بزرگنمایی:
شهر تبریز آثار تاریخی و دیدنی بسیاری دارد اما در سال‌های اخیر سازه‌های مرتفع آن‌ها را محبوس کرده‌اند شهرداری عنوان می کند که مجوزهایی که صادر می‌کند کاملا با ضوابط میراث فرهنگی است.
بهنام عبداللهی: آن‌ها فکر می‌کنند می‌سازند، درحالی که خراب می‌کنند: «برج‌سازها»، «بسازوبفروش‌ها» و همه آن‌هایی که جیب‌شان مهم‌تر از شهرشان است.
در تمام شهرهای توسعه‌یافته و حتی توسعه‌نیافته دنیا، ساخت و ساز برج و ساختمان‌های بلند در مناطق تاریخی شهر ممنوع است. اینجا هم هست، اما می‌سازند.
تبریز که به عنوان پایتخت گردشگری کشورهای اسلامی در سال 2018 میلادی انتخاب شده، پر از همین مناطق است. مناطقی که گاه چندین صدسال و گاه چندین هزارسال قدمت دارند، زیبا هستند، اصیل هستند اما در حصار ساختمان‌های مدرن و چند 10طبقه قرار گرفته‌اند.
آسمان‌خراش‌های هویت‌خراش
می‌گویند تبریز شهر مدرنی شده است. راست می‌گویند، در مقایسه با برخی از شهرهای ایران، خوب آمده است. اما معیاری که برای مدرن‌بودن یک شهر در نظر می‌گیرند، وجود سازه‌های بلندمرتبه کنونی و آسمان‌خراش‌های چنددهه آینده است. البته چیزی که ما به عنوان «آسمان‌خراش» یاد می‌کنیم، از نظر یونسکو که سازمان فرهنگی ملل متحد است، «هویت‌خراش» است.
بر اساس معیارهای سازمان جهانی یونسکو، احداث بنا در محدوده آثار تاریخی، شرایط و قوانین خاصی دارد که باید رعایت شود و گرنه به آثار تاریخی خدشه وارد می‌شود.
یونسکو می‌گوید: ساختمان‌هایی که بر آثار تاریخی اشرافیت پیدا می‌کنند یا موجب تحت‌الشعاع قرارگرفتن این آثار می‌شوند، معیارهای پذیرش آثار در فهرست جهانی را خدشه‌دار می کنند.
اثر ثبت‌جهانی‌شده یعنی بازار تبریز. یعنی نباید پیرامون بازار تبریز ساختمان‌های بلند احداث شود. رضا پاک‌نهاد، شهردار منطقه 8 (منطقه تاریخی و فرهنگی) تبریز ادعا می‌کند «نمی‌شود».
«تراکم‌فروشی نداریم»
هر مجوزی که داده می‌شود، در قالب قوانین و ضوابط میراث فرهنگی است. این را پاک نهاد می‌گوید. او هرگونه تراکم‌فروشی در این منطقه را نیز رد می‌کند: اساسا تراکم‌فروشی در منطقه 8 اتفاق نمی‌افتد چون تابع ضوابط ارتفاعی و تعداد طبقات میراث فرهنگی هستیم.
او درخصوص درآمدهای شهرداری منطقه 8 می‌گوید: «از هرگونه حمایت و کمکی که از سوی شهرداری مرکز تبریز یا هر دستگاه دیگری صورت بگیرد استقبال می‌کنیم اما این دلیل نمی‌شود که درآمد ما از محل تراکم‌فروشی باشد.»
هر اثر تاریخی از نظر سازمان میراث فرهنگی دارای حریم است، حریم درجه یک و حریم درجه دو، ساخت‌وساز در حریم آثار تاریخی باید با رعایت ضوابط میراث فرهنگی صورت بگیرد.
برای مثال در ضوابط حریم درجه‌یک آمده است که «هر نوع ساخت‌وساز و احداث بنا با کاربری غیر مسکونی در محدوده اشاره‌شده ممنوع است». همچنین «ارتفاع بناها در این محدوده از سطح زمین با احتساب کرسی چینی یک طبقه (ارتفاع 5/4 متر از کف معبر مجاور) تعیین می‌شود».
در تمام شهرهای جهان، بافت تاریخی ضوابط متفاوتی نسبت به سایر نقاط شهر دارند و هدف ما از ایجاد شهرداری فرهنگی-تاریخی منطقه 8 تبریز نیز، حفاظت از همین بافت بودسازمان میراث فرهنگی درخصوص ساختمان‌های بلندمرتبه‌ای که پیش‌تر در حریم آثار تاریخی ساخته شده می‌گوید: «وضعیت ساختمان‌های بلند مرتبه داخل حریم درجه یک، در وضعیت فعلی باقی بماند و پس از پایان عمر مفید به حداکثر یک طبقه (ارتفاع 5/4 متر از کف معبر مجاور) تبدیل شوند.»
حریم درجه دو نیز شرایطی این‌چنینی دارد با این تفاوت که در حریم درجه دو اجازه ساخت ساختمان دوطبقه داده می‌شود.
فریدون بابایی اقدم، عضو شورای شهر تبریز در این‌باره بیش‌تر توضیح می‌دهد: در تمام شهرهای جهان، بافت تاریخی ضوابط متفاوتی نسبت به سایر نقاط شهر دارند و هدف ما از ایجاد شهرداری فرهنگی-تاریخی منطقه 8 تبریز نیز، حفاظت از همین بافت بود».
او درباره نمای شهری که باید در مناطق تاریخی حفظ شود، توضیح می‌دهد: «از زمان تاسیس شهرداری منطقه 8، با نماهای متفاوتی در این منطقه مواجه هستیم که سعی می‌شود بافت تاریخی منطقه در گرفته شود.
او شهرداری را ملزم می‌داند که تنها در چارچوب قوانین میراث فرهنگی مجوز ساخت‌وساز صادر کند: اخیرا از سوی یونسکو، در طرح جامع شهری تصویب شد که علاوه بر بافت تاریخی، حریم منظری نیز در آن محدوده‌ها در نظر گرفته شود.
به گفته بابایی‌اقدم، شرکت عمران و به‌سازی شهرداری تبریز 9ماه فرصت گرفته بود تا در محدوده تاریخی مرکز شهر، طرحی تفصیلی پیاده کند که با طرح جامع متفاوت بود اما این فرصت 9ماهه، سال 95 داده شده بود و هنوز هم خبری نیست.
البته تمام آثار و بافت تاریخی تبریز در منطقه 8 خلاصه نمی‌شوند، برای مثال پارک-موزه قاجار یا مقبره‌الشعرا تبریز در شهرداری منطقه 10تبریز قرار گرفته‌اند و با همین خطر مواجه هستند.
توسعه شهر بر اساس طرح تفصیلی
ساختمان‌های مرتفع در حریم مقبره‌الشعرا و پارک-موزه قاجار، مربوط به زمانی می‌شوند که هنوز مدارس شیخ‌عطار و فیوضات تملک نشده بودند و موزه قاجار تبدیل به پارک-موزه نشده بوداین عضو شورای شهر تبریز می‌گوید که ساختمان‌های مرتفع در حریم مقبره‌الشعرا و پارک-موزه قاجار، مربوط به زمانی می‌شوند که هنوز مدارس شیخ‌عطار و فیوضات تملک نشده بودند و موزه قاجار تبدیل به پارک-موزه نشده بود.
بابایی‌اقدم درباره تراکم‌فروشی نیز چنین می‌گوید: در دوره چهارم شورای شهر تبریز کمیسیونی بهنام توافقات در سطح مناطق شهرداری تشکیل شد که برای درآمدزایی، تراکم‌فروشی را پیشنهاد می‌کرد اما بنده شخصا از این کمیسیون استعفا کردم.
به گفته او، کمیسیون یادشده سپس با ورود مراجع نظارتی منحل شد: انحلال این کمیسیون نشان می‌دهد که در شهرمان طرح تفصیلی مصوب داریم و اگر قرار باشد پروانه‌ای صادر شود باید بر اساس آن باشد.
به‌فکر درآمد شهرداری هم باشیم
بابایی‌اقدم می‌گوید اما باید به فکر درآمد شهرداری هم باشیم: شهرداری تبریز ماهانه چندین میلیاردتومان به کارکنانش حقوق می‌پردازد که ارقامی قابل تامل است و اگر می‌خواهیم قید تراکم‌فروشی را بزنیم، باید به فکر راه‌کارهای جایگزین برای درآمدزایی باشیم.
البته ایرج شهین‌باهر، شهردار تبریز در 31شهریور امسال گفته بود که هیچ مشکلی در پرداخت حقوق کارکنان شهرداری تبریز نداریم.
لطفا عکس‌ها را زشت نکنید
اما تعریف دقیق تراکم‌فروشی چیست؟ تراکم به عنوان نسبت ساختمان، فعالیت، جمعیت و زمین، معیاری است که نحوه و نوع رابطه بین چهار مؤلفه فوق را برقرار می‌کند و در روال و روند رشد و توسعه شهری، هنگامی که توسعه افقی در شهرها مقدور نباشد با افزایش تراکم روبرو می‌شویم.
به بیانی ساده‌تر تراکم‌فروشی یعنی صدور مجوز به احداث ساختمان‌هایی بلند بدون در نظر گرفتن نوع بافت، ظرفیت و امکانات منطقه. چیزی که طاهرخانی، معاون وزیر سابق راه و شهرسازی از آن به عنوان «نفرین تراکم‌فروشی، بلای جان شهرها» یاد کرده بود.
به مناسبت انتخاب تبریز به عنوان پایتخت گردشگری جهان اسلام در سال جاری میلادی، گردشگران دوربین‌به‌دست بسیاری، از مناطق مختلف جهان به این شهر سفر کرده‌اند. آن‌ها عکس‌های خوبی از آثار و بافت تاریخی تبریز می‌گیرند اما با مرور عکس‌ها، متوجه حضور ساختمان‌هایی می‌شوند که عکس‌ها را زشت کرده‌اند؛ درست مانند کسانی که موقع گرفتن عکس یادگاری از مقابل دوربین‌مان عبور می‌کنند، با این تفاوت که عبور نمی‌کنند و همیشه ایستاده‌اند.