تبسم مهر - بررسی استنادات علمی کشورهای مختلف نشان می‌دهد که چهار دهه پس از انقلاب اسلامی، سهم ایران از تولیدات علمی با کیفیت دنیا قابل توجه بوده و ایران بر قله کشورهای اسلامی ایستاده است.

به گزارش خبرنگار مهر ، روند تولید علم ایران در قبل و بعد از انقلاب شکوهمند اسلامی نشان می‌دهد که در دهه چهارم انقلاب توانسته ایم یک درصد استنادات علمی دنیا را به خود اختصاص دهیم.
تولیدات علمی ایران پس از پیروزی انقلاب اسلامی روند رو به رشدی داشته اند اما میزان استنادات به مقالات علمی از اهمیت بیشتری برخوردار است و نشان می‌دهد که این تعداد مقالات در کجا دیده شده اند و چقدر محققان سایر کشورها به تولیدات علمی ایران استناد کرده اند.
بررسی وضعیت استنادات علمی دنیا نشان می‌دهد که از ابتدای سال 1900 میلادی که روند تولید علم در دنیا آغاز شد و همزمان در ایران مقارن با دوره قاجار بود، میزان استنادات علمی دنیا 31 هزار و 55 استناد بوده است.
بررسی‌ها نشان می‌دهد از 1900 میلادی تا 1978 میلادی (1357 شمسی) میزان استنادات علمی دنیا 140 میلیون و 765 هزار و 639 استناد بود و ایران با میزان 21 هزار و 83 استناد سهم یک صدم درصدی (0.01 درصد) در این استنادات داشته است.
در دهه اول انقلاب اسلامی و در فاصله سال‌های 1979-1988 که همزمان روزهای آغازین انقلاب، انقلاب فرهنگی و تعطیلی سه ساله دانشگاه‌ها و جنگ تحمیلی (1357 تا 1367 شمسی) بود وضعیت تولید ایران همپای دوران 78 ساله پیش از آن بود به طوری که جمهوری اسلامی ایران با وجود وضعیت نامناسب دانشگاهها و شرایط جنگ تحمیلی توانسته بود 16 هزار و 595 استناد داشته باشد.
در آن زمان دنیا 121 میلیون و 747 هزار و 894 استناد تولیدات علمی داشت و این در حالی بود که سهم ایران در آن شرایط ویژه یک صدم درصد (0.01 درصد) از استنادات کل دنیا بود.
دهه دوم انقلاب اسلامی جرقه‌های رشد کیفی علم را نشان می‌دهد. در سال‌های 1988 تا 1998 میلادی همزمان با سال‌های 1367 تا 1377 استنادات علمی ایران رشد پیدا کرده است به گونه ای که سهم ایران از تولیدات با کیفیت علمی به 0.02 درصد رسید.
در این دوره میزان استنادات علمی دنیا 210 میلیون و 28 هزار و 859 استناد است و جمهوری اسلامی ایران با جهشی سه برابری با 50 هزار و 732 استناد، جرقه‌های رشد را نشان می‌دهد.

وضعیت تولید علم ایران و همچنین تولید علم با کیفیت که با استنادات می‌توان بخشی از آن را سنجید، در دهه سوم انقلاب اسلامی وضعیت بسیار قابل توجهی است. در سال‌های 1999 تا 2008 میلادی برابر با 1377 تا 1387 سهم ایران از استنادات علمی دنیا به 0.3 درصد می‌رسد.
رشدی که از 50 هزار استناد ناگهان در یک دهه به 880 هزار استناد رسید و موجب شگفتی محافل علمی دنیا شد. در آن زمان در دنیا میزان استنادات علمی 305 میلیون و 347 هزار و 926 استناد بود که در مقابل جمهوری اسلامی ایران با 880 هزار و 809 استناد توانست سهمی معادل 0.3 درصد کل استنادات دنیا را در اختیار بگیرد.
اما در دهه چهارم انقلاب اسلامی، کشور توانسته است به حدی از تولیدات علمی با کیفیت دست یابد که بیش از یک درصد استنادات علمی دنیا در اختیار ایران است. در دهه 2009-2018 همزمان با 1387 تا 1397 از میان 248 میلیون و 511 هزار و 253 استناد علمی دنیا، جمهوری اسلامی ایران با 2 میلیون و 601 هزار و 215 استناد توانسته است 1.05 درصد سهم استنادات علمی را به خود اختصاص دهد.

دهه اول	استنادات دنیا	استنادات ایران	دهه دوم	استنادات دنیا	استنادات ایران	دهه سوم	استنادات دنیا	استنادات ایران	دهه چهارم	استنادات دنیا	استنادات ایران
1979	9772914	3894	1989	15171685	1370	1999	26989842	22562	2009	30139033	250975
1980	10493642	2829	1990	17661881	1428	2000	29243850	25006	2010	31588975	298725
1981	10874178	1804	1991	18175601	2516	2001	29088168	33403	2011	36926658	395393
1982	11388657	1359	1992	19193240	2275	2002	30067997	42910	2012	70199446	485866
1983	12137983	1156	1993	20498882	3143	2003	31017598	64591	2013	26431452	304898
1984	12470079	1039	1994	21144889	3620	2004	31917197	77051	2014	19876088	275178
1985	12808978	1045	1995	23080094	5176	2005	32124200	97482	2015	15356885	244754
1986	13223038	1080	1996	23818717	6150	2006	32091871	132741	2016	11509675	221319
1987	14034547	1162	1997	25045782	9500	2007	31692888	183147	2017	5787174	106603
1988	14543878	1227	1998	26238088	15554	2008	31114315	201916	2018	695867	17504
سهم ایران	0.01 درصد	سهم ایران	0.02 درصد	سهم ایران	0.3 درصد	سهم ایران	1.05 درصد

در چهل سالگی انقلاب اسلامی در پله شانزدهم علم دنیا ایستاده ایم
اما وضعیت تولید علم ایران نیز نشان می‌دهد که در سال 97 و چهلمین سالگرد انقلاب اسلامی به اذعان آخرین داده‏‌های مستخرج از معتبرترین پایگاه استنادی جهان (ISI) که در سال 97 منتشر شده است، جمهوری اسلامی ایران توانسته است برای نخستین بار، در زمره 16 کشور برتر دنیا از منظر تولید علم قرار گیرد.
جدیدترین داده ‏های استخراج شده از پایگاه استنادی وب‏گاه علم (WOS) در سال 2018 نشان می‌دهد رتبه و جایگاه جمهوری اسلامی ایران در جایگاه 16 دنیا قرار دارد.

مقالات برتر به عنوان یک شاخص کیفی در تولیدات علم دنیا مطرح است. همچنین، از نظر کمیت و تولید علم، آخرین داده‌های مستخرج از WoS نشان می‌دهد که پژوهشگران جمهوری اسلامی ایران تا پایان سال 2018 میلادی کماکان با بیش از 51 هزار مدرک علمی و مشارکت حدوداً 2 درصدی از کل انتشارات علمی دنیا جایگاه شانزدهم جهان را کسب کرده‌اند.

وضعیت تولید علم و استنادات علمی در میان کشورهای اسلامی
دانشمندان ایرانی در آستانه ورود به چهارمین دهه انقلاب شکوهمند اسلامی، در قله علم جهان اسلام ایستاده‌اند و از میان 57 کشور اسلامی در سال 2018، جمهوری اسلامی ایران با انتشار 371 مقاله برتر جایگاه نخست و سایر کشورها در رتبه‌های دیگر قرار دارند.
رتبه جهانی کشورهای برتر اسلامی از نظر تعداد مدارک نمایه شده در پایگاه علمی WoS در سال 2018 حاکی از آن است که 10 کشور برتر اسلامی از نظر کمیت تولید علم، در بازه رتبه شانزدهم تا پنجاه و ششم جهانی هستند. جمهوری اسلامی ایران و ترکیه در میان 20 کشور نخست جهان قرار گرفته و 8 کشور اسلامی دیگر در میان 60 کشور نخست جهان قرار دارند.

همچنین اطلاعات این پایگاه نشان می‌دهد که پژوهشگران ایران اسلامی در سال 2018 برای نخستین بار رتبه نخست را در میان 57 کشور اسلامی و نیز رتبه 18 جهان را در انتشار مقالات برتر از آن خود کرده‌اند.

پایگاه استنادی شاخص‌های اساسی علم (ESI) نیز اطلاعات مهم و کیفی را در قلمروهای موضوعی 22 گانه و برخی شاخص‌های علم‏‬ سنجی به کار رفته از جمله مقالات داغ و پراستناد و مقالات برتر ( Top papers) را در طول 10 سال اخیر نشان می‌دهد و جمهوری اسلامی ایران با 371 مقاله برتر تنها کشور اسلامی است که در بین 20 کشور نخست جهان دیده می‌شود.