بزرگنمایی:

تبسم مهر -

حوزه انتقال خون در ایران به برکت انقلاب اسلامی رشد بسیاری خوبی داشته است که از جمله آن‌ها می‌توان به حذف خون فروشی، رشد 5 برابر خون‌های اهدایی و ایجاد بانک خون اشاره کرد.
به گزارش خبرنگار حوزه بهداشت و درمان گروه علمی پزشکی باشگاه خبرنگاران جوان ، «خون کسی را توی شیشه کردن» و «خون فروشی» ضرب المثل‌هایی هستند که بسیاری از ما آن را بار‌ها شنیده ایم اما شاید برایتان جالب باشد بدانید که این ضرب المثل سال‌ها قبل به دنبال نیاز به خون و خرید و فروش آن باب شده است.
خون در نجات جان بسیاری از بیماران نقش حیاتی دارد ، سابقه اولین تزریق خون در کشور ما به سال‌های ابتدایی دهه 20 هجری شمسی بر می‌گردد، اما با افزایش تجویز خون در مراکز درمانی، اهدای خون داوطلبان جوابگوی نیاز بیماران نبوده و تنها راه تامین خون پرداخت پول در برابر دریافت خون بوده است.
با خون فروشی پای واسطه‌ها به ماجرا باز می‌شود و بنگاه‌هایی راه افتاده بودند که خون مردم را ارزان می‌خریدند و به قیمت بالا به بیمارستان‌ها و مراکز درمانی می‌فروختند و مشتریان این بنگاه‌ها اغلب افراد بی بضاعت، معتادان و کارتن خواب‌ها بودند و روی کیفیت خون‌ها نظارتی نبود.

سازمان انتقال خون ایران بالاترین و تنها مرجع تصمیم‌گیری در زمینه تأمین و توزیع خون و فراورده‌های خونی سالم در ایران است که در سال 1353 تأسیس شد و پس از آن در طی 40 سال پس از انقلاب اسلامی شاهد رشد چشمگیری در حوزه انتقال خون بودیم و به دستاوردهای بزرگی دست پیدا کرده ایم که خاتمه دادن به سیستم خرید و فروش خون و تعطیلی بنگاه‌های واسطه از اولین دستاوردهای این سازمان به حساب می‌آید.
براساس آخرین گزارش منتشر شده سازمان جهانی بهداشت در سال 2017 حدود 113 میلیون اهدای خون در جهان سال 2013 صورت گرفته است و در این بین سهم کشور‌های عضو مدیترانه شرقی حدود 9.9 میلیون بوده و از این رقم بیش از 2 میلیون اهدای خون در ایران دریافت شده است که میزان قابل توجهی محسوب می‌شود.

رشد 500 درصدی واحد‌های خون اهدایی در چله انقلاب علی اکبر پورفتح اله مدیرعامل سازمان انتقال خون ایران در گفت‌وگو با خبرنگار حوزه بهداشت و درمان گروه علمی پزشکی باشگاه خبرنگاران جوان ،با اشاره به برخی اقدامات صورت گرفته پس از انقلاب اسلامی در حوزه خون و انتقال خون گفت: سال 57 که انقلاب اسلامی به پیروزی رسید، 124 هزار و 677 واحد خون داشتیم، اما امروز این تعداد به 701 هزار و 800 واحد خون رسیده است.
وی ادامه داد: متوسط شاخص اهدای خون در کشور‌های با درآمد بالا 1. 32، در کشور‌های با درآمد متوسط 9. 14، در کشور‌های با درآمد پایین 8.7 به ازای هر هزار نفر جمعیت تخمین زده شده است، همچنین متوسط شاخص اهدای خون در کشور‌های عضو مدیترانه شرقی 9. 14 اعلام شده که این شاخص در ایران 27 به ازای هر هزار نفر جمعیت است و بر این اساس در منطقه سرآمد هستیم.

حذف اهدای خون پولی در ایران دستاوردی مهم در جهان مدیرعامل سازمان انتقال خون با اشاره به حذف اهدای خون پولی گفت: پس از پیروزی انقلاب اسلامی با محول کردن وظیفه تهیه و توزیع خون و فرآورده‌های خونی به یک سازمان ملی واحد، یعنی «سازمان ملی انتقال خون» موفق به حذف «اهدای خون پولی» شدیم.
وی افزود: ایران از سال 2007 موفق شد که به حذف اهدای خون پولی دست پیدا کند و از این نظر در منطقه اولین کشور بودیم که توانستیم این موفقیت را کسب کنیم.
پورفتح اله با بیان اینکه اقدامات بسیاری در سازمان انتقال خون برای افزایش اهدای خون داوطلبانه در طول سال‌های بعد از انقلاب انجام شده است، اظهار کرد: برنامه ریزی و اجرای مداوم راهکار‌هایی در جهت کمک به ارتقای سطح آگاهی عمومی و فرهنگ سازی در زمینه اهدای خون داوطلبانه، اهمیت رفتار‌های پر خطر و زدودن باور‌های غلط از طریق برگزاری جلسات عمومی و جلب مشارکت نشریات، رسانه‌ها، سازمان‌های دولتی و غیر دولتی مردم نهاد و تلاش در جهت ارتقای رضایتمندی اهدا کنندگان از بدو فعالیت تاکنون از جمله اقدامات صورت گرفته در این راستاست.

غربالگری هپاتیت و ایدز در خون‌های اهدایی برای اطمینان از سلامتی خون‌های اهدا شده، هر واحد خون اهدا شده علاوه بر تعیین گروه و تعیین آنتی بادی، از نظر عفونت‌های مهم منتقله از طریق خون و فرآورده‌های خونی شامل، هپاتیت B، هپاتیت C و ویروس HIV نیز غربالگری می‌شود و روش غربالگری روش الایزا است و اگر آزمایش مثبت گزارش شود، خون اهدایی مصرف نخواهد شد ولی برای تایید آن، آزمایشات تاییدی انجام می‌گیرد.
مدیرعامل سازمان انتقال خون با اشاره به غربالگری سلامت خون‌های اهدایی گفت: ما انجام تست غربالگری هپاتیت B یا HBSAg، تست غربالگری ایدز و HIVAb و تست غربالگری هپاتیت C یا HCVAb را برای تمام خون‌های اهدایی اجرایی کردیم.
پورفتح اله ادامه داد: تست HBSAg از سال 1365، anti-HIV از سال 1369، تست anti-HCV از سال 1376 بر روی کلیه نمونه‌های اهداکنندگان انجام می‌شود، همچنین بر اساس مطالعات اپیدمیولوژیک و شیوع HTLV تنها در هفت استان کشور، تست anti-HTLV1 با روش الایزا از سال 1375 نیز انجام می‌شود.

وی افزود: انجام روش الایزا از سال 1385 با استفاده از دستگاه‌های اتوماسیون الایزا داوینچی جایگزین روش دستی از استان تهران آغاز شد و استقرار، راه‌اندازی و بهره برداری دستگاه‌ها در کل کشور تا سال 1392 به طول انجامید و اکنون صد در صد آزمایشات غربالگری در کل کشور با روش اتوماسیون الایزا انجام می‌شود.
پورفتح اله تاکید کرد: بابرنامه ریزی درست، آموزش و افزایش آگاهی اهدا کنندگان و همکاران جذب و پیاده سازی غربالگری اهدا اولی‌ها می‌توان خطر انتقال هپاتیت از طریق خون را به صفر رساند و انجام آزمایش و غربالگری در 21 نقطه کشور در همین راستا انجا می‌شود.
وی ادامه داد: تنها در هلند چنین برنامه‌ای در حال انجام است و اگر رسیدن به خطر صفر انتقال ویروس از طریق خون اهدایی در ایران تحقق پیدا کند ما دومین کشور دنیا خواهیم بود که به این موفقیت بزرگ دست پیدا می‌کنیم.
بانک خون بندناف امیدی برای بیماران سرطانی خون بند ناف حاوی شمار زیادی از سلول‌های بنیادی خونساز است، که توانایی تکثیر و تمایز به رده‌های خونی را دارند و معمولا پس از زایمان دور ریخته می‌شود ولی با اهدای آن می‌توان به بیماران نیازمند پیوند مغز استخوان کمک کرد، خون بندناف حاوی سلول‌های بنیادی است که این سلول‌ها می‌تواند به عنوان جایگزین سلول‌های خونساز در بیماران مبتلا به سرطان یا سایر بیماری‌های خطرناک استفاده شود و پیوند این سلول‌ها به بسیاری از بیماران امید تازه‌ای می‌بخشد و در این راستا بانک خون بند ناف سازمان انتقال خون ایران در سال 1389 راه اندازی شد.
مدیرعامل سازمان انتقال خون گفت: از زمان تاسیس تاکنون بیش از 4 هزار خون بند ناف با کیفیت بالا و به صورت کاملا مکانیزه پردازش و ذخیره سازی شده است و اولین پیوند از بانک خون بند ناف در بیمارستان شریعتی در سال 1391 انجام شد و تاکنون 15 مورد پیوند با استفاده از این سلول‌های خون بند ناف ذخیره شده با موفقیت انجام شده است.

زنجیره اهدای خون زیر ذره بین سازمان انتقال خون نظام مراقبت و نظارت بر مصرف خون و فرآورده‌ها (هموویژلانس) به معنای پایش و نظارت بر کل زنجیره انتقال خون از اهداکننده تا دریافت کننده و تجزیه و تحلیل داده‌های مرتبط با عوارض ناخواسته انتقال خون و فرآورده‌های آن، به منظور شناسایی علل رخداد عوارض و جلوگیری از وقوع مجدد آنها است.
تاکنون نظام مراقبت و نظارت بر مصرف خون و فرآورده‌ها (هموویژلانس) به عنوان یکی از شاخه‌های نسبتاً تازه طب انتقال خون در بسیاری از کشور‌های جهان استقرار یافته است و بعد از بررسی‌های اولیه در سازمان انتقال خون و تأکید بر اهمیت نظام مراقبت و نظارت بر مصرف خون و فرآورده‌ها (هموویژلانس)، انجام و اجرای این نظام مهم در مراکز درمانی به شورای عالی سازمان انتقال خون در زمستان سال 1386 پیشنهاد و تصویب شد.
اجرای این نظام در ایران از سال 1388 در 50 مرکز درمانی سراسر کشور (19 بیمارستان در تهران و 31 بیمارستان در 12 استان کشور) به صورت آزمایشی (Pilot) آغاز شد و با دستور وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی، استقرار نظام مراقبت و نظارت بر مصرف خون و فرآورده‌ها (هموویژلانس) از سال 1391 در تمام مراکز درمانی اجباری شد.
مدیرعامل سازمان انتقال خون با بیان اینکه در سال‌های پس از پیروزی انقلاب اسلامی افزایش و تمدید استقرار نظام مراقبت از خون (هموویژلانس) در بیمارستان‌های سراسر کشور مورد تاکید قرار گرفت، گفت: از ابتدای فعالیت بخش هموویژلانس تاکنون تقریبا در 80 درصد مراکز درمانی (720 بیمارستان از 903 بیمارستان کشور) نظام مراقبت از خون (هموویژلانس) استقرار یافته است.

تضمین سلامت بیماران تالاسمی با روش‌های نوین قرار گرفتن ایران بر کمربند تالاسمی و تعداد بالای عزیزان تالاسمی ثبت شده در سامانه سلامت کشور حکایت از مسئولیت خطیر سازمان انتقال خون ایران در تأمین خون سالم و کافی برای این عزیزان دارد وسالانه نزدیک 20 درصد خون‌های اهدایی در کشور به درمان این بیماران اختصاص پیدا می‌کند که این میزان مصرف خون برای گروه دریافت کننده مستمر در هیچ کشور دیگری در دنیا دیده نشده است.
یکی از رسالت‌های سازمان انتقال خون از بدو تأسیس تا به امروز تهیه خون سالم و کافی برای عزیزان تالاسمی بوده است و حتی شرایط سختی مانند جنگ تحمیلی و نیاز وافر جبهه‌های جنگ به خون و فرآورد‌های خونی موجب نشد که این وظیفه به فراموشی سپرده شود و در همان دوران پر التهاب جنگ تحمیلی سازمان انتقال خون تهیه خون شسته شده را نیز به خدمات خود افزود تا بتواند پاسخگوی نیاز بیماران مبتلا به تلاسمی باشد.
پس از جنگ نیز تعهد سازمان به ارتقای دسترسی افراد تالاسمی به خون سالم همچنان پا بر جا ماند و در طول سال‌های گذشته با حذف خون جانشین و کاهش لکوسیت خون، تلاش شد درمان تالاسمی در کشور منطبق با اصول علمی و به روز شود.
پورفتح اله گفت: از سال 1387 کیسه‌های فیلتردار جهت تهیه فرآورده‌های کم لکوسیت در سازمان انتقال خون ایران مورد استفاده قرار گرفت که شامل فیلتر‌های مخصوص خون تام، فیلتر‌های مخصوص کلبولد قرمز متراکم و فیلتر‌های مخصوص مجموعه پلاکتی متراکم است و در حال حاضر 354 درصد از خون‌های تولیدی به صورت کم لکوسیت هستند.

عضویت ایران در کارگروه جهانی خون‌های نادر سازمان انتقال خون ایران با توجه به توانمندی‌های علمی و فنی موجود، در راستای ارائه خدمات بهتر به گروه ویژه‌ای از جامعه کشور که دارای خون نادر هستند، از طریق شرکت در پروژه JPRM 2008-2009 با همکاری سازمان جهانی بهداشت، استقرار برنامه ملی خون‌های نادر را در نظر گرفت.
در سال 89 ایران را برای اولین بار در کارگروه خون‌های نادر در جهان عضویت پیدا کرد و اعضای این کمیته متشکل از افراد علمی و متخصص در موضوع ایمونوهماتولوژی و خون‌های نادر از 18 کشور جهان شامل آمریکا، انگلستان، آفریقای جنوبی، برزیل، نیوزلند، هلند، سوئیس، ایران، اسپانیا، هند، ژاپن، چین، آلمان، فنلاند، فرانسه، تایوان، عمان است.
افراد دارای گروه خون‌های نادر ، کسانی هستند که مشابه خون آن‌ها فقط در هر 5 تا 10 هزار نفر جمعیت جغرافیایی جامعه موجود بوده و در حال‌حاضر بانک اطلاعاتی افراد با خون‌های نادر در سازمان انتقال خون ایران بیش از یکصد نفر است که به شکل مستمر با جستجوی بیشتر از میان افراد جامعه در نقاط مختلف کشور درصدد افزایش این بانک اطلاعاتی هستیم.

موفقیتی با عنوان «اهدای خون مستمر» اهدا کنندگان مستمر خون کسانی هستند که که در یک دوره یکساله حداقل 2 بار خون اهدا نموده و فواصل نوبت‌های اهدای خون آنها کمتر از یک سال باشد، ثابت شده است این گروه، سالم‌ترین و قابل اعتماد‌ترین گروه داوطلبان اهدای خون را تشکیل می‌دهند و این گروه آگاهانه و با مسئولیت پذیری اجتماعی، همواره به سلامت همنوعان و جامعه خویش می‌اندیشند، با اهدای مستمر خون، همواره در هر زمان، مقدار کافی خون از هر گروه خونی جهت رفع نیاز‌های بیماران در دسترس خواهد بود و اطمینان از ذخایر کافی خون حاصل خواهد آمد.
مدیرعامل سازمان انتقال خون بیان کرد: ما نه تنها موفق به حذف اهدای خون جایگزین شدیم، بلکه در اهدای خون مستمر نیز به موفقیت‌های بزرگی دست پیدا کردیم و اتکای کامل به اهدای خون صرفا داوطلبانه بدون چشم داشت مادی در تمام کشور، افزایش چشمگیر سهم « اهدای خون مستمر » از کل اهدای خون کشور و استقرار «سیستم مراقبت اهداکنندگان» (ثبت وپایش واکنش‌های ناخواسته اهدای خون) و بیمه اهدا کنندگان خون در کشور از جمله اقدامات صورت گرفته در ارتقا اهدای خون مستمر بوده است.

دستاوردهای بین الملی حوزه انتقال خون ایران برگزاری سومین کنگره بین االمللی طب انتقال خون در زمینه مصرف بهینه خون با همکاری سازمان جهانی بهداشت، برگزاری سمینار بین المللی خون نادر با همکاری انجمن بین المللی انتقال خون، عضویت در انجمن انتقال خون آسیا (AATM) و همکاری با انجمن مذکور در فعالیت‌های علمی و پژوهشی از دیگر دستاورد‌های بین المللی انتقال خون پس از پیروزی انقلاب اسلامی برشمرده می‌شود.
معرفی برنامه پالایش قرار دادی پلاسمای مازاد به عنوان مدلی برای دسترسی کافی و ارزان دارو‌های مشتق از پلاسما در گزارش 2016 سازمان جهانی بهداشت نیز از دیگر دستاورد‌های ایران در حوزه انتقال خون محسوب می‌شود.
پورفتح اله به برخی افتخارات بین المللی سازمان انتقال خون اشاره کرد و گفت: برگزیده شدن سازمان انتقال خون از سال 1392 به عنوان همکار سازمان جهانی بهداشت در امور آموزش و پژوهش سلامت خون، امضای 12 تفاهم نامه همکاری با کشور‌های مختلف برای برگزاری کارگاه‌های آموزشی و اعزام کارشناسان برای گذراندن دوره‌های آموزشی کوتاه مدت، برگزاری 17 کارگاه آموزشی بین المللی و دو دوره آموزشی مشترک با دانشگاه پاریس و مرکز ملی خدمات انتقال خون فرانسه، اجرای دو پروژه مشاوره‌ای فنی برای کارشناسان کشور‌های منطقه از دیگر اقدامات صورت گرفته سازمان انتقال خون در سطح بین المللی است.

انتهای پیام/