بزرگنمایی:

تبسم مهر - وقتی موضوع بخشیدن مهریه مطرح می‌شود، عده‌ای ناخودآگاه به یاد طلاق و جدایی می‌افتند؛ آنجاکه خانم با ناراحتی و شکایت آخرین تیر خلاص را رها می‌کند و می‌گوید: «مهرم حلال و جانم آزاد!»

- اخبار فرهنگی -
به گزارش خبرنگار فرهنگی باشگاه خبرنگاران پویا ، به نظر عده‌ای، بخشیدن مهریه تنها به زمان مشاجره و طلاق همسران مربوط است. اما وقتی دستورات سبک زندگی اسلامی را مرور کنیم، به این نتیجه می‌رسیم که بخشیدن مهریه یکی از قواعد و راهکارهایی است که دوستی و محبت را میان همسران افزایش می‌دهد و اگر مطابق دستورات و شرایط خود اجرا شود، خیر و برکت دنیا و رحمت اخروی را به همراه دارد.
در این دوران که در حین افزایش مشکلات اقتصادی و گرفتاری‌های مالی، مهریه در بعضی از خانواده‌ها با سال تولد و شماره شناسنامه تعیین می‌شود و سر از رقم‌های نجومی درمی‌آورد، خوب است بخشیدن مهریه به عنوان یکی از شیوه‌های برگشتن آرامش به زندگی‌ها بازگو شود تا مرد خانه به جای آنکه نگران بدهی سنگین به همسرش باشد، آرامش داشته باشد که همسرش نه تنها بر مشکلات و گرفتاری‌های او اضافه نمی‌کند، بلکه همراه و دلسوز اوست.
خبرگزاری تسنیم در گفت‌وگویی که با حجت الاسلام دکتر رضا صدر، استاد حوزه و دانشگاه و پژوهشگر دینی، انجام داده است به بررسی این دستورالعمل در سبک زندگی اسلامی پرداخته است. این کارشناس دینی درخصوص وظایف همسران در این مورد تأکید کرده است که: «این یک واقعیت است وقتی زنی مهریه‌اش را به صورت کامل یا حتی جزئی به همسرش می‌بخشد، این کار باعث می‌شود که اعتماد و محبت مرد را به خودش جذب کند و این نکته را به او یادآوری کند که پول و مادیات در برابر مهر و محبتی که نسبت به او دارد، ناچیز و بی‌ارزش است. در مقابل، مرد هم باید قدردان لطف و محبت همسرش باشد و به ازای پرداخت نکردن مهریه، مهر و محبت خود را به او نشان بدهد. به این شکل است که پایه‌های الفت و دوستی بین همسران مستحکم شده و اعضای خانواده با یکدیگر مهربان و همدل خواهند بود.»
البته بعضی از خانم‌ها با شرط و شروط حاضر به بخشیدن مهریه خود هستند، مثلاً با همسر خود شرط می‌گذارند که اگر اجازه بدهی ادامه تحصیل بدهم یا فلان کار را انجام بدهی، مهریه‌ام را به تو می‌بخشم. حجت الاسلام صدر در این مورد توضیح می‌دهد: «در بخشیدن مهریه هیچ شرطی نمی‌شود گذاشت. البته می‌توان شرط و شروط‌ را جدا از بحث بخشیدن مهریه ثبت کرد. در عین حال این نکته هم باید مورد نظر باشد که به هر حال بخشیدن مهریه از طرف خانم برای این است که صلح و صفا در خانواده ایجاد شود، نه اینکه هر کسی به دنبال حق خودش باشد و همسرش را از یاد ببرد.»
محبت را به خانه ببرید
*موضوع بخشیدن مهریه در برخی از خانواده‌ها به عنوان یکی از مسائل مطرح است. رویکرد اسلام نسبت به موضوع بخشیدن مهریه توسط خانم‌ها چیست؟
در کتاب وسائل الشیعه به نقل از امام حسین علیه‌السلام آمده است: روزی پیامبر صلی‌الله علیه و آله در مجلسی نشسته بودند و درباره آداب معاشرت میان همسران صحبت می‌کردند. در ضمن صحبت‌هایشان فرمودند: «هر زنی که قبل از عروسی و در زمان عقد مهریه‌اش را به شوهرش ببخشد، خداوند متعال به ازای هر یک دیناری که او از مهریه‌اش بخشیده، پاداش آزاد کردن یک بنده اسیر را به حساب نامه اعمالش خواهد نوشت». یکی از افراد آن جمع پرسید: «اگر زنی مهریه‌اش را بعد از عروسی و در زمان زندگی کنار همسرش به او ببخشد، چه پاداشی دارد؟» پیامبر صلی‌الله علیه و آله در جواب فرمودند: «این کار باعث افزایش مودت و الفت بین آن‌ها می‌شود».
بیشتر بخوانید: فرزندانمان چگونه با حجاب انس بگیرند؟
*طبق این روایت باید نتیجه بگیریم که بخشیدن مهریه از سوی خانم‌ها موجب جلب محبت همسر می‌شود؟ در این صورت وظیفه مردان در برابر خانم‌ها چیست؟
بله. این یک واقعیت است که وقتی زنی مهریه‌اش را به صورت کامل یا حتی جزئی به همسرش می‌بخشد، این کار باعث می‌شود که اعتماد و محبت مرد را به خودش جذب کند و این نکته را به او یادآوری کند که پول و مادیات در برابر مهر و محبتی که نسبت به او دارد، ناچیز و بی‌ارزش است.
در این صورت، مرد هم باید قدردان لطف و محبت همسرش باشد و به ازای پرداخت نکردن مهریه، مهر و محبت خود را به او نشان بدهد. به این شکل است که پایه‌های الفت و دوستی بین همسران مستحکم شده و اعضای خانواده با یکدیگر مهربان و همدل خواهند بود.

مالی که حلال می‌شود
*موضع دیگری که حتی قبل از بخشیدن مهریه مطرح می‌شود، میزان مهریه است که قبل از ازدواج و در دوران خواستگاری مطرح می‌شود. توصیه اسلام در مورد مقدار مهریه چیست؟ درواقع می‌خواهیم بدانیم آیا اسلام مبلغ و مقدار مشخصی برای مهریه خانم‌ها تعیین کرده است؟
آیات و روایات بسیاری درباره مهریه وجود دارد. به مردان توصیه شده که مهریه همسر خود را به اندازه‌ای تعیین کنند که توان پرداخت آن را داشته باشند. در مقابل به زنان هم توصیه شده که حتی‌الامکان مهریه خود را به طور کامل یا حتی جزئی به همسر خود ببخشند.
خداوند در آیه چهارم سوره نساء می‌فرماید: « وَ آتُوا النِّساءَ صَدُقاتِهِنَّ نِحْلَهً فَإِنْ طِبْنَ لَکمْ عَنْ شَی‏ءٍ مِنْهُ نَفْساً فَکلُوهُ هَنیئاً مَریئاً ؛ مهر زنان را به طور کامل به عنوان یک بدهى یا عطیه به آنان بپردازید (اگرچه فریضه واجب شما و عطیه الهی آن‌ها است) ولى اگر آن‌ها چیزى از آن را با رضایت خاطر به شما ببخشند، حلال و گوارا مصرف کنید».
در حقیقت مهریه حقی است که زن بر همسر خود دارد و زن مالک آن است. در این شرایط، برای هیچ کس حتی پدر زن حلال نیست که مهریه او را از شوهرش بگیرد و برای خودش بردارد؛ مگر در حالتی که زن از این کار راضی باشد. چون مهریه حقی است که بر عهده مرد است و او وظیفه دارد این حق را ادا کند؛ چه زنش را طلاق بدهد و چه با او زندگی کند.
حتی اگر مرد از دنیا برود، مهریه زن از ارث آن مرد برداشته شده و به او داده می‌شود. در این شرایط، اگر زنی مهریه خود را به همسرش ببخشد، از آن به بعد مسئولیت پرداخت مهریه از مرد برداشته می‌شود.
آخرت را هم بخرید
*اشاره کردید که بخشیدن مهریه، موجب افزایش دوستی و محبت میان زن و شوهر می‌شود. در کنار خیر و محبت در دنیا، آیا پاداش وسیع‌تر و اخروی هم در انتظار خانمی که مهریه خود را برای رضای خدا به همسرش می‌بخشد، خواهد بود؟
بله. زنی که به دلیل مهر و محبت نسبت به همسرش، مهریه خود را به او می‌بخشد و از گرفتن پول، سکه و مادیات چشم‌پوشی می‌کند تا علاقه خود را به همسرش نشان بدهد، نه تنها در این دنیا از برکات‌ این کار خود بهره‌مند می‌شود بلکه در آخرت هم پاداش دریافت می‌کند.
علامه حر عاملی در کتاب وسائل الشیعه روایتی به نقل از پیامبر اکرم صلی‌الله علیه و آله نوشته، مبنی بر اینکه آن حضرت فرمودند: «3‌ گروه ‌از زنان هستند که ‌خداوند متعال عذاب ‌قبر را از آن‌ها برطرف‌ کرده ‌و آنان را در روز قیامت با دخترم فاطمه محشور خواهد کرد». مردم با خودشان فکر کردند چه کسانی هستند که تا این اندازه مورد لطف و مهربانی خدا قرار می‌گیرند. پیامبر اکرم صلی‌الله علیه و آله این 3 گروه از زنان را این طور معرفی کردند که: «اول زنی است که در برابر غیرت شوهرش صبر کند. دوم زنی است که در برابر بداخلاقی ‌همسرش شکیبا و بردبار باشد. سوم زنی است که مهریه‌اش را به شوهرش می‌بخشد». سپس در ادامه تأکید کردند: «خداوند متعال به هر دسته از این زنان، پاداش هزار شهید را می‌دهد و برای هر یک از آنان عبادت یک سال را می‌نویسد».
بیشتر بخوانید: راهکارهای درمانی برای کسانی که به قسم خوردن عادت کرده اند/ این ترک عادت، موجب مرض نمی‌شود
هدیه‌ای که بر آقایان حلال است
*بنابراین مهریه‌ای که زن به همسرش می‌بخشد، برای مرد کاملاً حلال خواهد بود.
همین طور است. در اسلام تأکید شده هر چیزی را که انسان از راه حلال به دست بیاورد، برایش گواراست. خوردنی‌های حلال که از راه حلال به دست می‌آیند کم نیستند اما یکی از آن‌ها همین مهریه‌ای است که خانم از روی محبت و با رضایت کامل به همسرش می‌بخشد.
*آیا این نکته هم مصداق روایی دارد؟
بله. امام صادق علیه‌السلام ماجرایی را تعریف کرده‌اند که چطور مهریه بخشیده شده یک خانم، همسر او را از بیماری نجات داد. ماجرا از این قرار بوده که مردی با حالت بیماری و درد خدمت حضرت امیرالمؤمنین امام علی علیه‌السلام رفت و گفت در ناحیه شکم دردی دارم که هر درمانی انجام می‌دهم، فایده‌ای ندارد و دردم آرام نمی‌شود. امام علی علیه‌السلام از او پرسیدند: «آیا همسر داری؟» مرد جواب مثبت داد. امام فرمودند: «از همسرت درخواست کن مقداری از مهریه‌اش را به تو ببخشد. البته باید او را راضی کنی تا با رضایت کامل این کار را انجام دهد. سپس با پول مهریه به بازار برو و با آن کمی‌ عسل بخر. آن عسل را در آب باران حل کن و بنوش تا دردت آرام شود».
مرد دستور حضرت امیرالمؤمنین علیه‌السلام را اجرا کرد و خیلی زود دردش آرام شد و شفا پیدا کرد اما از حکمت این دستورالعمل متعجب بود. به همین دلیل یک‌بار دیگر خدمت آن حضرت رفت و حکمت کار را پرسید.
امام با توجه به آیات قرآن فرمودند: به 3 دلیل این کار باعث شفای تو شد. نخست اینکه طبق آیه چهارم سوره نساء خداوند می‌فرماید: « وَ آتُوا النِّساءَ صَدُقاتِهِنَّ نِحْلَهً فَإِنْ طِبْنَ لَکمْ عَنْ شَی‏ءٍ مِنْهُ نَفْساً فَکلُوهُ هَنیئاً مَریئاً ؛ اگر همسران شما با رضایت قلبى چیزى از مهر خود را به شما بخشیدند، می‌‏توانید آن را حلال و گوارا بخورید.»
دوم مربوط به خاصیت عسل است که در آیه 69 سوره نحل آمده: « یخْرُجُ مِنْ بُطُونِها شَرابٌ مُخْتَلِفٌ أَلْوانُهُ فیهِ شِفاءٌ لِلنَّاسِ إِنَّ فی‏ ذلِک لَآیهً لِقَوْمٍ یتَفَکرُونَ ؛ از درون شکم آن‌ها، نوشیدنى‌ای با رنگ‌هاى مختلف خارج مى‏شود که در آن شفا براى مردم هست به درستی که در آن نشانه‌ای برای مردمی است که اهل تفکر هستند».
دلیل سوم هم در آیه 9 سوره «ق» درباره آب باران است که آمده: « وَ نَزَّلْنا مِنَ السَّماءِ ماءً مُبارَکاً ؛ و از آسمان آبى پربرکت نازل کردیم».
چگونه مهریه‌ام را ببخشم؟
*به هر حال هر کاری آداب و شرایط خاص خودش را دارد که باید به آن‌ها توجه داشت. آیا بخشیدن مهریه هم دارای شرایط خاصی است که باید رعایت شود و یا هر خانمی به راحتی می‌تواند برای بخشیدن مهریه خود به همسرش اقدام کند؟
بخشیدن مهریه هم حساب و کتاب دارد و نباید بی‌گدار به آب زد. حالا اگر خانمی ‌تصمیم قطعی گرفته باشد که مهریه‌اش را به طور کامل یا حتی بخشی از آن را به همسرش ببخشد، باید خودش و همسرش شرایطی را رعایت کنند.
*چه شرایطی؟
اولین شرط این است که خانم فکر همه جوانب و شرایط را بکند و اگر آن‌قدر به همسرش علاقه‌مند است و به او اعتماد دارد که در زندگی پشتش را خالی نمی‌کند، می‌تواند از گرفتن مهریه صرف‌نظر کند چراکه عده‌ای معتقدند بخشیدن مهریه به عنوان «هبه» محسوب می‌شود که برگشتن آن هم ممکن است.
* یعنی اگر خانمی ‌مهریه‌اش را ببخشد، بعد‌ها می‌تواند دوباره آن را مطالبه کند؟
بله. این اتفاق به راحتی و با رعایت قوانین اسلامی ممکن است. البته عده‌ای هم مهریه را «دین» دانسته‌اند و معتقدند پس‌گرفتنی در کار نیست. یعنی این طور نیست که اگر زنی مهریه‌اش را بخشید، بعداً پشیمان شود و دوباره آن را مطالبه کند.
شرط دیگر در بخشیدن مهریه این است که مرد هم این خواسته زن را قبول کند. درواقع مهریه بخشیده شده، هبه و بخششی از طرف زن است و مرد باید آن را بپذیرد تا بخشیدن مهریه محقق شود.
* گاهی اتفاق می‌افتد که خانمی مهریه خود را با شرایطی می‌بخشد. آیا شرط گذاشتن برای بخشیدن مهریه صحیح است؟
همان طور که در سؤال اشاره کردید مورد دیگر برای بخشش مهریه این است که بعضی از خانم‌ها می‌خواهند برای بخشیدن مهریه خود شرط بگذارند که همسرشان کارهایی را انجام بدهد. مثلاً خانم را طلاق ندهد یا اجازه درس خواندن و ادامه تحصیل را به او بدهد.
در این موارد باید توجه داشت که در بخشیدن مهریه هیچ شرطی نمی‌توان گذاشت. البته می‌توان شرط و شروط‌ را جدا از بحث بخشیدن مهریه ثبت کرد.
در عین حال این نکته هم باید مورد نظر باشد که به هر حال بخشیدن مهریه از طرف خانم برای این است که صلح و صفا در خانواده ایجاد شود، نه اینکه هر کسی به دنبال حق خودش باشد و همسرش را از یاد ببرد.
اجبار ممنوع!
* برخی از آقایان، همسر خود را مجبور می‌کنند که مهریه خود را ببخشد. رویکرد اسلام به این رویه چیست؟
طبق دستورات اسلامی‌ یکی از دلایلی که پرداخت مهریه بر مردان واجب شده، رسیدن به آرامش و ایجاد امنیت مالی برای خانم‌هاست. در عین حال به زنان هم توصیه شده که مهریه خود را به همسر خود ببخشند تا از این طریق، برکت و مهربانی به خانه‌ها وارد شود.
در این شرایط، اگر مردی با زور و اجبار و تهدید، همسر خود را مجبور کند که مهریه‌اش را به او ببخشد، نه تنها برخلاف قوانین اسلام عمل کرده و مرتکب گناه شده بلکه دیگر نمی‌تواند از همسرش انتظار داشته باشد تا با محبت و الفت با او برخورد کند چراکه او را از حق طبیعی و شرعی‌اش محروم کرده.
خداوند متعال در آیه 19 سوره نساء در همین خصوص می‌فرماید: « یا أَیهَا الَّذینَ آمَنُوا لا یحِلُّ لَکمْ أَنْ تَرِثُوا النِّساءَ کرْهاً وَ لا تَعْضُلُوهُنَّ لِتَذْهَبُوا بِبَعْضِ ما آتَیتُمُوهُنَّ ؛ ای کسانی که ایمان آورده‌اید! بر شما حلال نیست که زنان را با اکراه به ارث برید و بر آنان سخت بگیرید تا بعضی از آنچه را به آنان بخشیده‌اید خود ببرید». در این آیه، به طور کلی مردان از اینکه به هر شیوه‌ای به زنان خود سخت بگیرند نهی شده‌اند تا آن‌ها مهریه خود را ببخشند.
البته این حکم هم تبصره و استثنایی دارد که در سوره نساء آمده و مربوط به زنانی است که عمل زشت آشکار مرتکب شده باشند؛ به طوری که ادامه زندگی مشترک به مخاطره بیفتد یا حتی ادامه دادن به آن زندگی به صلاح هیچ‌یک از زن و شوهر نباشد. اما در مجموع مردان اجازه ندارند که به زنان باعفت خود سخت بگیرند و آنان را در فشار روحی و روانی قرار بدهند تا مهریه‌شان را ببخشند.
*گفتگو از : مریم مرتضوی
انتهای پیام/