بزرگنمایی:

تبسم مهر - به گزارش ایسنا، به نقل از روابط عمومی پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری ، محمد اسماعیل اسماعیلی - عضو هیئت علمی دانشگاه تهران و سرپرست هیئت کاوش باستان شناسی شهر تون در خراسان جنوبی - با اشاره به بدست آمدن سکه‌ای از دوره هلنی‌های باختر در ترانشه لایه‌نگاری سال گذشته ارگ تون، از پایان انجام مطالعات آزمایشگاهی توسط پژوهشکده حفاظت و مرمت آثار فرهنگی –تاریخی به سرپرستی پرستو نعیمی خبر داد و با بیان اینکه نتیجه اولیه مطالعه آزمایشگاهی انجام شده توسط این پژوهشکده نشان از استفاده از آلیاژ ترکیبی با درصد بالای برنج و فلزات دیگر دارد، بیان کرد : با توجه به اهمیت این تک یافته، مطالعه دقیق پیرامون آن توسط احسان شواربی، متخصص سکه دانشگاه وین انجام گرفت.
این سکه چطور به «تون قدیم» راه یافته
احسان شواربی - عضو مؤسسه‌ی سکه‌شناسی دانشگاه وین و متخصص سکه - درباره این سکه گفت: در فصل اول کاوش ارگ تون (شهر فردوس در جنوب خراسان)، یک سکه‌ی طلایی رنگ از لایه‌ای آشفته، منتسب به اوایل دوران اسلامی و اواخر ساسانی، به دست آمد. نقش رو و پشت این سکه در نگاه نخست یادآور سکه‌های تقلیدی اقوام کِلتی (سِلتی) از مسکوکات یونانی و سکه‌های اوایل دوره‌ی جمهوری روم است ولی چنین سکه‌ای چگونه به تون قدیم راه یافته پرسش مطرح است.
به گفته این کارشناس، از نظر گونه‌شناسی نقوش این سکه مشابه گونه‌های رایج مسکوکات زرین اسکندر مقدونی است که از حدود سال 330 پیش از میلاد در ضرابخانه‌های متعددی در سراسر امپراتوری اسکندر ــ از توراس در تراکیه (شمالغرب دریای سیاه) تا کورِنِه در لیبی و از کُرینت در پلُپُنِز (یونان) تا شوش در خوزستان ــ ضرب می‌شده‌اند.
این متخصص سکه با بیان اینکه سکه‌های زرین اسکندر تابع واحد استاتِر و کسرهای آن با معیار وزنیِ آتنی بوده افزود : این واحد از زمان اسکندر به عنوان معیارِ مسکوکات طلا در سراسر قلمرو او تعیین شد.
اوبا بیان اینکه بر روی این سکه، چهره‌ی نیمرخ راست ایزدبانوی آتنا با کلاه کُرینتی نقش شده گفت: بر پشت سکه، تصویر ایستاده‌ی نیکه (تجسم پیروزی در اساطیر یونانی)، حامل تاج گل در دست راست و نشان استولیس در دست چپ، به چشم می‌خورد.
به گفته‌ی او نخستین نکته‌ی جالب توجه آن است که کتیبه‌ی معمولِ پشت این سکه‌ها که حاوی نام اسکندر بوده در این سکه‌ی نویافته غایب است.
کیفیت بسیار ضعیف و طراحی ناشیانه سکه
او با اشاره به این نکته که بر حاشیه‌ی پشت سکه، یک ردیف نقطه چین به عنوان کادر تصویر دیده می‌شود که برای سکه‌های اسکندر نامتعارف است، افزود: از سوی دیگر، کیفیت نقش سکه بسیار ضعیف و طراحی آن ناشیانه به نظر می‌رسد و همین مسائل پیش از هرچیز سبب تردید در اصالت این سکه می‌شوند.
پژوهشگر مؤسسه‌ی سکه شناسی دانشگاه وین افزود: با وجود آنکه رنگ سطح این سکه مشابه طلاست، بر اساس آزمایش تجزیه‌ی عنصری جنس این سکه آلیاژی از مس و روی (برنج) تعیین شده و این در حالی‌است که اسکندر و جانشینانش هرگز سکه‌ی برنجی ضرب نکرده‌اند و نقش سکه‌ی مورد نظر منحصر به مسکوکات زرین است.
وی با بیان اینکه باید توجه کرد که شرقی‌ترین ضرابخانه‌های امپراتوری اسکندر در شوش و اکباتان (همدان) قرار داشته‌اند، گفت: البته احتمال وجود ضرابخانه‌های ناشناخته‌ی شرقی‌تر را نمی‌توان انکار کرد، ولی یک ضرابخانه‌ی رسمی طبعاً باید سکه‌هایی با جنس و کیفیت معیار و متناسب با سایر ضرابخانه‌ها تولید می‌کرده است.
شورابی افزود: حال آنکه سکه‌ی مورد نظر نه از نظر جنس و نه از نظر سبک و کیفیت تصویر تناسبی با سکه‌های اصیل آن دوره ندارد و از سوی دیگر کشف این سکه در یک لایه‌ی آشفته‌ی بسیار متأخرِ منسوب به دوران صدر اسلام و اواخر ساسانی تردید در اصالت این سکه را دوچندان می‌کند.
این پژوهشگر مؤسسه‌ی سکه شناسی دانشگاه وین با اشاره به این‌که این سکه از یک کاوش باستان شناختی به دست آمده و نمی‌توان آن را یک نمونه‌ی جعلی جدید تلقی کرد، افزود: بنابراین، به نظر می‌رسد که این سکه یک ضرب تقلیدی متأخر از مسکوکات اسکندر در شرق ایران باشد، چنانکه اقوام کِلتی (سِلتی) نیز در اروپای مرکزی سکه‌های تقلیدی مشابهی از فلزات گرانبها و هم از فلزات پست ضرب میکرده‌اند.
از چه زمانی سکه را جعل می‌کردند؟
وی با بیان اینکه می‌توان این احتمال را مطرح کرد که سکه‌ی مورد نظر یک جعل قدیم باشد، افزود: پیشینه‌ی جعل سکه به آغاز ضرب سکه در لودیه در قرن هفتم پیش از میلاد برمی‌گردد و در هر دوره‌ی تاریخی، در کنار سکه‌های رایج آن دوره سکه‌های جعلی مشابه نیز همواره تولید می‌شده و به بازار آن زمان راه پیدا می‌کرده است.
شورابی ادامه داد: در زمانی که سکه‌های اسکندر و جانشینان او همچنان رایج بوده، ممکن است یک نمونه‌ی ضعیف از مسکوکات زرین اسکندر از آلیاژی طلایی رنگ جعل شده و به طریقی به یک لایه‌ی متأخر در این محوطه در شرق ایران راه یافته باشد.
وی ادامه داد: در هر صورت، اظهار نظر قطعی درباره‌ی این سکه نیاز به مطالعات تکمیلی و بدست آمدن شواهد قطعی‌تر دارد و تا آن زمان نمی‌توان در این باره نظر قطعی داد.
انتهای پیام