بزرگنمایی:

تبسم مهر - با گذشت 40 سال از پیروزی انقلاب اسلامی هنوز بررسی ریشه‌های این رخداد عظیم به عنوان یکی از دل‌مشغولی‌های صاحب نظران و تاریخ‌نگاران غربی مطرح است.

گروه بین‌الملل خبرگزاری فارس- انقلاب اسلامی ایران به تعبیر "میشل فوکو" فیلسوف فرانسوی روحی تازه در جهان قرن بیستم محسوب می‌شد. روحی که توانست بسیاری از معادلات حاکم بر دنیای دوقطبی جنگ سرد را تغییر دهد. این روح تازه علاوه بر آن که در دنیای روابط بین الملل در دنیا تاثیری شگفت انگیز گذاشت، هنوز هم بعد از گذشت نزدیک به 40 سال ذهن تحلیلگران وخبرنگاران غربی را به خود مشغول کرده است.
هیچ کس نمی‌تواند این نکته را منکر شود که بخش اعظم نشریات و رسانه‌های بین المللی در دنیا حامی رژیم پهلوی بودند و مقالات فراوانی در ستایش از خدمات این رژیم در دنیا منتشر می‌شد. اصلی‌ترین دلیل این اقدام مبالغ کلانی بود که به شکل مستقیم و غیر مستقیم به این نشریات اختصاص می‌یافت. همچنین کوچکترین انتقادی در یکی از نشریات بین المللی بلافاصله با جوابیه ویا حتی تهدید به شکایت رژیم پهلوی مواجه می‌شد.
داریوش همایون وزیر اطلاعات و جهانگردی دولت آموزگار در مصاحبه ای در این باره می‌گوید: شاه هم چنان که گفتم بسیار حساس بود نسبت به انتقادها و حملاتی که به او می‌شد. اگر در آبیجان و مثلا ساحل عاج هم یک روزنامه‌ای چیزی می‌نوشت، باید یک جوابی روزنامه مثلا آیندگان به او می‌داد که از ساواک تهیه می‌کردند یا از وزارت اطلاعات تهیه می‌کردند، می‌فرستادند ما چاپ می‌کردیم؛ یک چنین فضایی بود.
*رشوه هایی که داده شد
برای نشان دادن تسلط رژیم پهلوی بر رسانه‌های بین المللی کافی است تا نگاهی به اغراق‌ها و مقالات تملق آمیزی که در رسانه‌های مطرح اروپایی و آمریکایی به مناسبت جشن‌های 2500 سال چاپ شد، نگاهی بیندازیم .
روزنامه لس آنجلس تایمزدر مقاله ای در خصوص این رویداد نوشت، جشن‌های 2500 ساله جنبش زیادی در ایران ایجاد کرده از آن جمله می‌توان به ساختن جاده، هتل، پارک‌های جدید و استادیوم‌های صد هزار نفری اشاره کرد.
روزنامه‌های تایمز ولوموند به مناسبت جشن 2500 ساله ویژه نامه مخصوصی برای این جشن‌ها چاپ کرده و مدعی شدند که سلطلت جزء جدایی ناپذیر از وجود ایران است. هفته نامه ساندی تایمزچاپ لندن نیز در شماره ای این گونه نوشت که ابتکار شاهنشاه ایران در برپایی چنین جشنی به عنوان یکی از بزرگترین کنفرانس‌های عالی تاریخ دیپلماسی در جهان تشکیل شود.
خبرگزاری فرانسه نیز در تفسیر خود نوشت که اردوگاه تخت جمشید وسعت دوستی‌های ایران را نمایش می‌دهد و روزنامه دیلی میل چاپ انگلستان نیز این جشن‌ها را آینه 2500 ساله شاهنشاهی ایران عنوان کرد.
بعدها روشن شد که هزینه‌های ویژه ای برای انعکاس بدون مشکل این جشن صرف شده که در تاریخ نشریات غربی بی سابقه است.
به عنوان مثال مبلغ 80 هزار مارک به روزنامه دی ولت آلمان پرداخت شد تا یک نسخه ویژه این جشن را در تیراژ 400 هزار نسخه تهیه کرده و از طریق یک موسسه غیرانتفاعی منتشر کند.
در این میان تنها برخی نشریات مستقل و یا چپ گرای غربی بودند که مقالات انتقادی درباره این جشن منتشر می‌کردند. به عنوان مثال خبرنگار نشریه ایوینینگ هرالد در مقاله ای در خصوص این نشریه تصریح کرد که حرکت در مسیر اصفهان تا شیراز به خوبی نشان دهنده اوضاع بد مردم است که هیچ دستاوردی از این جشن‌ها ندارند.
همچنین روزنامه دیلی رکورد چاپ انگلستان نیز در مقاله ای به این نکته اشاره کرده که علی رغم شهرت افسانه ای آشپزان ایرانی که تمام مرزها را در نوردیده است، صدها میلیون دلار به رستوران فرانسوی ماکسیم پرداخت شده است تا آشپزهای این رستوان مشغول تهیه غذای این مراسم عظیم شوند و البته هیچ نشانی از غذاهای اصیل ایران در مراسم هم نبود.
در کنار این تجمع دانشجویان ایران در خارج از کشور در مقابل سفارت‌های ایرانی سبب شد تا رسانه‌های غربی مجبور به اعتراف این نکته شوند که تمام مردم ایران طرفدار این جشن‌ها نیستند.
این رویه تا سال‌ها درباره موضع گیری نشریات بین المللی در خصوص رژیم پهلوی ثابت بود. در آمریکا نیز علی رغم فعالیت‌های دانشجویان ایرانی عضو انجمن‌های اسلامی و تشکل‌های چپ گرا در مخالفت با رژیم پهلوی شاه به صورت مرتب از طریق مصاحبه ایی که از سوی اردشیر زاهدی سفیر ایران در آمریکا ترتیب داده می‌شد در شبکه‌های مشهور آمریکایی حاضر و به دفاع از خود می‌پرداخت و بر این نکته تاکید می‌کرد که تنها کمونیست‌ها به دنبال ضربه زدن به رژیم پهلوی هستند.
البته شاید نکته ای که سبب می‌شد تا افکار عمومی دنیا این سخنان شاه را باورکنند، این بود که بخش زیادی از رسانه‌های منتقد شاه یا روزنامه منتسب به احزاب چپ بودند و یا در کشورهای کمونیستی فعالیت داشتند. یکی از این رسانه‌ها رادیو پیک ایران بود که برنامه‌های خود از آلمان شرقی منتشر می‌کرد و بارها رژیم پهلوی از طرق گوناگون تلاش کرده بود تا مانع ادامه فعالیت این رادیو شود.
در فضای آکادمیک نیز اگرچه برخی شخصیت‌های دانشگاهی غربی همچون اریک رولو، فرد هالیدی، ادوارد سابلیه، ریچارد کاتم دیدگاههای احتیاط آمیزتری نسبت به رژیم شاه داشته به نحوه برخورد رژیم با مخالفینش اشاره داشته اند، اما همان طور که پیش از این گفته شد در نتیجه نگرشی که نسبت به رژیم شاه در غرب به وجود آمده بود، اساساً مخالفت با شاه بیشتر به معنای مخالفت با اصلاحات مدرن اقتصادی اجتماعی وی تعبیر می‌شد. از آنجا که این مخالفتها در اساس مخالفت با برنامه مترقی شاه تلقی می‌شد، محکوم به زوال و شکست بود.
*سدی که مبارزه مردم ایران شکست
طبیعی است که با شرایط ذکر شده و با این سطح از تسلط رسانه ای نمی‌توان انتظار داشت که انتقادات تند و تیزی از حکومت پهلوی به خصوص در سال‌های اقتدار این رژیم در دهه 70 میلادی صورت بگیرد. با این حال از اواسط این دهه و با اوج گرفتن بحث حقوق بشر در غرب و زندانی شدن ده‌ها هزار در داخل ایران به جرم فعالیت‌های ضد حکومتی شکافی مهم در این فضای رسانه ای پدید آمد و انتقاداتی در نشریات سطح یک غربی مطرح شد.
این مسئله زمانی تبدیل به یک رویه شد که گزارش سازمان عفوبین الملل از سرکوب گسترده مردم ایران منتشر شد.
در گزارشی که از سوی این سازمان در 4 آذر ماه 1355 منتشر شد، رژیم پهلوی به شکنجه گسترده متهم شد که نقش اصلی در آن گزارش را محمدرضا پهلوی و دستگاه سرکوبگر آن یعنی ساواک بر عهده داشتند.
بلافاصله این گزارش با پوشش وسیع رسانه ای روبه رو شد. به عنوان مثال نشریه نیویورک تایمز در مقاله ای در همین باره و با اشاره به گزارش عفوبین الملل نوشت: "در گزارشی که از طرف سازمان عفو بین‌المللی انتشار یافت ادعا شده است بین 25 تا 100 هزار نفر به خاطر دلایل سیاسی در ایران زندانی شده‌اند و همچنین پلیس مخفی ایران به هنگام بازجوئی آنان را زیر شکنجه مداوم قرار می‌دهد.
گفته شده است سرکوبی مخالفان سیاسی به عهده ساواک – پلیس مخفی ایران – است که با بی‌رحمی شدید انجام می‌گیرد. پلیس مخفی ایران دارای یک سیستم خبرچینی است که مأموران آن در تمام سطوح جامعه ایران نفوذ دارند و بنا به گفته مسافرانی که از ایران آمده‌اند و همچنین تأکید مخالفان رژیم ایران درخارج کشور ساواک فضائی آمیخته از رعب و وحشت ایجاد کرده است. در گزارش سازمان عفو بین‌المللی همچنین گفته شده است از آغاز سال 1972 تا کنون دادگاه‌های نظامی ایران 300 زندانی سیاسی را به مرگ محکوم ساخته‌اند در 6 ماه اول سال 1976 دولت ایران اعدام 22 زندانی سیاسی را اعلام داشته است."
به این ترتیب رشوه‌های رژیم پهلوی نیز نتوانست جلوی این موج را بگیرد. در کنار این اوج گیری تظاهرات‌های مردمی سبب شد تا به تدریج انتشارگزارشات انتقادی در نشریات بین المللی شدت بگیرد.
این تغییر نگرش نشریات غربی در داخل ایران نیز به عنوان نشانه ای از زوال حکومت پهلوی تعبیر شد و هنوز برخی از طرفداران رژیم سابق اعتقاد دارند که همین تغییر نگرش یکی از نشانه‌های دست داشتن غرب در سقوط رژیم پهلوی است.
البته این این ادعا با توجه به سابقه این رسانه‌ها به سادگی زیر سئوال می‌رود، چرا که تا ماه‌های آخر رژیم پهلوی هیچ گزارشی از احتمال پیروزی انقلاب اسلامی ایران سخن نمی‌گوید.
*نگاه به عقب
با پیروزی انقلاب اسلامی صرفه نظر از نگاه این شخصت‌های رسانه ای به نظام جمهوری اسلامی که اغلب با غرض ورزی‌های گوناگون همراه بود، ریشه یابی سقوط حکومت پهلوی یکی از مهمترین دغدغه‌های آنان بوده است. دغدغه ای که با گذشت نزدیک به 30 سال با انتشار کتاب‌ها و مقالات گوناگون ادامه دارد.
سرویس بین الملل خبرگزاری فارس در صدد در آستانه 40 امین سالگرد دهه فجر انقلاب اسلامی با نگاهی به منابع غربی نگاهی تحلیلی به نحوه سقوط رژیم پهلوی و دلایل آن داشته باشد. نکته جالب اینجاست که در یک نگاه کلی روشن می‌شود که فساد مالی سنگین و مخالفت رژیم پهلوی با زیربنای فرهنگی جامعه آن زمان ایرانی به عنوان مهمترین دلیل سقوط رژیم پهلوی ذکر می‌شود.
حال امید است که این انتشار این گزارش‌ها بتواند سبب آشنایی مخاطبان با قرائت‌های موجود در فضای بین الملل پیرامون پیروزی انقلاب اسلامی در ایران شود.
انتهای پیام