بزرگنمایی:

تبسم مهر - تهران - ایرنا - ماهان کوشیار که به دلیل انتشار مستند توقیف شده اش در اینترنت و شبکه‌های ماهواره ای که با موضوع خشنوت علیه زنان تولید شده از کار اخراج و در عین با همین موضوع در زندگی شخصی و خانوادگی خود در رابطه با همسرش سایه نیز مواجه می‌شود.

هفتیمن ساخته علیرضا رییسان در اواسط دهه ششم زندگی این کارگردان سینمای ایران درامی اجتماعی و خانوادگی را که یکی از آسیب‌های مهم فرهنگی و اجتماعی را دستمایه خود قرار داده پس از چهار سال از آخرین ساخته اش دوران عاشقی در سی و هفتمین جشنواره فیلم فجر حضور یافته است.
اصولا پرداختن به موضوع خشونت علیه زنان که یکی از دلایلش مسائل و مشکلات ناشی از شرایط روانی ناشی از مسائل اقتصادی، خانوادگی و فرهنگی است همواره از موضوعات جذاب سینماگران به شمار رفته و می‌رود.
رئیسان نیز این بار قلمش را با این موضوع به حرکت درآورده تا شاهد دیدگاههای این سینماگر پیرامون این قضیه در قالب فیلم مردی بدون سایه باشیم. قبل از هر چیز باید اشاره کنم یکی از انتخاب‌های درستی که در تعیین نام فیلم برخلاف بسیاری از آثار به نمایش درآمده در جشنواره سی و هفتم صورت گرفته درباره همین فیلم مردی بدون سایه صدق می‌کند.
این اسم در طول داستان اشارات آشکار و متعددی را از ابعاد مختلف به سوی مخاطب روانه می‌سازد که همین اشارات چند بعدی بیانگر دقت نظر نویسنده فیلمنامه در انتخاب نام صحیح و اثر گذار برای فیلمش است.
رییسان تلاش می‌کند تا زمینه‌های تغییر هویت رفتاری ماهان را که مخاطب شناخت خوبی از او دارد در طول داستانش فراهم سازد و زمینه‌های بروز رفتار ظن آمیز او را که انسانی هنرمند و آرام و منطقی در مواجهه با مسائل مختلف بوده شرح دهد، که البته در حوزه مسائل رفتار شناسی افراد از بعد روانشناسی به مساله ورود نکرده و به همین دلیل آسیب شناسی مناسبی در این زمینه صورت نگرفته و صرفا طرح آن را در سکانس ابتدایی فیلم مستند ماهان که حاصلش کشته شدن زنی به دستش شوهر به دلیل ظن و بدگمانی است می‌بینیم و بس.
کارگردان فیلم چنانچه به جای پرداختن به مسائلی همچون پولشویی و رانت خواری و ایجاد داستانک هایی در رابطه با مسائل داماد و برادر همسری که مدیر عامل و رییس هیات مدیره شرکت سایه هستند به سوی عمق دادن به ایده اصلی خود می‌رفت و قصه را به فضایی ظاهرا معما گونه و جنایی نمی‌برد اینک و بدون تردید با فیلمنامه بسیار محکم و داری چفت و بستی مواجه می‌بودیم که می‌توانست به شکل مطلوبی به یکی از مهم‌ترین آسیب‌های فرهنگی و اجتماعی جامعه کنونی ما بپردازد اما به هر حال این اتفاق رخ نداده است.
از همین روست که وجود و حضور پلیس برای حل معما و گشودن گره‌های به وجود آمده در داستان حالتی کاریکاتور گونه و سردستی به خود می‌گیرد که تلاش بسیار فرهاد اصلانی به نقش بازپرس اداره آگهی نیز تمی تواند از کم رمقی و نچسب بودن این بخش‌ها بکاهد بجز اینکه نویسنده با گنجاندن این بخش صرفا تلاش کرد گره هایی که خود در داستان ایجاد کرده بود و برخی از آنها دارای جذابیت لازم برای پیشبرد داستان بوده و تعداد دیگری نیز اساسا ایجادشان کارکردی نداشت و صرفا بر تعداد گره‌ها می‌افزود به شیوه ای بسیار سریع و دم دستی با حضور یک پلیس برای مخاطب گره گشایی کند که در پایان فیلم تقریبا هیچ ابهامی برای مخاطب باقی نمایند.
به همین دلیل معتقدم مردی بدون سایه بیش از هر عنصر دیگری از فیلمنامه ضعیف و سردستی شده در آخرش بسیار ضربه خورده و در یک سوم پایانی هم که اصلا موضوع اصلی فیلم به کلی رها شده است.
توجه بی دلیل رییسیان به برخی دیگر از مسائلی که جامعه امروز با آن مواجه است مانند رابطه آزاد و بی محابای نسل حوان با نسل‌های قبلی، موضوع پارتی‌های مختلط و مصرف مواد مخدر و مسائلی از این دست در داستان نه تنها پیش برنده نیست که صرفا سبب کند شدن ضرباهنگ و ایجاد لکنت در لحن روایی قصه شده و بس که همه مسائل مورد اشاره مستقیما بر ساختار نیز تاثیر منفی خود را به هر حال گذاشته است.
ساختار اما در مقایسه با متن بسیار بهتر و حرفه ای‌تر است. نورپردازی صحنه‌های مختلف به ویژه صحنه هایی که در منزل ماهان و سایه می‌گذرد، پرهیز از ذوق زدگی ناشی از فیلمبرداری اثر در یک کشور خارجی، طراحی صحنه و در نهایت فیلمبرداری خوب از عوامل مثبت در حوزه ساختاری فیلم به شمار می‌روند. انتخاب زوج علی مصفا و لیلات حاتمی به نظرم یکی از انتخاب‌های نادرست کارگردان است.
تعدد حضور این زوج هنرمند در فیلم‌های مختلف با ژانر مشابه کارکرد تاثیر گذار خود را از دست داده و به نظر می‌رسد زمان آن فرا رسیده تا هر یک به تنهایی و در قالبهای متفاوت و زانرهای دیگر به ایفای نقش بپردازند. امیر آقایی و نادر فلاح هم البته نمی‌توانند شاهکاری در بازیگری خلق کنند و البته در این میان نسیم ادبی اگرچه لحظات بسیار کوتاهی در فیلم حضور دارد اما همین لحظات کوتاه نیز بسیار اثر بخش و دیدنی از کار درآمده است.
در مجموع به نظر می‌رسد مردی بدون سایه می‌توانست چه در محتوا و چه در فرم با توجه به ابیده و پیرنگ اولیه خوب و مناسبش مبدل به یکی از آثار قابل تامل در سینمای ایران شود اما متاسفانه در وضعیت فعلی صرفا می‌توان از آن به عنوان یکی از فیلم‌های متوسط جشنواره و کارنامه کاری علیرضا یاد کرد و بس.
لاله محمودی - عضو انجمن منتقدان و نویسندگان سینمایی ایران
فراهنگ ** 9246 ** 1355 **
انتهای پیام /*