بزرگنمایی:

تبسم مهر - جذابیت مدیریت، عضویت و پاداش هیات مدیره‌های شرکت‌ها باعث شده تا خروج از بنگاه‌ها با مانع جدی روبرو شود، به نحوی که پس از گذشت 11 ماه از سال شاهد هیچ گونه اقدام موثری در این راستا نبوده‌ایم.

به گزارش خبرنگار بورس خبرگزاری فارس، در حالی اقتصاددان‌ها از صندوق‌های بازنشستگی همچنان به عنوان کانون بحران‌های اجتماعی و اقتصادی در آینده نزدیک یاد می‌کنند که جذابیت‌های مدیریتی و پاداش‌های آن چنانی باعث شده تا عزم جدی برای خروج این صندوق‌ها از بنگاه داری وجود نداشته باشد.
بر اساس این گزارش، بررسی پیشینه صندوق حمایت و بازنشستگی کارکنان فولاد که به تشکیل صندوق بازنشستگی در شرکت ملی ذوب آهن ایران در قبل از انقلاب باز می‌گردد، نشان می‌دهد این شرکت بعد از ادغام شرکت ملی ذوب آهن در شرکت ملی فولاد ایران، به فعالیت ادامه داد. در نهایت در سال 1376 بر اساس مصوبه هیات مدیره شرکت ملی فولاد ایران، "موسسه صندوق حمایت و بازنشستگی کارکنان فولاد" بر مبنای اساسنامه مصوب هیات مدیره شرکت ملی فولاد ایران تشکیل شد.
یک صندوق بازنشستگی برای داشتن شرایط پایدار لازم دارد که همواره رابطه منطقی بین منابع و مصارف صندوق و تعداد ورودی‌ها و خروجی‌ها برقرار باشد. در ابتدای فعالیت صندوق تعداد نفرات شاغل که سهم بازنشستگی می‌پرداختند به نسبت بازنشستگان یا به عبارتی نسبت پشتیبانی عدد قابل قبولی در محدوده بیش از 6 واحد بود. اما با گذشت زمان به دلیل عدم شفافیت ورودی منابع به صندوق، بی توجهی به اصول اکچوئری و محاسبات فنی و بیمه ای، افزایش تعهدات مالی صندوق ناشی از بازنشستگی‌های زودهنگام و بازنشستگی‌های ناشی از مشاغل سخت و زیان آور، نادیده گرفته شدن تعهدات شرکت‌های تحت پوشش صندوق در فرایند واگذاری خصوصی سازی و در نهایت مشکلات و چالش‌های اقتصاد کلان باعث ناپایداری و عدم تعادل منابع و مصارف صندوق شد.
انتقال به وزارت رفاه
به دنبال مشکلات شدید این صندوق در پرداخت حقوق بازنشستگان و چالش‌هایی که در سطح جامعه به خصوص برای بازنشستگان ایجاد شد، بر اساس پیشنهاد دولت و تصویب بند 59 قانون بودجه کل کشور از سوی مجلس شورای اسلامی در سال 1391 ، صندوق فولاد از وزارت صنعت، معدن و تجارت منتزع و به وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی منتقل شد و به میزان بدهی‌ها و کسری صندوق، اموال وزارت صنعت و معدن و تجارت و شرکت‌های وابسته و تابعه با تأیید هر دو وزیر به صندوق منتقل شد.
واگذاری دارایی‌های زیان ده و ایجاد چالش‌های اساسی
در عمل شرکت‌های واگذار شده عمدتاً واحدهای زیان ده یا با سود کم بود که باعث شد کسری منابع صندوق جبران نشده و عملاً پرداخت حقوق و مستمری بازنشستگان فولاد بر دوش دولت باشد. مهم‌تر از آن انتقال این شرکت‌ها و دارایی‌ها باعث اضافه شدن چالش‌های اساسی دیگری به صندوق فولاد شد.
بازدهی بسیار پایین دارایی‌ها، نیروی انسانی مازاد در شرکت‌های واگذار شده، زیان انباشته، بهره وری و نرخ بازدهی پایین، فقدان نقدینگی و سرمایه در گردش و بدهی‌های زیاد این شرکت‌ها از جمله این چالش‌ها است. به طوری که برخی از این شرکت‌ها نه تنها وجهی برای پرداخت به بازنشستگان نپرداخته‌اند، بلکه به دلیل زیان دهی و مشکلات نقدینگی از منابع صندوق نیز دریافت کرده‌اند.
بررسی دارایی‌های صندوق بازنشستگی فولاد نشان می‌دهد این صندوق از صندوق‌های بازنشستگی غنی کشور است و تصور اینکه چنین صندوقی با مالکیت سهام چندین شرکت و معدن بزرگ و کوچک در پرداخت حقوق بازنشستگان فولاد دچار مشکل باشد موضوعی عجیب است.
مهم‌تر این که مشکلات صندوق بازنشستگی فولاد تنها بر وضعیت بازنشستگان فولاد تأثیر نگذاشته و شرکت‌های تابعه صندوق را نیز درگیر مشکلات خود کرده است. برای نمونه شرکت دخانیات ایران که ٥٥ درصد از سهام آن در اختیار صندوق بازنشستگی فولاد است یکی از شرکت‌هایی است که پس از واگذاری به صندوق فولاد دچار مشکلات عدیده‌ای شد و تا مرز ورشکستگی نیز پیش رفت.
اعتراض گاه و بیگاه کارگران معادن زغال سنگ سوادکوه مازندران، اعتراض کارگران معدن اسفندقه کرمان و غیره تنها بخشی از نارضایتی‌های کارکنان شرکت‌های زیر مجموعه صندوق فولاد است.
زیان ده بودن شرکت سایپا برای 6 سال متوالی و عدم پرداخت سود از سال 90 تاکنون با مالکیت 17.5درصد سهام، زیان ده بوده شرکت ذوب آهن از سال 92 به بعد و عدم پرداخت سود نقدی در شرایطی است که اقدامی برای واگذاری و مولدسازی این دارایی‌ها نیز صورت نگرفته است. همچنین صندوق با عدم استفاده از پتانسیل شرکت‌هایی مانند سنگ آهن مرکزی در مقایسه با شرکت هم گروه مانند گل گهر و چادرملو نیز نتوانسته اقدام موثری در راستای بهره برداری از پتانسیل این شرکت‌ها داشته باشد.
داستان تکراری اعتراض و رسیدن به مرز بحران
طی چند سال گذشته در یک داستان تکراری، بازنشستگان صندوق فولاد هر ماه برای دریافت حقوق و مستمری و حتی هزینه‌های درمان خود با مشکلات بسیاری مواجه شده‌اند به گونه ای که برای دریافت مطالبات خود در طول سال، بارها و بارها به طرق مختلف دست به اعتراض می‌زنند.
تجمع‌های گاه و بیگاه بازنشستگاه این صندوق طی یک دهه گذشته به جزئی تکراری و ثابت در اخبار تبدیل شده است. اما باید گفت متاسفانه این خواسته و مطالبه صنفی در این سال‌ها نه تنها توسط هیچ یک از دولت‌ها نیز هنوز برآورده نشده است.

الگوی جهانی چه می‌گوید؟
در الگوهای جهانی سرمایه‌گذاری‌های صندوق‌ها عمدتاً در دو گروه انجام می‌شود. بخشی از سرمایه‌گذاری‌ها در اوراق با درآمد ثابت و با نقدشوندگی بالا برای تأمین منابع تعهدات جاری صندوق‌ها و بخشی دیگر در دارایی‌های بلندمدت از طریق بازار سهام برای سرمایه گذاری در شرکت‌های سودآور و نقد شونده انجام می‌شود.
همچنین در بسیاری از کشورها سرمایه گذاری صندوق‌ها در سهام شرکت‌ها به صورت غیر مدیریتی است به نحوی که این صندوق‌ها درگیر مدیریت و چالش‌های ناشی از اداره شرکت‌ها نشوند. سرمایه گذاری این صندوق‌ها در سهام شرکت‌ها به نحوی است که سرمایه گذاری در صنایع با روند سودآوری با ثبات، نسبت سود تقسیمی زیاد و مصون از تورم انجام می‌شود و امکان خروج از سرمایه گذاری نیز در مدت کوتاه امکان پذیر است.
از حقوق بالا تا کسری صندوق بی پول
پیرامون این موضوع محمد اسکندری،که در کارنامه خود عضویت در هیات مدیره سرمایه گذاری صندوق بازنشستگی کشوری را نیز به ثبت رسانده در گفتگو با فارس عنوان کرد:« کسری صندوق حمایت و بازنشستگی کارکنان فولاد آنچنان بالا است که نمی‌توانند از عهده تعهدات مستمری‌بگیران خود بربیایدبا این وجود همچنان حقوق‌های بالا از سوی مدیران و هیات مدیره‌های این شرکت‌ها دریافت شده است.»
به اعتقاد وی: «عدم رعایت محاسبات اکچوئری در اغلب صندوق‌های بازنشستگی رعایت نشده و جالب اینکه محاسبه حقوق بازنشستگی برمبنای دو سال آخر خدمت افراد باعث شده تا ضعف بزرگی در صندوق‌ها ایجاد شود، زیرا طی دو سال آخر خدمت اشخاص ، سنوات بازنشستگی با حقوق و دستمزد بالا به صندوق بازنشستگی اعلام می‌شود، در حالی که صندوق‌های بازنشستگی برمبنای ارقامی که از کارمند در سنوات قبل دریافت نشده ،مجبور به پرداخت رقم‌های بالاتری به عنوان مستمری بازنشستگی هستند.»