کارشناس موسسه بروکینگز:
هدف ترامپ برای تغییر نظام ایران براساس فشار اقتصادی خیال واهی است
بین الملل
بزرگنمایی:
تبسم مهر - کارشناس موسسه بروکینگز آمریکا معتقد است: هدف دولت ترامپ برای تغییر نظام از داخل ایران هدفی دستنیافتنی است.
تبسم مهر - کارشناس موسسه بروکینگز آمریکا معتقد است: هدف دولت ترامپ برای تغییر نظام از داخل ایران هدفی دستنیافتنی است.
خبرگزاری مهر - گروه بین الملل : به نظر میرسد دولت ترامپ آرزو میکند با فشار تحریمها قشر عادی مردم ایران برخیزند تا جمهوری اسلامی را برکنار کنند ولی اطلاعات اقتصادی تایید کننده این دیدگاه نیست که مردم ایران از سال 1979 به یک فقر ناامید کننده کشانده شده اند چه برسد به اینکه در شرف انقلاب باشند.
مجله «پراجکت سندیکیت» (Project Syndicate) در مقاله ای به قلم «جواد صالحی اصفهانی» به بررسی شاخصهای اقتصادی ایران و واهی بودن نظر ترامپ مبنی بر تغییر نظام ایران متعاقب فشار اقتصادی بر جمهوری اسلامی ایران پرداخته است.
پروفسور «جواد صالحی اصفهانی» استاد اقتصاد دانشگاه ایالتی و موسسه پلی تکنیک ویرجینیا و عضو ارشد برنامه اقتصاد جهانی و توسعه در موسسه «بروکینگز»، و محقق عضو مجمع تحقیقات اقتصادی در قاهره است.
هفته گذشته سالگرد چهل سالگی انقلاب اسلامی ایران بود ولی با احاطه شدن کشور توسط یک بحران شدید اقتصادی سوالی که برای همه مطرح است - در ایران و در خارج از آن - به نظر میرسد این باشد که آیا انقلاب اسلامی واقعا زندگی ایرانیان را بهبود بخشیده است؟
به نظر میرسد دولت ترامپ آرزو میکند با فشار تحریمها مردم معمولی ایران برخیزند تا جمهوری اسلامی را برکنار کنند. در یک سخنرانی عمومی برای جامعه ایرانی-آمریکایی در جولای گذشته - که بیشتر به چشم فراخوانی برای تغییر رژیم نگاه شد - وزیر امور خارجه آمریکا «مایک پمپئو» اظهار داشت که انقلاب اسلامی ایران «ایران را دچار یک زوال اقتصادی» کرده است و باعث شده است «یک سوم ایرانیها زیر خط فقر باشند».
ولی اطلاعات اقتصادی تایید کننده این دیدگاه نیست که مردم ایران از سال 1979 به یک فقر ناامید کننده کشانده شده اند چه برسد به اینکه در شرف انقلاب باشند. درست است، بسیاری از ایرانیان مسنتر از ده سال پیش از انقلاب از زمانی که کشور رشد پایداری را در نتیجه رشد ناخالص داخلی تجربه میکرد خاطرات خوبی دارند.
ولی ایران پس از انقلاب نیز خوب عمل کرد. بین سالهای 1995 تا 2011 - پیش از دولت ترامپ، «باراک اوباما»، تحریمهای فزاینده طاقت فرسایی را اعمال کرد - ایران به طور متوسط (در شرایط تقسیم قدرت خرید) به رشد ناخالص داخلی 8.7 درصد به ازای هر نفر دست یافت در حالی در ترکیه این رقم فقط 2.9 درصد بود.
شاخصهای رفاه فردی نیز پیشرفت مشابهی را نشان میدهند. بر پایه ترکیب درآمد هر فرد، سطح تحصیلات و میزان امید به زندگی، گزارش توسعه انسانی سال 2018 از میان 189 کشور ایران را در رتبه 60 قرار داد، قبل از ترکیه (64)، مکزیک (74) و برزیل (79).
گذشته از آن، اطلاعات آماری پیشرفت پایداری در دسترسیهای ایرانیها به خدمات اساسی و رفاه زندگی نشان داده اند. امروز تمام خانهها در ایران به برق و آب تصفیه شده دسترسی دارند، بیش از 43 درصد و طبق اطلاعات آماری سال 1973، سی و سه درصد. اکنون 85 درصد از خانهها گاز طبیعی ارزان - که پیش از انقلاب وجود نداشت - در اختیار دارند.
این مقایسه حتی زمانی که ثروت نفتی ایران که کاهش یافته است را در نظر بگیریم - که استانداردهای زندگی در دهه 1970 به آن بستگی داشت - قابل اثباتتر میشود. به لطف افزایش قیمتها تاریخی بالای نفت در پنج سال پیش از انقلاب (1979- 1974)، درآمدهای نفتی ایران بالغ بر مبلغ غیرقابل انتظار 1.03 تریلیون دلار (با احتساب قیمت دلار به نرخ سال 2018) یا حدود 5000 دلار بابت هر فرد در سال بود. پربارترین سالهای پس از انقلاب پنج سال بین سالهای 2007 و2011، درآمد نفتی 0.6 تریلیون دلار یا 1.365 دلار به ازای هر فرد در سال بوده است (که بیش از دو برابر رشد جمعیت از سال 1979 را نیز منعکس میکند).
علیرغم این کاهش، انقلاب اسلامی راه طولانی را برای انجام برخی از وعدههای اساسی خود پیموده است. در دهه 1970 جمعیت شهری نسبت به جمعیت روستایی توسعه نیافته سهم بسیار بیشتری از درآمدهای نفتی داشتند. برای مثال بین سالهای 1973 و 1975 سهم جمعیت شهری که به آب لوله کشی دسترسی داشتند از 65.4 درصد به 79.7 درصد افزایش پیدا کرد در حالی که در مناطق روستایی این رقم از 7.6 درصد به 8.5 درصد افزایش یافت.
از زمان انقلاب که رهبران ایرانی سرمایه گذاری در زیرساختها را دنبال میکردند که نه تنها دسترسی به آب تصفیه شده را افزایش میداد بلکه باعث ارتقا سطح سلامت و میزان تحصیلات در مناطق روستایی میشد. در نتیجه فقر به میزان قابل توجهی کاهش پیدا کرد، از 20 درصد در اوایل دهه 1970 به کمتر از 10 درصد در سال 2014.
گذشته از آن، مانند بسیاری از نظامهای انقلابی، موفقیتهای انقلاب اسلامی بیشتر از سیاستهای مستقیم دولت نشات گرفت - مانند رساندن خدمات و پول نقد به فقرا – تا اینکه به تشویقهای بازار وابسته باشد.
گذشته از آن، هرچند ایران پس از انقلاب عدالت را در بعضی مناطق بهبود بخشید ولی در زمینه تبعیض در کاهش درآمدها کمتر موفق بوده است. شاخص جینی (شاخص معمول در زمینه نابرابری درآمد که صفر نشان دهنده حداکثر برابری است) 0.40 درصد باقی مانده است که که خیلی نسبت به اوایل دهه 1970 کمتر نیست.
با توجه به شاخصهای اقتصادی هدف دولت ترامپ برای تغییر رژیم از داخل ایران هدفی دستنیافتنی است.