ طوسی رفته، می‌گوید: «به دنیایی از مردم سوزن‌دوزی را یاد داده‌ام. نزدیک 40 یا 50 روستا زنان و دختران‌اش از من سوزن‌دوزی را فرا گرفته‌اند. همه آنانی که این هنر را یاد گرفتند از کسب درآمد آن راضی هستند و علاقه زیادی به سوزن‌دوزی دارند.»

زمانی که از زرخاتون می‌پرسم هر تکه از این سوزن‌دوزی چقدر زمان می‌برد که به شدت گران است، سریع می‌گوید «پول ارزش ندارد» و بعد ادامه می‌دهد: «در دوران قدیم کلاسی در تهران تشکیل دادند و من هنر سوزن‌دوزی را به دختران آموزش دادم و 250‌تومان دستمزد گرفتم. اگر دستمزدها گران است باید خرج زندگی ما هم تامین شود.»
لباس‌ها و تکه‌های سوزن‌دوزی حاصل «زرخاتون» مجموعه‌ای از زیبایی‌ها و دنیایی از رنگ‌هایی به دریا، خورشید و اقیانوس و کوه‌های سرخ است. از او می‌پرسم چند مدل از سوزن‌دوزی را بگوید، جواب می‌دهد هزاران مدل وجود دارد و هر مدل بگویی زن بلوچ می‌تواند آن را دربیاورد. مثلا مدل پُرکار سوزن‌دوزی برای لباس بلوچ زنانه دوختن‌اش نزدیک به یک سال زمان می‌برد.»


نظرات شما

ارسال دیدگاه

Protected by FormShield

lastnews

دوره های پاییزه ی موسسه تبسم مهر

آغاز تولید فیلم کوتاه چوپان با مجری طرحی موسسه فرهنگی هنری تبسم مهرنیکان

مدیرعامل صندوق اعتباری هنر خطاب به صدابردار سینمای ایران: دست های مهربانت را به گرمی می فشاریم/ تجلیل از یک عمر سخت‌کوشی همسر استاد شاهوردی

ادبیات آذری را جدا از ادبیات فارسی نمی‌دانیم/ حمایت از اصحاب فرهنگ و هنر را وظیفه خود می‌دانیم

مجارستان: ضدحملات اوکراین «حمام خون» به‌راه می‌اندازد

نه بیرانوند از پرسپولیس می‌رود نه بازیکن دیگری/ شرط ماندن یحیی

بدرقه تیم فوتبال نوجوانان با حضور امیر قلعه نویی و عنایتی

اسرائیل با نقص جدی کادر پزشکی و بیمارستانی روبروست

افزایش شمار جان‌باختگان تصادف قطار در هند به 288 نفر

دشمنان تلاش می‌کنند نسل جوان را نسبت به روحانیت بدبین کنند

انتخاب موقت اعضای هیات اجرایی کارگروه هنرمندان انجمن خادمان قرآن

قیمت سکه و طلا 10 خرداد 1402/ ریزش قیمت ادامه دارد

ایران کشوری کاملاً امن و مقصدی مطمئن و جذاب برای گردشگران است

تولید نفت ایران به 2 میلیون و 750 هزار بشکه در روز رسید

ورود منابع، کاهش نرخ ارز را همراه خواهد داشت

سریال ماورایی ده‌نمکی به‌زودی کلید می‌خورد/ در تدارک «رستگاری»

وجود 700 اسیر فلسطینی بیمار در زندان‌های رژیم صهیونیستی

ارائه وام عتبات عالیات به دانشجویان تا سقف 5 میلیون تومان

زلزله 4.8 ریشتری سرخس خراسان رضوی را لرزاند

افزایش رگبار باران در 10 استان کشور

واریز 20 درصد اضافه یارانه کالابرگ سه دهک کم‌درآمد از امروز

ترافیک نیمه‌سنگین در محور چالوس

آماده مقابله با هرگونه تعرض دشمنان به آرمان‌های امام (ره) هستیم

برگزاری دوره های آموزشی بازیگری با حضور استاد ارجمند آقای امید زندگانی

ارتش رژیم صهیونیستی به خودروی زرهی «ایتان »مجهز می‌شود

عالیترین مقام کشور ترکمنستان سه شنبه به تهران می‌آید

مخبر: ایران نگاه ویژه‌ای نسبت به مناسبات خود با عمان دارد

«بازی» ایرانی برگزیده جشنواره ایتالیایی شد

افزایش نرخ تاکسی‌های اینترنتی باید به تصویب شورای شهر برسد

دستگیری ماموران قلابی در تهران

برنامه‌ریزی دستگاه‌ها برای اوقات‌ فراغت جوانان

شناسایی 82 بیمار جدید کرونایی در کشور/ 2 نفر فوت شدند

قیمت سکه و طلا 7 خرداد 1402/سکه به 30میلیون و 600 هزار تومان رسید

تذکر فرمانده نیروی زمینی ارتش به همسایگان شرقی

کوروش زارعی در تدارک یک نمایش میدانی بزرگ/ اجرا در حوزه دفاع مقدس

شرط «یک سال رهن بودن سند خودرو» حذف شد

بانک‌ها اشتیاق به مال‌سازی دارند نه اعطای وام مسکن

سازمان لیگ: سهمیه تماشاگران استقلال و پرسپولیس برابر است

استقلال دست‌بردار داوری نیست/کنایه به پرسپولیس و فشار به فدراسیون

هادی ساعی برترین تکواندوکار المپیک 2008 پکن شد

مهاجم 16 ساله پورتو: الگوی من مهدی طارمی است

هوای تهران آلوده شد/ افزایش شاخص ذرات معلق

درخواست حجت الاسلام قرائتی از رییس جمهور

مهلت ثبت‌نام هنرمندان در سامانه نهضت ملی مسکن تمدید شد

توصیه‌های وزارت حج و عمره عربستان خطاب به میهمانان خانه خدا

انهدام ده‌ها مخفیگاه داعش در 3 استان عراق

یک مرزبان ایرانی در درگیری امروز با طالبان به شهادت رسید

کشف 250 هزار دلار غیرقانونی از یک شرکت خصوصی در سعادت آباد

با دستیاری به نام تاکو؛ تیک تاک با هوش مصنوعی پاسخ جستجوی کاربران را می دهد

رئیسی در دیدار دبیرکل اوپک: اعضای اوپک با تقویت انسجام مانع اختلاف‌اندازی غربی‌ها شوند