بزرگنمایی:

تبسم مهر - تهران- ایرنا- ایجاد ارتباط با افراد دیگر از نیازهای فطری انسان‌هاست و ازآنجاکه تفاوت‌های زیادی به لحاظ قومی، زبانی، فرهنگی و اجتماعی بین آنها وجود دارد، تنها راه برقراری ارتباط سالم وجود مدارای اجتماعی است.

به گزارش گروه تحلیل، تفسیر و پژوهش‌های خبری ایرنا، سووالی که ذهن هر محقق و پژوهشگر علوم انسانی و اجتماعی را به خود مشغول می‌دارد این است که به راستی در محیط‌های متنوعی بلحاظ قومی، زبانی، فرهنگی و اجتماعی، تعامل و روابط بدون درگیری و مسالمت آمیز آدم‌ها چگونه ممکن است.
این سووال جواب‌های مختلفی می‌تواند داشته باشد اما یکی از بهترین پاسخ‌ها را در جواب آقایی میانسال به زن همراهش در خصوص لهجه یکی از افراد حاضر در یکی میادین میوه و تره بار تهران به عنوان یک محل متنوع به لحاظ فرهنگی و زبانی دیدم. او گفت: این چه حرفی است که می‌زنی، زبانشان است دیگر، زبان مادریشان، مثل من و شما و هر آدم دیگری داشتند با زبان مادریشان با یکدیگر حرف می‌زدند. آنها با زبان متفاوتی حرف می‌زنند که ما نمی‌فهمیم، فقط همین.
نکته اصلی در درک همین «تفاوت» نهفته است. درک تفاوت یعنی داشتن مدارا و بردباری اجتماعی، که از نان شب هم برای جوامع متنوعی مثل ایران واجب‌تر است.
** تنوع فرهنگی در آینه آمار و ارقام
هرچند فاکتورهای مهمی از طرز لباس پوشیدن و غذا خوردن تا سبک زندگی برای تعیین تنوع بی پایان فرهنگی وجود دارد، اما تنها اشاره به زبان به عنوان مهمترین شاخص تنوع فرهنگی و اجتماعی برای نشان دادن عمق تفاوت‌های جامعه بشری کافی است. به گفته کارشناسان و بر پایه بررسی‌های انجام شده در چارچوب برنامه زیست محیطی سازمان ملل متحد در جهان بین پنج هزار تا هفت هزار زبان وجود دارد که مردم سراسر دنیا با آنها سخن می‌گویند. اما جای تأسف دارد که زبان شناسان برآورد کرده اند که 90 درصد این زبان‌ها در سده آینده رو به خاموشی می‌روند. از این تعداد 2500 زبان در معرض نابودی است.
ایران نیز از تنوع زبانی بالایی برخوردار است. به اعتقاد کارشناسان در کشور ما شش زبان اصلی بر اساس تعداد گویشگران وجود دارد که عبارتند از فارسی، ترکی، کردی، بلوچی، ارمنی و عربی. ولی به گفته محققان در کنار این شش زبان اصلی حدود دویست زبان و لهجه در کشور وجود دارد که برخی از آنان گویشگری در حدود بیست نفر دارند و بشدت در خطر از بین رفتن هستند.
** قانون اساسی و تنوع فرهنگی
در قانون اساسی متناسب با ویژگی‌های تاریخی، اجتماعی و فرهنگی کشور تنوع زبانی و فرهنگی به رسمیت شناخته شده و در اصولی از آن به این امر اشاره شده است.
بعد از پیروزی انقلاب اسلامی در سال 1357 و بازنگری در قانون اساسی کشور برای مثال در اصول پانزده و نوزده قانون اساسی به صراحت به حقوق اقلیت‌ها اشاره شده است. بر اساس اصل پانزدهم قانون اساسی، زبان فارسی به‌عنوان زبان مشترک کشور تعیین شد. همچنین استفاده از زبان‌های محلی و قومی در مطبوعات و رسانه‌های گروهی و نیز تدریس و آموزش ادبیات آنها در مدارس از حقوق اقوام دانسته شده است.
** تنوع فرهنگی تهدید یا فرصت
درج اصول یاد شده در قانون اساسی نشان می‌دهد که قانونگذاران نه تنها این تنوع را تهدید قلمداد نمی‌کنند، بلکه آگاهانه راه را برای حفظ آن هموار کرده اند. بعلاوه، بر اساس دیدگاه کارشناسان آگاهی از تعدد و تنوع زبان مادری در کشور ما نشانه غنای زبان، فرهنگ و تمدن ایرانیان است. این تنوع زبانی در ایران، موضوعی طبیعی، میراث انسانی و ملی و همچنین سرمایه اجتماعی بسیار گرانبهایی است که باید در حفظ آن تلاش کرد. تنوع زبانی کشور ما یک سرمایه است، نه یک بدهی و یک فرصت است، نه یک تهدید.
واقعیت این است که تاکنون در هیچ دوره ای از تاریخ، اقوام و اقلیت‌های دینی و ... تهدیدی برای کشور به شمار نرفته اند. هرچند حرکت هایی صورت گرفته است اما وقتی به تاریخ کشور نگاه می‌کنیم آن بخش هایی که در دوره‌های مختلف از کشور جدا شده است نه در نتیجه حرکت‌های جدایی خواهانه اقوام، بلکه در جنگ با سلاطین و کشورهای خارجی بوده است. برای مثال در جنگ با روسیه بخش هایی از شمال کشور از ایران جدا شد. یا در جنگ با عثمانی بخش قابل توجهی از کشور به این امپراطوری ملحق شد. جالب این است که در تمامی این جنگ‌ها اقوام در خط مقدم دفاع از تمامیت ارضی کشور بوده اند. پس تهدید دانستن اقوام و اقلیت‌ها یا ناشی از ناآگاهی تاریخی است و یا ممکن است منشأ‌های سیاسی داشته باشد.
** بردباری اجتماعی و تبدیل تهدید به فرصت
مدارا و بردباری اجتماعی برای جوامع متنوع از نظر قومی، زبانی، فرهنگی و ... ضرورتی انکار ناپذیر است. این امر به شدت با شاخص‌های دموکراسی و رعایت حقوق شهروندی گره خورده است. پایین بودن میزان مدارا می‌تواند تنوع را به تهدید و بالا بودن آن تهدیدها را به فرصت تبدیل کند. آنچه که مهم است، و جوامع توسعه یافته ای همچون کشورهای اروپایی و ... نیز بعد از ده‌ها و بلکه صدها جنگ و درگیری و خونریزی بدان رسیده اند به رسمیت شناختن تفاوت‌ها واحترام گذاشتن به آنها است.
در این مورد کارشناسان به چند نکته خاص اشاره می‌کنند. اولاً مدارای اجتماعی بدون شناخت و آگاهی از فرهنگ و سبک و شیوه زندگی، آداب و رسوم و ... اقوام از یکدیگر میسر نیست. به میزانی که اقوام مختلف ایرانی بیشتر یکدیگر را بشناسند، مدارا و تحمل آنها بیشتر می‌شود. تاکنون ما بر اساس تصوراتی که در طول تاریخ ،به ویژه آنچه در صد سال گذشته از اقوام درست شده است در مورد آنها قضاوت کرده ایم. به همین خاطر به مرور کلیشه‌های قومی و فرهنگی زیادی شکل گرفته و صفت‌ها و ویژگی هایی به اقوام مختلف نسبت داده می‌شود که با واقعیت زندگی آنها سنخیتی ندارد. برای شکستن این کلیشه‌ها باید رفت و آمدها و تعاملات اجتماعی بین اقوام مختلف افزایش یابد. تا از نزدیک با فرهنگ یکدیگر آشنا شده و کلیشه‌های قومی برای همیشه از این سرزمین رخت بربندد.
تحقق مدارای اجتماعی کاری سهل و آسان نیست. اما قابل انجام است. نیازمند فراهم شدن بسترهای اقتصادی، سیاسی و اجتماعی است.
از نظر اقتصادی باید همانطور که در برنامه‌های مختلف توسعه و به ویژه در برنامه ششم توسعه مورد تأکید قرار گرفته است، سیاستگذاری‌ها در جهت ایجاد توازن و توسعه منطقه ای باشد. از آنجایی که هر کدام از اقوام ایرانی در نقطه ای از این سرزمین ساکن هستند، توسعه منطقه ای به خودی خود به معنای توسعه اقتصادی اجتماعی اقوام نیز هست. از این رو افزایش شاخص‌های توسعه اقتصادی اجتماعی از یک طرف باعث کاهش احساس تبعیض و نابرابری قومی می‌شود و از سوی دیگر زمینه‌های ادغام اقتصادی سراسر ایران در یک اقتصاد کل را فراهم می‌سازد. هرچند هم اکنون نیز سراسر کشور در چارچوب یک اقتصاد کل عمل می‌کنند اما منظور از ادغام نوعی ادغام منافعی است. یعنی منافع همه افراد، از هر قوم و فرهنگی چنان در این اقتصاد کل ادغام شود که هیچگونه جدایی امکان پذیر نباشد.
در کنار توسعه اقتصادی و اجتماعی پیاده شدن منشور حقوق شهروندی نیز یکی از مهمترین اقدامات در جهت افزایش مدارای اجتماعی و تقویت انسجام ملی است. گفتمان حقوق شهروندی که مورد تأکید دولت نیز هست تنها راه همزیستی مسالمت آمیز تمامی انسان‌ها نه فقط در ایران بلکه در سراسر جهان است. عملیاتی کردن حقوق شهروندی هرگونه تهدیدی را در زمینه اقوام به فرصتی برای مشارکت فعالانه و دلسوزانه آنها در آبادانی این سرزمین تبدیل می‌کند.
همچنین، یکی دیگر از مهمترین راه‌های افزایش مدارای اجتماعی و تقویت انسجام ملی توسعه گردشگری است. فراهم کردن و بهبود زیرساخت‌های ارتباطی برای برقراری امکان آسان‌ترین راه‌ها برای ارتباط بین نقاط مختلف کشور باید در اولویت باشد. امکانات رفاهی مانند هتل و... باید در سطوح مختلف و برای اقشار مختلف با درآمدهای متفاوت فراهم باشد تا برای اکثریت جامعه امکان سفر به همه نقاط کشور وجود داشته باشد. به طور خلاصه امکانات لازم برای رفت و آمد‌ها را فراهم کنیم تا هم از دست آوردهای اقتصادی آن بهره مند شویم و هم از ثمره‌ی سیاسی و اجتماعی آن.
به طور کل تنوع قومی و فرهنگی به خودی خود نمی‌تواند تهدید باشد. بلکه بالقوه یک فرصت است. فرصتی در جهت توسعه هرچه بیشتر کشور. این کار نیازمند اقداماتی جدی در حوزه‌های اقتصادی، سیاسی و فرهنگی است. بسترهای قانونی و حتی دینی و اعتقادی آن نیز فراهم است. کافی است به قانون اساسی و قران کریم مراجعه کنیم.
انتهای پیام /*