بزرگنمایی:

تبسم مهر - تهران- ایرنا- حمیدرضا جلایی پور استاد جامعه شناسی می‌گوید: نظام سیاسی ایران دارای دوپارگی است و این مساله باید برطرف شود؛ در غیر این صورت آینده سیاسی کشور نگران کننده است.

به گزارش روز پنج شنبه خبرنگار گروه دانشگاه ایرنا، جلایی‌پور در نشست تخصصی "چالش‌های انقلاب اسلامی در دهه پنجم" با محوریت جمهوریت، با اشاره به گذشت چهل سال از انقلاب ایران و تأسیس نظام جمهوری اسلامی به عنوان یکی از پیامدهای آن، اظهار کرد: سنخ‌های تحلیلی متعددی جهت تحلیل و بررسی این نظام در کشور وجود دارد.
در این نشست که در پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی برگزار شد، علیرضا شجاعی زند استادیار دانشگاه تربیت مدرس نیز حضور داشت .
جلایی پور ادامه داد : یکی از این سنخ‌های تحلیلی، حکومت سیاسی شیعه مداری است. مهم‌ترین کارکرد این نوع از حکومت اجرای احکام و دستورات اسلام و مورد استفاده اصولگرایان رادیکال است.
وی ادامه داد: این نوع از حکومت چنان چه زیر فشارهای عمومی داخلی و خارجی نباشد، تمایل به استفاده از عنوان جمهوری اسلامی نیز ندارد.
به گفته جلایی‌پور این نگاه در دولت محمود احمدی نژاد وجود داشت و از واژه دولت اسلامی به جای دولت جمهوری اسلامی استفاده می‌شد.
این استاد جامعه شناسی مردم سالاری دینی را یکی دیگر از سنخ‌های تحلیلی خواند و افزود: اصولگرایان میانه رو معتقد به چنین جریانی هستند. در این نظام ضمن حراست از اسلام، برخی از گزینه‌ها نظیر انتخاب رئیس جمهوری و... در دست مردم و نمایندگان آن‌ها قرار دارد.
جلایی‌پور افزود: سنخ تحلیلی سوم که مورد توجه جریان‌های اصلاح طلب است، عنوان سیاسی نیمه مردمی (نیمه دموکراتیک) را برخود دارد. در این نظام بخشی از نیروها مردمی و بخشی دیگر غیر مردمی است.
به عقیده این استاد دانشگاه نظام سیاسی نیمه مردمی نیز به طور کامل دموکراتیک نیست، چرا که دموکراسی کامل تنها در شرایطی محقق می‌شود که تمام نیروهای قدرتمند حاکم پاسخگو باشند.
به گفته وی ، حجت الاسلام سید محمد خاتمی نیز به عنوان رهبر اصلاح طلبان خود معتقد به دموکراسی سازگار با دین بود.
جلایی‌پور پور خاطرنشان کرد: سنخ تحلیلی چهارم نظام سیاسی ایران را نظام اقتدارگرایی می‌داند که بیشتر در میان تحول طلبان مطرح است. این نظام حکومتی فقهی است که مخالفان خود را با اقتدار حذف می‌کند و اصل نمایندگی را در بر ندارد.
وی ادامه داد: نظام‌های سیاسی به طور کلی پیچیده و چند لایه است و سنخ‌های تحلیلی ابزاری جهت احاطه بر این پیچیدگی به شمار می‌رود.
جلایی‌پور تاکید کرد: حکومت ایران نیز بسیار وسیع و حجیم است و اغلب قلمروها (سیاسی، اقتصادی، اجتماعی و...) را پوشش می‌دهد. کنترل وسیعی دارد و در برقراری امنیت بسیار کاربردی و پرهزینه عمل می‌کند. در سیاست بی دریغ از دین استفاده و در برخی از بخش‌های آن رانت و اخلاص وجود دارد. اما مهم‌ترین خصیصه آن دوپارگی به شمار می‌رود
وی تصریح کرد: در نظام سیاسی ایران دو دولت رسمی و موازی وجود دارد. دولت موازی توسط آرای مردم انتخاب شده و تاحدودی بدان‌ها پاسخگو است.
این تحلیل گر اجتماعی ادامه داد: دولت موازی از امکانات عمومی استفاده می‌کند، مشروعیت خود را از اسلام می‌داند و تفسیر خاصی از تشیع دارد.
به گفته وی در چهار دهه گذشته دولت موازی به لحاظ سازمانی گسترده‌تر شده و عملکرد دولت رسمی را در چنبره قرار داده است.
وی افزود: این دولت موازی گاه در مقابل رای مردم ایستاده و می‌تواند فرایند اصلاحات را کند کند.
جلایی‌پور یادآور شد: در این نظام دوپاره دو نوع از دیپلماسی وجود دارد، دیپلماسی مبتنی بر منافع ملی که تعاملی بوده و دیپلماسی استثنایی که در تبلیغات تقابلی و بسیار هزینه بر است.
این جامعه شناس با اشاره به برجام به عنوان یک مصداق تأکید کرد: بخشی از حکومت در این نظام دوپاره فعالیت بخشی دیگر از حکومت را خنثی می‌کند.
وی با اشاره به دیگر خصیصه نظام اسلامی ایران واژه چدنی- ژله ای را عنوان و اظهار کرد: این نظام نسبت به مخالفان سازماندهی شده و دولت آن به عنوان مهمترین نهاد جامعه با انواع ریسک‌ها روبرو است.
وی حذف و حصر برخی از شخصیت‌ها و فرو ریختن ساختمان پلاسکو را به عنوان مصداق‌های این مسائل بیان کرد.
جلایی‌پور جامعه ایران را جنبشی خواند و افزود: در این جامعه تقاضاها تخلیه نمی‌شود. باید دوپارگی نظام برطرف شود، مطالبات پاسخ داده شود و نظام سیاسی ایران یکپارچه گردد، در غیر این صورت آینده سیاسی کشور نگران کننده است.
در ادامه نشست علیرضا شجاعی زند با انتقاد از این مسأله که گفته‌های حمیدرضا جلایی‌پور در زمینه جمهوریت نبود و تنها تحلیلی از وضعیت کنونی نظام کشور ارائه کرد، اظهار داشت: موضوع جمهوریت برای حکومت‌های ایدئولوژی و همچنین حکومت‌های دینی مسأله آفرین است. این مسأله از یک سو مرتبط به دین و از سوی دیگر مرتبط به انتظاراتی است که از دین وجود دارد.
وی با بیان این‌که بسیاری از نظریه پردازان در فهم انقلاب ایران ناتوانند، افزود: تلقی صفر و یک در باب اسلام چندان صادق نیست و این جریان بسیار پیچیده است.
شجاعی زند با اشاره به برخی از متفکران غربی نظیر نیچه تصریح کرد: وجود بعضی از دوگانه‌ها نظر بسیاری از جامعه شناسان را به نظام سیاسی کشور و همچنین انقلاب اسلامی جلب کرد.
وی ادامه داد: این پارادوکس‌ها برای خود ما نیز در بسیاری از مواقع مورد توجه است. این مسأله که آیا دین ایدولوژی است یا امری معنوی و عرفانی؟
شجاعی زند در ادامه افزود: ایده جمهوری اسلامی ایران بی اعتنا به شرایط روز کشور نیست اما جوهره آن دینی و شیعی است. نظام کشور یادآور عناصری از اندیشه‌های مدرن و پیوندی با سنت‌های گذشته مردم است.
وی گفت: نگاه اسلام به انسان و خدا، آخرت، عقل و وحی و همچنین اعتنا به محیط بیرونی در عین توجه به درون، نشان از ریشه دار بودن آموزه‌های دینی نظام اسلامی ایران است.
این تحلیل گر مسائل اجتماعی با اشاره به تفسیر برخی صاحب نظران در مورد ترکیب جمهوریت و اسلام گفت: بسیاری معتقدند انقلاب اسلامی ایران به هم آوری سنت و مدرنیته و همچنین تجربه یک جریان مدرن در یک بستر سنتی است.
شجاعی زند با انتقاد از این تفسیر ادامه داد: سنت را در جایگاه دین قرار داده و هردو را مربوط به گذشته می‌دانند. اگرچه باورهای دینی عقبه در گذشته بشریت دارد اما دین را نباید متعلق به گذشته خواند.
به عقیده شجاعی زند سرمایه داری، فردگرایی و عقل مدرن هستند اما جمهوریت را نباید مدرن قلمداد کرد.
وی خاطرنشان کرد: انقلاب اگر کامل باشد، فلسفه سیاسی جدیدی را جایگزین می‌کند. به عقیده وی فلسفه سیاسی پاسخ به این پرسش است که چه کسی، با چه هدفی، بر چه پایه و به چه نحوی حکومت می‌کند.
وی یادآور شد: در فرایند انقلاب ایران امام خمینی (ره) نخستین کسی است که فلسفه سیاسی نوینی را جایگزین و ایده‌های وی عقبه‌های دینی دارد.
جلایی‌پور در ادامه این نشست در پاسخ به این پرسش که آیا نگاه شما با نگاه امام خمینی منطبق است، عنوان کرد: شخصیت امام را نباید ساده ارزیابی کرد. وی یک انقلاب مردمی را به ثمر رساند. فردی بود که در شناخت مردم و جریان‌های مردمی بی نظیر بود و با زمانه زندگی می‌کرد.
وی افزود: چنان چه امروز امام زنده بود، دولت موازی شکل نمی‌گرفت و کشور فرصت‌های بیشتری را در اختیار داشت.
جلایی‌پور ادامه داد: امروز اگر امام زنده بود، قطعا شرایط کشور به نفع جمهوریت و مردم بود و بسیاری در راستای منافع شخصی خود از دین استفاده نمی‌کردند.
شجاعی زند نیز در خصوص صحبت‌های جلایی‌پور گفت: امام خمینی معتقد به رهبری و حکومت انسان شایسته بود و نگاه وی با حکومت‌های موروثی سازگار نبود.
این استاد جامعه شناسی افزود: وی ترکیب جمهوریت و اسلام را دو موضوع واحد کنار یکدیگر نمی‌دانست. امام اسلام را اصل، محتوا، جهت دهنده و جمهوریت را تعیین شده به دست مردم و رابطه این دو را نیز با یکدیگر ظرف و مظروف می‌خواند.
وی عنوان کرد: اندیشه‌های امام منطبق با شرایط جدید بود و چیزی را به مردم تحمیل نمی‌کرد اما معتقد بود هدف حکومت، ویژگی‌های حاکم و مشروعیت نظام را اسلام تعیین می‌کند.
شجاعی زند همچنین با انتقاد از برخی گفته‌های جلایی‌پور خاطرنشان کرد: امام اگرچه معتقد به جمهوریت بود اما درخصوص دموکراسی همواره با احتیاط برخورد می‌کرد.
در پایان این نشست جلایی‌پور در پاسخ به سوال آخر که چنان چه بین اسلام و جمهوریت تعارض شود، چگونه باید برخورد کرد، گفت: امام خمینی در دوران حکومت خود، دولت، بنیاد مستضعفین و... را واگذار کرد. این مساله نشان می‌دهد که میزان رای ملت است در گفته‌‌های امام حقیقی بود.
وی افزود: در دوران امام، گروه‌های نظامی برخلاف امروز در سیاست‌های کلان کشوری دخالت نمی‌کردند.
جلایی‌پور ادامه داد: امروزه بودجه نهادهای مذهبی از بودجه عمومی کشور است. درحالی که حوزه‌های علمیه باید متکی بر مردم باشند. امروز اگر امام زنده بود، این اتفاق نمی‌افتاد.
وی تاکید کرد: درست است که اصل با اسلام است اما دولت نباید این مسأله را تحمیل کند. شهروندان ایران باید آن را حفظ کنند.
جلایی‌پور اظهار کرد: نظارت استصوابی به معنای امروزی در زمان امام مطرح نبود. امروزه یاران درجه اول انقلاب نیز از سیستم حذف شده اند. برخی از نمایندگان که سال‌ها در سمت نمایندگی حضور داشتند، برکنار شده اند.
وی با تاکید بر رقابت و جمهوریت خاطرنشان کرد: در اداره جامعه نمی‌توان مردم را نادیده گرفت. باید رقابت برقرار باشد تا مردم انتخاب کنند.
شجاعی زند نیز در ادامه صحبت‌های جلایی‌پور عنوان کرد: امروزه جمهوریت در نظام اسلامی نه تنها تضعیف نشده بلکه پررنگ‌تر نیز شده است.
وی با انتقاد از گفته‌های جلایی‌پور اظهار کرد: امروزه اگر بسیاری از انقلابیون از سیستم اداره کشور حذف شده اند به سبب تقابل با نظام است. حتی گفته‌های خود شما در خصوص حجم مسوولان نظام نسبت به دوران امام به رهبری اشاره دارد.
وی تصریح کرد: دانشگاه‌های کشور و روشنفکران جامعه نیز باورهای غربی را تبلیغ می‌کنند. کدام نظام سیاسی به مخالفان خود اجازه کاندیدا شدن می‌دهد؟ کسانی که با دین مخالف هستند.
این تحلیل گر مسائل اجتماعی افزود: امروزه اگر بعضی از نمایندگان رد صلاحیت می‌شوند، خود معترفند که از انقلاب کردن پشیمان اند، چنین افرادی چگونه وارد مجلس شده و برای این انقلاب فعالیت کنند؟ صلاحیت مادام‌العمر نیست.
وی همچنین در پایان در خصوص گفته‌های جلایی‌پور نسبت به این مسأله که کمتر از 5٠ درصد مردم زیر پوشش جمهوری اسلامی ایران قرار دارند، یادآور شد: حضور مردم در راهپیمایی 22 بهمن نشان از ایستادگی آن‌ها و حمایت از این نظام است.
**9489**1601**
انتهای پیام /*