بزرگنمایی:
سرانه مطالعه در ایران همواره بحث برانگیز بوده و آمار مطالعه روزانه در کشور از ۲ تا ۷۹ دقیقه متغیر است و به تازگی نیز به علت نوسانات و ناپایداری‌های اقتصادی بیش از پیش مورد هجوم قرار گرفته و سیر نزولی خود را ادامه می‌دهد.
تبسم مهر به نقل از ایسنا، شعله‌های افزایش قیمت و گرانی کاغذ، رفته رفته به بازار کتاب
هم زبانه کشیده و بهای خواندن کتاب را در سرزمین ما که تا پیش از این نیز
به کتاب‌نخوانی شهره بود، بالا برده است.
اگر گذرتان این روزها به بازار کتاب افتاده باشد، کم نیستند آثاری که
وقتی به دنبال قیمت آنها برای خرید می‌گردید، با برچسبی به روی محل درج
قیمت آنها مواجه می‌شوید که نشان از درج قیمتی تازه به روی آنها دارد و این
یعنی مصرف‌کننده باید به طور مستقیم تبعات گرانی کاغذ و تأثیر شرایط ارزی
بر فروش کاغذ را بپذیرد.
ناشران و فروشندگان کتاب نگرانند، نگران روزی که همین تعداد اندک
کتابخوان‌های جامعه هم دیگر کتابی نخرند؛ آنها از بالا رفتن قیمت کتاب
می‌گویند، اتفاقی که خوشایندشان نیست اما انگار راهی جز این هم باقی
نمی‌ماند البته تنها قیمت کاغذ نیست که در کار ناشران اخلال ایجاد کرده،
بالا رفتن ارز هم باعث گرانی لوازم جانبی چاپ شده است.
گرانی کاغذ شاید باعث شده باشد که قیمت کتاب نسبت به سال‌های گذشته
افزایش یابد و تهیه آن برای بسیاری از اقشار جامعه نظیر اقشار کم‌درآمد،
دانشجویان یا ساکنان شهرها و روستاهای کوچک مشکل‌تر از سابق باشد اما اکنون
با قطع شدن سهمیه کاغذ ناشران، تحریم‌های اخیر و بالا رفتن قیمت ارز بیم
آن می‌رود که به تدریج چراغ مطالعه در کشور و به تبع در استان همدان رو به
خاموشی رود.
گرانی کتاب‌های دانشگاهی و گرایش به کپی‌برداری و جزوه‌نویسی
یکی از دانشجویان رشته شیمی دانشگاه بوعلی‌سینای همدان در پاسخ به این
سوال که چرا به جای استفاده از کتاب، به سمت جزوه‌نویسی و یا کپی کردن
جزوه‌ها رفته‌اید، به می‌گوید: کتاب‌های دانشگاهی بسیار گران
شده و حتی خرید کتاب عمومی هم سخت و دور از دسترس است و دانشجویی که شهریه
سنگین دانشگا،٬ مخارج خوابگاه و تغذیه، رفت‌وآمد و سایر هزینه‌ها را
پرداخت می‌کند، قید کتاب و خریدن آن را زده و به سمت جزوه‌نویسی می‌رود.
وی با بیان اینکه نخریدن کتاب در دروس مختلف مشکلاتی را برای ما ایجاد
کرده اما متأسفانه قدرت خرید کتاب را نداریم، می‌افزاید: پدیده جزوه‌نویسی و
حتی کپی کردن صفحات کتاب، علاوه بر اینکه سطح آگاهی دانشجویان را کاهش
می‌دهد، منابع مطالعاتی را محدود و ناقص کرده و توان علمی را نیز می‌گیرد،
در کتابخانه دانشگاه‌ها فقط کتاب‌هایی مورد استفاده قرار می‌گیرند که
کاربرد درسی دارند و در غیر این صورت گذر دانشجویان به کتابخانه نمی‌افتد.
مادری که برای تهیه کتاب‌های کنکوری فرزندش به کتابفروشی آمده، کنکور را
به بلای خانمانسوز دانش‌آموزان تشبیه می‌کند و می‌گوید: پسرم برای دومین
سال متوالی در آزمون سراسری شرکت می‌کند و استرس او را طی این دو سال به یک
آدم عصبی و پریشان تبدیل کرده است.
گرانی برای سلامتی و موفقیت پسرش از یک سو و تأمین هزینه‌ها و خرید کتاب
با این وضع موجود از سوی دیگر ذهن این مادر دلسوز را به خود مشغول کرده
است و در ادامه صحبتش می‌افزاید: قیمت کتاب‌های درسی نسبت به چند سال گذشته
چند برابر شده است به طوریکه تا کنون برای خرید کتاب‌های کنکوری پسرم
چندین میلیون هزینه کرده‌ایم.
گرانی و نوسان قیمت کاغذ باعث بالا رفتن قیمت کتاب شده
مسئول فروش انتشارات طلوع امروز نیز با بیان اینکه در چند سال اخیر فروش
کتاب با افت شدیدی مواجه شده است، می‌گوید: گرانی و
نوسان قیمت کاغذ، یکی از مشکلاتی است که باعث بالا رفتن قیمت کتاب می‌شود و
این موضوع موجب سخت شدن خرید کتاب برای مخاطبان شده است.
محمد معمولر کتاب را ارزشمندترین دستاورد فرهنگی می‌داند و با تأکید بر
لزوم فراهم کردن زمینه خرید آسان آن را برای مردم اظهار می‌کند: کتاب یک
کالای فرهنگی است که نمی‌توان ساده از آن گذر کرد و لازم است زمینه تولید
ارزان‌تر آن فراهم شود.
وی با بیان اینکه باید با راهکارهای فرهنگی زمینه استفاده از کتاب برای
همگان ایجاد شود تا از طریق خرید این کالا، بازار کتاب و محصولات فرهنگی
ارتقاء یافته و رشد کند، ادامه می‌دهد: متأسفانه چند صباحی است که عدم
حمایت از صنعت نشر و پیگیری مشکلات ناشران و بالا رفتن هزینه‌ها، موجب
تأثیرگذاری بیش از پیش و کسادی این بازار مهم فرهنگی شده است همچنین قشر
کتابخوان اکثرا از طبقه متوسط اما تحصیلکرده جامعه هستند و حتی دانشجویانی
که برای تحصیلشان نیاز مبرمی به کتاب دارند نیز توانایی خرید کتاب را
ندارند.
معمولر با اشاره به اینکه رکود و گرانی در بازار کتاب مشهود و ملموس
است، عنوان می‌کند: رکود اقتصادی و کاهش قدرت خرید مردم جامعه می‌تواند در
مطالعه و کتابخوانی تأثیر بگذارد اما نکته مهم اینجاست که فعالان فرهنگی
قائل به این نیستند که اقتصاد بر فرهنگ تأثیر می‌گذارد.
وی با مهم خواندن نقش مدیران و متولیان فرهنگی در این زمینه می‌گوید: از
این‌رو از مسئولان می‌خواهیم با آماده‌سازی شرایط لازم مانند توسعه
کتابخانه‌های دانشگاه‌ها که حاصل آن هم برای دانشجویان و هم فروشندگان است،
حمایت ویژه از ناشر و افزایش یارانه کتاب به ناشران و فعالان داخلی
به‌منظور کاهش قیمت‌ها و رضایتمندی علاقمندان کتاب، هماهنگی بیشتر نهادهای
فرهنگی به‌منظور آموزش و ترویج فرهنگ مطالعه در جامعه از سنین پایین،
بسترهای مناسب را برای داشتن نسلی فعال، پویا و اهل فکر و فرهنگ مهیا
سازند.
فضای مجازی هیچ‌وقت جای کتاب را نمی‌گیرد
یک جامعه‌شناس نیز با بیان اینکه استفاده از فضای مجازی و اینترنت
هیچ‌وقت نمی‌تواند جایگاه و اهمیت مطالعه کتاب را پر کند، می‌گوید: گرایش مردم به سوی کتاب و کتابخوانی نیاز به فرهنگسازی دارد و در
این راستا صداوسیما، رسانه‌ها، آموزش و پرورش و سایر نهادهای فرهنگی باید
به کتاب و مطالعه آن بهای بیشتری دهند تا بتوانیم فرهنگ کتاب و کتابخوانی
را در جامعه نهادینه کنیم.
دکتر صفی‌اله صفایی با بیان اینکه کتاب با اینترنت و فضای مجازی قابل
مقایسه نیست چرا که کتاب مفاهیم عمقی و تأثیرگذار را در جامعه منتقل
می‌کند، می‌افزاید: باید شرایطی فراهم شود تا در کنار فرهنگسازی مناسب برای
سوق دادن افراد به سوی مطالعه، با توسعه فضاهای کتابخانه‌ای کتاب را
سهل‌الوصول‌تر در اختیار افراد قرار دهیم.
نبود فرهنگ مطالعه
وی علت اصلی گرایش نداشتن افراد به مطالعه را نبود فرهنگ مطالعه می‌داند
و اظهار می‌کند: اگر خانواده‌ها به گونه‌ای عمل کنند که کتاب را از سنین
کودکی به عنوان یک نیاز به فرزندانشان بشناسانند، مطالعه به عنوان یک فرهنگ
در وجود آنها نهادینه خواهد شد.
صفایی با بیان اینکه فرزندان الگوی مطالعه و کتابخوانی را از
خانواده‌هایشان می‌گیرند، می‌گوید: فرهنگسازی در زمینه گرایش بیشتر افراد
به سوی مطالعه در خانواده‌ها شکل می‌گیرد و این امر لزوم برنامه‌ریزی
خانواده‌ها برای آشنایی درست فرزندانشان با کتاب را نشان می‌دهد.
وی با اشاره به اینکه جامعه‌ای که اهل کتاب نباشد با افزایش آسیب‌های
اجتماعی مواجه خواهد شد، عنوان کرد: بین توسعه‌یافتگی و سرانه مطالعه رابطه
مستقیم وجود دارد به طوریکه هر چه مطالعه بیشتر باشد جامعه توسعه‌یافته‌تر
است.
این جامعه‌شناس با بیان اینکه دولت باید برای خرید کتاب یارانه پرداخت
کند، عنوان می‌کند: یارانه‌ای که دولت برای خرید کتاب پرداخت می‌کند بسیار
با ارزش‌تر از یارانه‌ای است که برای خوراک پرداخت می‌شود.
کتاب خواندن امری فانتزی تلقی می‌شود
وی با تأکید بر اینکه باید چاره‌ای برای افزایش کتابخوانی با توجه به
شرایط فعلی و بالا رفتن قیمت کتاب بیندیشیم، می‌افزاید: موضوع کتاب و
مطالعه هنوز به یک ضرورت و اولویت در زندگی مردم نرسیده و این عدم ضرورت را
در نبود و یا میزان کم سهم کتاب در سبد خرید خانواده‌ها می‌توان مشاهده
کرد.
وی با بیان اینکه با افزایش آگاهی افراد و توان علمی آنها جرم و جنایت
در جامعه کاهش پیدا می‌کند، می‌گوید: مطالعه کتاب تأثیر عمیقی بر ذهن افراد
دارد و برای تربیت شهروند اجتماعی و دانا باید فرهنگ کتابخوانی را در
استان افزایش دهیم.
این جامعه‌شناس با تأکید بر اینکه هنوز فرهنگ مطالعه در جامعه ما آنطور
که باید و شاید جا نیفتاده است و کتاب خواندن را یک امر فانتزی می‌دانیم،
اظهار می‌کند: با وجودی از کتاب به عنوان یار مهربان یاد می‌کنیم که هنوز
با کتاب آنطور که باید و شاید مانوس نشده‌ایم.
وی گرانی کتاب را یکی دیگر از دلایل کاهش اقبال به مطالعه می‌داند و
می‌افزاید: قیمت تقریبا بالای کتاب‌های خوب در کاهش میزان مطالعه موثر است
البته در سال‌های قبل که قیمت کتاب چندان بالا نبود باز هم اقبال به مطالعه
کم بود و افزایش نسبی قیمت کتاب به عنوان علت اصلی نمی‌تواند درنظر گرفته
شود.