بزرگنمایی:

تبسم مهر - تهران- ایرنا- فیلم «23 نفر» با تمرکز بر زندگی 23 نوجوان ایرانی اسیر شده در عراق و بررسی رفتارهای این گروه از زمان اسارت تا پذیرفته شدن درخواستشان، یک طیِ طریق زیبا دوره نوجوانی تا جوانی را نشان می‌دهد تا آنها «مرد» شوند.

اول: آنچه که در تاریخ درباره 23 نفر آمده، این است: بیست و سه نفر، گروهی از رزمندگان نوجوان ایرانی بودند که در جریان جنگ ایران و عراق در سال 1361 به اسارت نیروهای عراقی درآمدند. این گروه کم سن و سال بین 13 تا 17 سال داشتند، اکثراً از تیپ ثارالله کرمان اعزام شده بودند و اردیبهشت 1361 در مرحله مقدماتی عملیات بیت‌المقدس در مناطق مختلف جبهه اسیر شدند.
صدام پس از آگاهی از این موضوع و دیدن گزارش اسارت قوای ایرانی به دلیل شکست در خرمشهر سعی می‌کند از این ماجرا سوءاستفاده و به نفع خود بهره‌برداری تبلیغاتی کند و دستور می‌دهد که آن‌ها را از بقیه اسرا جدا کنند و به کاخ وی بیاورند.
در دیداری که این نوجوانان با شخص اول کشور عراق صدام حسین داشتند وی سعی می‌کند تا با ناراحت شدن از این موضوع که اینها کودکانی بیش نیستند که به زور به جنگ فرستاده شدند، با آن‌ها احساس همدردی کند و به دختر کوچکش «حلا» می‌گوید که شاخه گل‌هایی را به آن‌ها بدهد و بعد با آن‌ها عکس یادگاری می‌گیرد و می‌گوید که به زودی با موافقت کمیته بین‌المللی صلیب سرخ آن‌ها را به ایران برمی‌گرداند.
مطبوعات عراق پس از این ماجرا فیلم‌ها و عکس‌هایی از آن‌ها منتشر می‌کنند و در تیتر روزنامه‌های عراق جمله معروف صدام را می‌نویسند: «کل اطفال العالم اطفالنا» همه بچه‌های دنیا بچه‌های ما هستند. این 23 نفر که در موضع انفعالی قرار گرفته بودند اعتصاب غذا می‌کنند تا به جمع دیگر اسیران بازگردند. آن‌ها در نهایت پس از اتفاقات زیادی به خواسته خود می‌رسند ولی تا 26 مرداد 1369 در اسارت می‌مانند.
اسیر ایرانی دیگری به نام ملاصالح قاری مترجم صدام در این دیدار بود که بعدها پس از آزادی به جرم خیانت به ایران از طرف وزارت اطلاعات ایران زندانی و بازجویی شد و نهایتاً با نامه سید علی‌اکبر ابوترابی‌فرد روحانی آزاد شده از اسارت بی گناهی وی اثبات شده و از وی رفع اتهام می‌شود.
دوم: آنچه در فیلمنامه با آن مواجهیم: کتاب آن بیست و سه نفر خاطرات خود نوشت احمد یوسف زاده و کتاب ملا صالح، سرگذشت ملا صالح قاری مترجم اسرا به قلم رضیه غبیشی به انضمام آنچه در بخش نخست این یادداشت آمد همگی پایه اصلی فیلمنامه 23 نفر را تشکیل می‌دهند.
فیلمنامه ای که تلاش می‌کند تا به متون اصلی ذکر شده وفادار باشد و از همین رو داستان با دو راوی در بخشهایی با صدای احمد و در بخشهای دیگر با صدای ملاصالح روایت می‌شود.
استفاده از شیوه روایی در اثر مهدی جعفری سبب می‌شود تا فیلم شکل مستند گونه ای پیدا کند که به جذابیت‌های محتوایی آن کمک می‌کند.
اما مساله اینجاست که اگرچه ملاصالح نیز در برهه ای مترجم گروه 23 نفره نوجوانان بوده چرا خط داستانی درباره او که به شکل موازی با داستان اصلی روایت می‌شود اینقدر پر رنگ است؟ این مساله سوالی را در ذهن مخاطب و تماشاگر ایجاد می‌کند که وقتی حتی اسم فیلم هم 23 نفر است و موضوع داستان نیز روایتی از اسارت تا آزادی گروه 23 نفر است توجه و تاکید به نقش ملا صالح در پیشبرد داستان چه نقشی دارد؟
جز اینکه بپذیریم حضور ملاصالح و قصه اش هم راستا با قصه اصلی فیلم از روی علاقه شخصی و یا شاید ادای دین نویسنده فیلمنامه به این فرد فداکار صورت گرفته است و بس. فیلمنامه اما نگاه خود را متمرکز می‌کند بر روی کنکاشی به زندگی و رفتارهای این گروه از زمان اسارت تا پذیرفته شدن درخواستشان برای انتقال به اردوگاه اسرا و در این سفر و کنکاش نشان می‌دهد که چگونه نوجوانان یاد شده در یک طیِ طریق زیبا دوره نوجوانی را پشت سر گذاشته و «مرد» می‌شوند.
پرهیز آگاهانه از وضعیت اسرا در اردوگاه ها، ریتم تند و بسیار کوتاه از صحنه درگیری رزمندگان فیلم با سربازان بعثی و بلافاصله به اسارت درآمدن گروه که معنایش پرهیز از به تصویر کشیدن صحنه‌های گسترده درگیری و اکشن است، از نکات بارز فیلمنامه 23 نفر به شمار می‌رود که اوج آن در صحنه بازجویی نوجوانان توسط مامور عراقی به تصویر کشیده می‌شود که به اجبار از آنان می‌خواهد سن خود را بسیار کمتر از آنچه هست بگویند و همین مساله موقعیت جالبی را می‌آفریند.
سوم: ساختار و تکنیک اثر: اگر چه فیلم در ساختار خود بیان روایی و لحن مناسبی دارد اما به نظر می‌رسد در ساختار همچنان با نوعی مستند سینمایی مواجهیم که هویت خاطره را با خود به همراه داشته و به طور کامل «سینما» نشده است.
دلیل این مساله شاید تجربه و تبحر مهدی جعفری (کارگردانی که با 23 نفر، دومین فیلم سینمایی خود را تجربه می‌کند و البته از مدیران خوب فیلمبرداری آثار سینمایی و خود کارگردان تعداد زیادی مستند داستانی است) در حوزه مستندسازی است که این تجربه و نگاه در تلفیق با تصاویر آرشیوی که البته وجودشان به شدت برای پیشبرد فیلم ضرورت دارد اثر را از حالت سینمایی خارج ساخته و شکل مستند داستانی به آن داده است.
با این حال اما انتخاب بازیگران گروه 23 نفر که الحق همگی از پس نقشهای محوله خود برآمده اند و انتخاب بازیگر نقش ملا صالح که با ظرافت و زیبایی ویژگی‌های آشکار و پنهان این شخصیت را به نمایش می‌گذارد از جمله نقاط قوت 23 نفر به حساب می‌آید. ضرباهنگ مناسب، تصویربرداری منطبق با حس و حال و فضای داستان، از جمله سایر عوامل تاثیرگذار فیلم به شمار می‌روند.
در مجموع معتقدم جنگ تحمیلی آنچنان ظرفیت‌های زیادی برای تولیدات سینمایی دارد که متاسفانه سینمای ایران تاکنون در این زمینه کم کار بوده و ساخت فیلمهایی همچون 23 نفر می‌تواند علاوه بر یادآوری این ظرفیتها، این نکته مهم را نیز اثبات کند که می‌توان با بودجه محدود و جمع و جور هم فیلمی خوش ساخت و ماندگار در عرصه سینمای دفاع مقدس ساخت و به ثبت رساند.
نساء نیکو - عضو انجمن منتقدان و نویسندگان سینمایی ایران
فراهنگ**9246** 1055
انتهای پیام /*