بزرگنمایی:

تبسم مهر - مشاور اجرایی معاونت قرآن و عترت وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی در راستای سیاست شفاف‌سازی و در چارچوب قانون انتشار و دسترسی آزاد به اطلاعات، جزئیات حمایت‌ مالی ارشاد به فعالیت‌های قرآنی در سال 96 را اعلام کرد.

- اخبار فرهنگی -
به گزارش خبرنگار فرهنگی باشگاه خبرنگاران پویا ، معاونت قرآنی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی اخیراً در راستای سیاست شفاف‌سازی و در چارچوب قانون انتشار و دسترسی آزاد به اطلاعات، جزئیات فهرست حمایت‌های خود به موسسات فرهنگی- قرآنی در سال 1396 را منتشر کرد؛ این در حالی است که نحوه توزیع حمایت‌های معاونت قرآنی ارشاد از ماه‌های گذشته، ابهامات رسانه‌ای فراوانی را به‌دنبال داشته است.
به‌همین منظور و با محوریت شفاف‌سازی اعتبارات و شاخص تعیین موسسات و سیاست‌های انتخاب موسسات معین، گفت‌وگویی با "مرتضی خدمتکار"، مشاور اجرایی معاونت قرآن و عترت وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی پیرامون این موضوع صورت گرفته است که مشروح آن را می‌خوانید.
شفاف‌سازی مالی در معاونت قرآنی ارشاد با دستور شخص وزیر
* اولین سوالی که مطرح است به موضوع حساب معین باز می‌گردد، ابتدا توضیح بفرمائید که حساب معین چه حسابی است و آیا همه موسسات قرآنی می‌توانند به عنوان موسسه معین انتخاب شوند؟
در راستای ارائه گزارش شفاف‌سازی، این وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی بود که اطلاعات را برای نخستین‌بار، منتشر کرد و در گام بعدی تمام معاونت‌ها و بخش‌های زیرمجموعه موظف شدند این کار را انجام دهند. قبل از ورود و پاسخ به هر سوال، این را بگویم که بحث شفاف‌سازی و دسترسی آزاد به اطلاعات به‌عنوان یک سیاست اصلی و جدی شخص وزیر محترم فرهنگ و ارشاد اسلامی در دوره تصدی ایشان دنبال می‌شود. در همین راستا نیز جلسات کمیته شفاف‌سازی به‌صورت مستمر و منظم در وزارت‌خانه تشکیل می‌شود چراکه وزارت ارشاد، مسئول مستقیم کمیسیون شفاف‌سازی و دسترسی آزاد به اطلاعات در کل دولت است. بر همین اساس، معاونت قرآنی ارشاد نیز خود را مکلف می‌داند در راستای تحقق این سیاست، ورود کند و این موضوع را هم به نوعی کمک به خودمان می‌دانیم.
طبعاً نقد رسانه‌ها و حتی مدیران موسسات و فعالان قرآنی در راستای کمک به مجموعه معاونت قرآن و عترت و اصلاح شاخص‌ها و استانداردهای ما خواهد بود. قطعاً هیچ مجموعه و شخصی نمی‌تواند بگوید عاری از اشکال و اشتباه است، ما نیز از این موضوع استثنا نیستیم و باید با کمک رسانه‌ها، اشکالاتی که در مسیر فعالیت‌ها وجود دارد را اصلاح کنیم. بحث موسسات معین و واسط، موضوع جدیدی نیست. در دوره‌های مختلف نیز موسسات معین وجود داشتند.
طبیعتاً موسسات برای معین‌شدن باید یک سری، زیرساخت‌ها داشته باشند از جمله اینکه از حیث مدیریت مالی، قوی و مستقل باشند. بر این اساس، موسساتی که سابقه درخشان و مدیریت قوی داشته باشند و حُسن اعتماد آنها زبان‌زد باشد، به‌عنوان موسسه معین انتخاب می‌شوند. در دوره‌های مختلف، موسساتی همچون موسسه بیت‌الاحزان حضرت زهرا(س)، مکتب‌القرآن ثارالله فارس، بنیاد قرآن همدان، جامعه قاریان مشهد، پیروان امام هادی(ع) تهران، اتحادیه تشکل‌های قرآن و عترت، شمیم آل‌طاهای تهران، مهد قرآن یزد، مهدی قرآن اصفهان و ... به‌عنوان موسسه معین انتخاب شده‌اند.
شاخص انتخاب موسسات معین
* یعنی انتخاب موسسات معین، بر اساس شاخص مدیریت مالی مستقل و قوی صورت می‌گیرد، نه شاخص‌ فعالیت‌های موسسات؟
وقتی شما می‌گویید سابقه درخشان، یعنی فعالیت جزء لاینفک سابقه درخشان است. موسسات معین انتخاب می‌شوند تا اعتبارات قرآنی درست مدیریت شود. ما مجبور هستیم؛ چرا که نمی‌توانیم اعتبارات را بین صدها موسسه پخش کنیم. ضمن اینکه اطلاعات و اسناد داخلی سازمان است و نمی‌توان آن را در اختیار همه موسسات قرار داد. بنابراین از موسسات خواسته‌ایم تا این مبالغ را به هیچ‌وجه در حسابی که به آن سود تعلق بگیرد قرار ندهند. توافق ما بر این است که در حساب سودآور اندوخته نشود.
* میزان فعالیت‌های هر موسسه را چگونه تعیین می‌کنید؟ به‌عنوان مثال میزان فعالیت موسسه پیروان امام هادی(ع) با موسسه بیت‌الاحزان(س) یکسان است؟
این اصل نیست، اصل بر این است که موسسه بتواند در بخش مالی این پروژه را مدیریت کند و پشتیبانی درستی داشته باشد تا سیاست‌های ما دقیق اجرا شود. این برای ما مهم است. حالا اینکه موسسه فوق چه میزان فعالیت قرآنی دارد، بحث دوم است.
اعتبارات حمایتی در حساب‌های غیرسودآور
* ظاهراً موسسات معین از اعتبارات تخصیص‌یافته، درآمدهایی را به‌دست می‌آورند. درست است؟
خیر؛ حساب معین، هیچ درآمدی برای موسسات ندارد. روز اول که می‌خواهیم موسسات را به عنوان معین معرفی کنیم، یک سری اصول وجود دارد که بر اساس آن اصول، موسسه را توجیه می‌کنیم. اگر موسسه سیاست ما را به خوبی اجرا کند، همکاری ادامه پیدا می‌کند در غیر این صورت همکاری قطع خواهد شد. ما در ازای طرح‌ها و همکاری‌هایی که با دستگاه‌ها یا موسسات صورت می‌گیرد حواله‌هایی برای موسسه معین صادر می‌کنیم که بر اساس این حواله، حداکثر طی 48 ساعت هزینه‌ای که در حواله درج شده، پرداخت شود. بنابراین منظم بودن و پاسخگو بودن مهم است.
این بودجه‌ای که به معاونت قرآنی ارشاد اختصاص می‌دهند، به‌نوعی حمایت است و به همین دلیل، نمی‌توانیم آن را مستقیم دریافت کنیم، برای اینکه درست مدیریت شود آن را به حساب موسسه معین واریز می‌کنیم تا به خوبی تخصیص داده شود و چون موسسه وابسته نداریم، مجبوریم از موسسات مردمی کمک بگیریم. به طور مثال، جامعه قاریان مشهد بابت نمایشگاه قرآن، چهارمیلیارد و 300 میلیون تومان دریافت کرد که در به دستور معاون وزیر ارشاد در مسیر خود پرداخت شد. این موسسه هیچ بهره‌ای از آن مبلغ نبرده است چراکه اصلاً زمانی برای بهره‌مندی از سود آن ندارد، هر زمانکه اعتباری تخصیص یافته، بلافاصله حواله آن صادر و از حساب موسسه خارج می‌شود.
* در مورد موسسه بیت‌الاحزان(س) اما قضیه مقداری متفاوت‌ است و ظاهراً چندین ماه است که آن بودجه در حساب موسسه باقی مانده است. آیا اینگونه است؟
بله، شاید برخی نیز اینگونه باشند که تاکید کردم، این مبالغ در حساب‌های غیرسودآور قرار گرفته‌ است.
* شنیده‌ایم به برخی از موسسات گفته‌اید که با رسانه‌ها در این رابطه گفت‌وگو نکنید. آیا این مطلب، صحیح است؟
اگر برخی مواقع از مدیران می‌خواهیم تا در مورد این مباحث، مصاحبه نکنند، به این دلیل است که شاید اظهارات آنها منجر به زیان و ضرر موسسات شود، ما می‌گوییم اگر از واریز این پول به حساب موسسات نفعی عاید آنها نمی‌شود حداقل زیانی وارد نشود. تا آنجایی که توانسته‌ایم تلاش شده است، حمایت‌ها حداقل تا 70 درصد منطبق بر فعالیت موسسات باشد. این را می‌توانیم بر اساس آمار و جدول و ... اثبات کنیم.
بیشترین حمایت از موسسات قرآنی در طول سال‌های گذشته را وزارت ارشاد داشته و شفاف‌ترین حمایت‌ها را نیز وزارت ارشاد انجام داده است. کدام دستگاه به اندازه وزارت ارشاد به موسسات قرآنی کمک کرده و کدام یک به این اندازه شفاف بوده است. ما به زودی قراردادها را نیز منتشر خواهیم کرد چرا که این تکلیف ما هست. اینکه برخی عامدانه یا از روی ناآگاهی وانمود می‌کنند که موسسات خاص به خاطر ارتباطات خاص و بهره‌های خاص به‌عنوان موسسه معین انتخاب می‌شوند، به هیچ وجه صحیح نیست.
* جناب خدمتکار به فهرست موسسات معین که نگاهی کنید، متوجه خواهید شد که مدیران آنها غالباً یا افراد صاحب نفوذی در دستگاه‌های نظارتی و اجرایی هستند و یا رفت‌و آمدهای زیادی به معاونت قرآنی ارشاد دارند. اصلاً شاید برخی از نقدها نسبت به انتخاب این موسسات، ناشی از همین موضوع باشد.
موسسات زیادی به عنوان معین انتخاب شده‌اند، اینکه از بین تمامی این موسسات یکی از مدیران عضو شورایی یا صاحب کرسی باشد نمی‌تواند چیزی را مشخص کند. به اعتقاد بنده، این اشکال به هیچ وجه وارد نیست.
* سوال دیگر این است که اگر این فرض را بگیریم که هیچ سودی هم به حساب موسسات تعلق نمی‌گیرد، امّا این ادعا وجود دارد که برخی از همین موسسات معین که خود پیمانکار و طلبکار معاونت هستند، از محل اعتبارات، هزینه‌های اجرای طرح‌ها را برداشت کنند، آیا این خود، به‌نوعی رانت و ناعدالتی به حساب نمی‌آید؟
موسسات قرآنی هر کدام به‌صورت جداگانه فعالیت‌ها و طرح‌های قرآنی دارند که شاید از میان آنها کسانی باشند که جزو موسسات معین به‌شمار آیند و گاهاً معاونت نیز از محل اعتبار فعالیت‌های قرآنی مسدود‌شده در حساب موسسه، برای حمایت از پروژه اجرایی همان موسسه هزینه کند. به‌عنوان مثال موسسه بیت‌الاحزان(س) بابت اجرای طرح ملی رحله از حمایت معاونت بهره‌مند می‌شود و از سوی دیگر خود نیز موسسه معین است. این موسسه بابت اجرای طرح ملی رحله سال 96 می‌تواند از حساب معاونت نزد موسسه معین برداشت کند. این هیچ رانتی به وجود نمی‌آورد.
* آیا همه موسسات به مساوات می‌توانند از این اعتبار بهره‌مند شوند؟ یعنی موسسه‌ای که در نقاط محروم و دورافتاده قرار دارد، می‌تواند، به‌عنوان موسسه معین انتخاب شود و از محل اعتبارش برداشت کند؟
بله حتماً می‌تواند، امّا اینکه لزوماً اگر یک موسسه معین است، پس از این کار به عنوان رانت استفاده کرده و برای پروژه‌های خود از آن استفاده می‌کند به هیچ وجه قابل قبول نیست. موسسات بابت معین بودن، تفاهم‌نامه‌ای با ما دارند که البته هیچ منفعتی برای آنها وجود ندارد و بابت اجرای پروژه‌ها یک تفاهم‌نامه دیگر دارند که ممکن است طرح‌هایشان تصویب بشود یا نشود.
* جناب خدمتکار سوالی که اینجا به وجود می‌آید این است که بر اساس چه شاخص‌هایی این مبلغ به یک موسسه خاص تعلق می‌گیرد؟
برای کمک به موسسات قرآنی دو مسیر وجود دارد. مسیر اصلی آزمون سراسری حفظ و مفاهیم قرآن‌کریم است. همه موسسات نیز از این موضوع اطلاع دارند و می‌دانند اگر به دنبال جلب حمایت‌های معاونت قرآن و عترت هستند باید در آزمون حضور داشته باشند. به این علت که عملکرد موسسات از این طریق برای ما شفاف و دقیق خواهد بود. پس شاخص اصلی عملکرد موسسات، در آزمون است. به نظر شما، کدام سیستم حمایتی وجود دارد که تا این حد همه چیز شفاف باشد؟.
یکی دیگر از شاخص‌های حمایت از موسسات، ارائه طرح‌های خوب است که البته شاخص آن، آزمون نیست. برنامه‌هایی همچون طرح ملی تلاوت و یا طرح رحله که مقیّد به آزمون نیست، باید حمایت دریافت کنند. بنابراین در این بخش برای حمایت از طرح‌های خوب نیز حمایت‌هایی در نظر گرفته‌ایم.
* آیا هزینه‌کردهای موسسات، حسابرسی می‌شود؟
وزارت ارشاد حمایتی را که به موسسات می‌دهد و به‌عنوان کمک پرداخت می‌کند و حمایت در بخش دوم، زمانی پرداخت می‌شود که گزارش حسابرسی مرحله اول دریافت شود و به تایید نهایی برسد. نوع حسابرسی دیگر به صورت داخلی وجود دارد که البته در آزمون کاربرد ندارد و برای طرح‌ها و پروژه‌های دیگر است. هر تفاهم‌نامه‌ای که صورت می‌گیرد دارای ناظر است و تا ناظر آن را تأیید نکند، حمایتی پرداخت نمی‌شود.
ماجرای شعبه خرم‌آبادِ موسسه بیت‌الاحزان(س)
* در فهرستی که از سوی معاونت قرآنی ارشاد منتشر شده است، نام یک موسسه وجود دارد که مدیرعامل اتحادیه آن استان، ادعا دارد که این موسسه در این شهرستان وجود خارجی ندارد.
این خبر مربوط به شعبه بیت‌الاحزان(س) در شهرستان خرم‌آباد است. اگر این اشکال وارد باشد به مدیران بیت‌الاحزان(س) بازمی‌گردد، چراکه ما بابت طرح ملی رحله، 140 میلیون تومان به این موسسه پرداخت کردیم، از این موسسه خواستیم در ازای پرداخت این مبلغ، به شعبات خود، گزارش نهایی را ارسال کند. در گزارش ارسالی به جای بیت‌الاحزان(س) شعبه بروجرد، شعبه خرم‌آباد درج شده است.
با این وجود ما اشکال را وارد می‌دانیم. اشکال تایپی در گزارش نیز وجود داشته است و در تحلیل‌های رسانه‌ها به آن اشاره شده است امّا مهم‌ این است که متوجه باشیم، ما به دنبال ارائه اطلاعات غلط نیستیم، حتی اگر به جای خرم آباد، بروجرد درج شده باشد.
* در جدول حمایت‌ها درج شده است که 50 میلیون ریال به این شعبه پرداخت شده است، در صورتی که هنوز این مبلغ به حساب شعبه واریز نشده، این را تأیید می‌کنید؟
بنده طی روزهای گذشته با مدیر موسسه بیت‌الاحزان(س) تماس گرفتم و ایشان از پرداخت 70 میلیون ریال حمایت از این شعبه خبر داد. ما برای اینکه شأن موسسات و جایگاه ستادی آنها حفظ شود مبلغ حمایت‌ها را به جای شعبات به ستاد مرکزی پرداخت کردیم امّا از آنها خواسته‌ایم تا طبق جدولی که در اختیارشان است، بین شعبات خود تقسیم کنند. مثلاً به موسسه صراط در طرح ملی تلاوت گفته شد به شعبه استان اصفهان یا هر شبعه دیگری مبلغ خاصی را پرداخت کند. برای موسسه بیت‌الاحزان(س) نیز این کار را انجام دادیم چرا که اعتماد داشتیم، اما این باعث شد تا برای سال‌های بعد به نحو دیگری تصمیم‌گیری شود.
* چرا موسساتی همچون بیت‌الاحزان(س) یا جامعه‌القرآن که شعبات متعددی دارند، تنها باید حمایت‌ها به دفتر مرکزی داده شود و شعبات استانی کمتر به صورت مستقیم بودجه دریافت کنند؟ آیا این دلیل خاصی دارد؟
ما باید بپذیریم که موسساتی همچون بیت‌الاحزان(س)، مهد قرآن و غیره شعبات زیادی زیرمجموعه خود دارند. ما به شعبات آنها که مجوز رسمی ندارند، به‌صورت مستقیم حمایت پرداخت نمی‌کنیم و مجبور هستیم این حمایت را از طریق موسسه‌ای که مجوز رسمی دارد، حمایت کنیم البته ممکن است استثنائاتی وجود داشته باشد امّا ترجیحاً این حمایت‌ها به موسسات مرکز داده می‌شود.
موسسات بدون مجوز نیز حمایت می‌شوند
* سوال دیگر در مورد حمایت از موسسات بدون مجوز رسمی است. در این فهرست اسامی موسساتی بود که مجوز رسمی از ارشاد و سازمان تبلیغات ندارند.
بله چنین چیزی وجود دارد، اولاً اینکه ما این قبیل حمایت را ناپسند نمی‌دانیم و از این کارها قبلاً نیز انجام داده‌ایم. معتقدیم این موضوعات را افرادی همچون مدیران عامل اتحادیه‌های استانی دامن می‌زنند. این از سر رقابت است که البته رقابت‌ها را ناسالم می‌کند.
* حمایت از موسسات بدون مجوز، باعث نمی‌شود تا در حق دیگر موسسات مجوزدار، اجحاف صورت گیرد؟
مگر ما جلو حمایت از دیگر موسسات را گرفته‌ایم؟ تمام حمایت‌های ما محدود به موسسات ثبت شده نیست. ما الان شخصی داریم که فعال قرآنی است و در بستر بیماری است و نیاز به کمک دارد. خوب معلوم است که اولویت‌ با آن فرد است. تمام این حمایت‌ها برای فعالیت‌های قرآنی است.
* پس با این حساب از حمایت‌های صورت گرفته از نشریات قرآنی و غیره در جدول حمایت از موسسات، دفاع خواهید کرد؟
ما محدودیتی در حمایت‌ها نداریم. بی‌‌عدالتی زمانی است که به شما که مجوز دارید بودجه ندهیم به آن موسسه که مجوز ندارد بودجه داده شود. شاخص ما، آزمون است، هر موسسه مجوزدار و بدون مجوز می‌آید و بر اساس عملکرد در آزمون، حمایت دریافت می‌کند. موسسه‌ای هست که فعالیت می‌کند و در منطقه نیز موثر است و یک میلیون تومان حمایت می‌تواند او را بسیار پیش ببرد، چرا نباید حمایت کنیم.
* یک موسسه وقتی ببیند بدون داشتن مجوز و ثبت رسمی، مورد حمایت قرار می‌گیرد، چرا باید به دنبال ثبت رسمی‌شدن برود؟
من به‌صورت ضمنی حرف شما را قبول دارم، امّا این را بدانید که از پول موسسات مجوز‌دار کم نکرده‌ایم، به موسسات بدون مجوز بدهیم. بخشی از موضوع مجوز داشتن یا نداشتن به مشکلات صدور مجوز طی سال‌های اخیر بازمی‌گردد، در این سال‌ها با توجه به ادغام دبیرخانه، بسیاری از موسسات برای ثبت، مشکل‌دار شدند، بسیاری از موسسات یک سال در نوبت بررسی بودند. خُب، اینجا تقصیر موسسه چیست که درخواست ثبت داده امّا هنوز ثبت نشده است. البته در حمایت‌های خاص و موردی، موسسات حتماً باید مجوز داشته باشند امّا در موضوع آزمون، مشکلی برای مجوز داشتن یا نداشتن وجود نداشته است.
ضمن اینکه از امسال، بعد از اینکه تکلیف روند صدور مجوز مشخص شد، تصمیم گرفته‌ شده است، سرانه حمایت از فعالیت‌های آموزشی بر مبنای عملکرد در آزمون سراسری اسفند 97، فقط به موسساتی که دارای مجوز رسمی هستند، اختصاص یابد.
یک سوم حمایت‌های ارشاد به موسسات سازمان تبلیغات رسید
* حمایت‌هایی که صورت می‌گیرد آیا تنها مختص به موسسات وابسته به وزارت ارشاد است یا سایر موسسات نیز از این حمایت‌ها بهره‌مند می‌شوند؟
در فعالیت‌های آموزشی که بر مبنای آزمون است، نزدیک به دو میلیارد تومان حمایت شده است. از این میزان حداقل یک سوم برای موسساتی که وابسته به سازمان تبلیغات اسلامی هستند، بود.
* این حمایت از موسسات وابسته به سازمان‌های دیگر برای جذب بیشتر مخاطب در آزمون و پر و بال دادن به آن نیست؟
فرض کنیم این باشد که نیست، ما اگر به دنبال بالا بردن کمیّت آزمون بودیم، کارهای دیگر را نیز می‌توانستیم انجام دهیم. ما به دنبال این هستیم که کسی که واقعاً کار قرآنی انجام می‌دهد را حمایت کنیم. حمایت‌های ما بر مبنای ارسال طرح و درخواست است، شاید در یک سفر استانی مورد خاصی را مشاهده کنیم و مورد حمایت قرار دهیم امّا اصل بر طرح و درخواست است.
---------------------------
گفت‌وگو از میلاد مرجانی
---------------------------
انتهای پیام/