بزرگنمایی:

تبسم مهر - سعید غفاری معتقد است کاهش فعالیتهای نظامی در سوریه، احتمال از سرگیری تجارت کشاورزی را در چشم اندازی که می‌تواند در برگیرنده امنیت غذایی بوده و همه طرف‌های درگیر را منتفع کند، افزایش می‌دهد.

خبرگزاری مهر - گروه بین الملل : تحرکات ایالات متحده آمریکا و مهره‌های منطقه ای آن علیه حکومت و ملت سوریه و ایجاد بحران امنیت در این کشور، زندگی و معیشت میلیون‌ها شهروند سوری را تحت تاثیر خود قرار داد.
هم اکنون، متعاقب شکست داعش و حامیان غربی آن در سوریه، موضوع بازگشت امنیت غذایی به این کشور از اهمیت خاصی برخوردار است. در این خصوص خبرنگار مهر گفتگویی با دکتر سعید غفاری تحلیلگر ارشد مسائل منطقه انجام داده است که در ادامه از نظر می‌گذرد:
*جایگاه و نقش کشور سوریه در معادلات اقتصادی غرب آسیا را در دوران پس از بحران چگونه ترسیم می‌کنید؟
یکی از نقش‌های اصلی کشور سوریه در غرب آسیا به خصوص پیش از بحران، تاثیری بود که به واسطه محوریت ترانزیت کالا در بازار منطقه و جهانی داشت. به طوری که در گذشته سالانه 30 هزار محموله ترانزیت کالا از اراضی سوریه عبور می‌کرد و کالاهای مختلف را از کشورهای عربی حوزه خلیج فارس به اروپا و بالعکس منتقل می‌کرد.
این محموله‌ها که عموماً با کامیون منتقل می‌شدند با عبور از اردن و ترکیه، نقشی مهم در سودآوری ترانزیتی این کشورها داشتند. روی دیگر ترازیت در سوریه تاثیر آن بر امنیت غذایی در منطقه و اقتصاد کشاورزی سوریه بوده است. مسئله ای که به نظر می‌رسد امروز با تحولات به وجود آمده در سوریه و افزایش امنیت نباید از تحلیل ابعاد آن غافل بود.
*صنعت کشاوزی در سوریه، تا قبل از وقوع جنگ در این کشور چگونه بوده و متعاقب وقوع ناامنی چه تحولی در آن رخ داده است؟
پیش از بحران سوریه، کشاورزی ستون اقتصادی این کشور را تشکیل می‌داد و بیش از یک پنجم کل تولید ناخالص ملی را شامل می‌شد. سوریه در آن زمان، یکی از صادرکنندگان عمده غلات، میوه و سبزیجات به کشورهای همسایه و خلیج فارس بود. اما بحران هشت ساله سبب شد تا بسیاری از کشاورزان پیشه خود را رها و فرار کنند؛ در نتیجه بسیاری از زمین‌های کشاورزی نیز نابود شد. شرایط به گونه ای پیش رفت که به گفته بانک جهانی، تولید ناخالص داخلی کشاورزی در سال 2015 در مقایسه با نرخ پیش از جنگ، 41٪ کاهش یافت.
همانطور که اشاره شد سوریه موقعیت منحصر به فردی در غرب آسیا دارد و گذرگاه تجاری مهمی برای کشورهای این منطقه به شمار می‌رود. کشورهای لبنان، ترکیه، اردن و عراق از طریق سوریه به بازار محصولات کشاورزی منطقه ای دسترسی پیدا می‌کنند. همچنین مسیرهای ارتباطی و عرضه در شرق اروپا، آسیای مرکزی، روسیه و کشورهای شورای همکاری خلیج فارس به این کشور وابسته اند.
*با توجه به پیروزی محور مقاومت در سوریه و شکست مهره‌های تروریستی و تکفیری وابسته به غرب، چشم انداز و آینده کشاورزی در این کشور را چگونه ترسیم و ارزیابی می‌کنید؟
کاهش فعالیت‌های نظامی در سوریه، احتمال از سرگیری تجارت کشاورزی را در چشم اندازی که می‌تواند در برگیرنده امنیت غذایی بوده و همه طرف‌های درگیر را منتفع کند، افزایش خواهد داد. بازگشت امنیت غذایی نه تنها به معنای دسترسی میلیون‌ها آواره سوری به مواد غذایی مطمئن خواهد بود، بلکه به بهبود شرایط زندگی در مناطق کشاورزی و جوامع میزبان پناهندگان در کشورهای همسایه سوریه منجر خواهد شد.
بحران سوریه به دو دلیل باعث تشدید فقدان امنیت غذایی در منطقه شد. نخست آنکه میزان مبادلات محصولات کشاورزی با سوریه و یا از طریق سوریه کاهش یافت. این موضوع به ناامن شدن مسیرهای ترانزیت که تحت سلطه تروریست‌ها بود برمی گردد. دوم اینکه میزان تولید محصولات کشاورزی نه تنها در سوریه، بلکه در کشورهای همسایه به دلایل مختلف از جمله مهاجرت و دسترسی محدود به منابع آبی کاسته شد. این در حالی است به رغم بحران بوجود آمده در سوریه، این کشور همچنان شریک تجاری مهمی برای همسایگانش بوده است.
*تاثیرگذاری بحران امنیتی در سوریه بر روی معادلات اقتصادی همسایگان این کشور را چگونه تحلیل می‌کنید؟
صادرات مواد غذایی از اردن به سوریه پس از بحران، از 89 میلیون دلار در سال 2010 میلادی به 27 میلیون دلار در سال 2016 کاهش یافت. واردات اردن نیز از سوریه، از 272 میلیون دلار به 64 میلیون دلار کاهش یافت که باعث ایجاد تورم در قیمت مواد غذایی در اردن گردید و در پی آن سبب شد تا مردم این کشور تظاهرات اعتراضی نمایند.
تا پیش از این صادرات کشور لبنان به کشورهای منطقه به خصوص کشورهای حاشیه خلیج فارس از مسیرهای زمینی انجام می‌گرفت. با مسدود شدن مسیر زمینی هزینه صادرات محصولات تجاری به کشورهای منطقه 60 درصد افزایش داشته است. تاجران لبنانی برای فاصله گرفتن از مناطقی که درگیر جنگ بودند و به دلیل مسدود شدن مرزهای زمینی میان سوریه و کشورهای همسایه به حمل و نقل دریایی و هوایی روی آوردند که باعث افزایش هزینه‌ها و کم‌تر شدن درآمد آن‌ها شد. هم اکنون قاچاق کالا از سوریه به لبنان برای فروش با قیمت‌های بالاتر نیز باعث کاهش تولید محصولات کشاورزی در لبنان شده است.
*این تاثیرگذاری و تاثیرپذیری در کشورهای عراق و ترکیه چگونه بوده است؟
از سرگیری مجدد تبادل تجاری محصولات کشاورزی با سوریه همچنین برای عراق دارای اهمیت راهبردی است چرا که استان‌های الانبار، صلاح الدین و نینوا که اخیرا توسط نیروهای عراقی از دست تکفیری‌ها آزاد شده اند با فقدان امنیت غذایی مواجه هستند. بسیاری از زمین‌های کشاورزی در استان‌های صلاح الدین، نینوی و کرکوک که سبد غذایی عراق را تامین می‌کنند، پس از آغاز جنگ و توقف فعالیت‌های کشاورزی هنوز بی استفاده باقی مانده اند. یکی از دلایل آن، مهاجرت داخلی اهالی منطقه به شهرهای دیگر عراق است. همچنین دولت عراق هنوز نتوانسته است تسهیلات کافی و لازم را برای بازگشت آن‌ها فراهم نماید.
همچنین گسترش امنیت در مناطق شمالی سوریه سبب افزایش امنیت غذایی در مناطق مرزی ترکیه و رونق اقتصادی خواهد شد. جالب اینکه بر اساس آمار موجود، میزان صادرات محصولات کشاورزی و مواد غذایی از ترکیه به سوریه با وجود بسته بودن مرزهای رسمی از 200 میلیون دلار در سال 2010 به 600 میلیون دلار در سال 2016 رسیده است.
باز گشایی مرزهای دوطرف سبب استفاده از مسیرهای تجاری سوریه برای صادرات سبزیجات، میوه جات و محصولات گوشتی ترکیه به کشورهای حاشیه خلیج فارس خواهد شد. لازم به ذکر است میزان صادرات ترکیه به این کشورها حدود 1.2 میلیارد دلار در سال است که از مسیرهای دریایی و هوایی با هزینه‌های بالاتری انجام می‌شود.
*چه ارتباطی میان تسریع پروسه بازسازی سوریه و گسترش تجارت مواد غذایی در این کشور دارد؟
بازسازی وگسترش تجارت مواد غذایی و کشاورزی می‌تواند منافع بسیاری را برای سوریه بوجود آورد. درآمد حاصل از هزینه‌های گمرکی و مالیات حاصل از حمل و نقل مواد غذایی تامین کننده بخش زیادی از منابع مالی ضروری برای بازسازی سوریه خواهد بود.
همانطور که پیشتر اشاره شد بخش کشاورزی در سوریه یکی از مهم‌ترین ارکان اقتصادی سوریه برای اشتغال مردم پس از بخش دولتی است. بر این مبنا سرمایه گذاری در بخش کشاورزی می‌تواند خسارت‌های 16 میلیارد دلاری جنگ سوریه را جبران کند.