آخرین مطالب

اولین مستند از 4دهه حضور مستشاران آمریکایی در ایران/ وجود «هاردهای پنهان» یعنی نگاه استراتژیکی به آرشیو نداریم فرهنگی و هنری

اولین مستند از 4دهه حضور مستشاران آمریکایی در ایران/ وجود «هاردهای پنهان» یعنی نگاه استراتژیکی به آرشیو نداریم

  بزرگنمایی:
تبسم مهر - مستند &#۱۷۱;سایه‌های پنهان&#۱۸۷; به کارگردانی محمدرضا محمدی‌نجات با موضوع بررسی زوایای پیدا و پنهان چهار دهه حضور مستشاری آمریکایی‌ها در عصر پهلوی دوم، این شب‌ها از شبکه مستند در حال پخش است.

تبسم مهر - مستند «سایه‌های پنهان» به کارگردانی محمدرضا محمدی‌نجات با موضوع بررسی زوایای پیدا و پنهان چهار دهه حضور مستشاری آمریکایی‌ها در عصر پهلوی دوم، این شب‌ها از شبکه مستند در حال پخش است.

- اخبار فرهنگی -
به گزارش خبرنگار فرهنگی باشگاه خبرنگاران پویا ، به بهانه پخش مستند 4 قسمتی «سایه‌های پنهان» که این شب‌ها با موضوع بررسی زوایای پیدا و پنهان چهار دهه فعالیت مستشاری آمریکایی‌ها در عصر پهلوی دوم در ایران؛ از شبکه مستند سیما در حال پخش است، سراغ محمدرضا محمدی‌نجات کارگردان و پژوهشگر این مستند رفته‌ایم و دقایقی را به گفتگو با او نشسته‌ایم. مشروح این گفتگو را در ادامه می‌خوانید:
*ایده ساخت سایه‌های پنهان چطور در ذهن شما شکل گرفت؟
از ایده تا ساخت خیلی طول کشید و سال‌هاست که ذهن من درگیر این موضوع است. نه فقط این موضوع بلکه موضوعات زیادی وجود دارد که به آن پرداخته نشده،کم پرداخته شده یا به درستی پرداخته نشده است. به طور مثال؛ در سالهای اخیر درباره عصر پهلوی دوم کارهای زیادی ساخته شده است ولی بسیاری از این کارها ضعف‌های بزرگی داشته‌اند و گاه کارکردشان برعکس آنچه که باید عمل کرده است و بیشتر به جای آنکه به نسل جوان کمک کند، آنها را گمراه کرده‌اند و به جای اینکه شبهه زدایی کنند، شبهه افکنی کرده‌اند. البته در بسیاری از مواقع این اتفاق ناخواسته است و کسی با نیت شبهه افکنی کاری را نمی‌سازد.
*مهم‌ترین عامل ضعف مستندهای پیشتر ساخته شده درباره عصر پهلوی دوم را چه می‌بینید؟
عوامل زیادی وجود دارد که باعث می‌شود این اتفاق بیفتد؛ یکی از این عوامل سطح سواد فرهنگی پایین مدیران است. بسیاری از مدیران فرهنگی ما از حیث سواد فرهنگی عقب‌تر از مستندسازان‌مان هستند و به جای اینکه خط و جهت بدهند، بعضا خط و جهت می‌گیرند و اگر یک مستندساز جوان ناپختگی‌ای بکند، مدیر مربوطه می‌آید و این ناپختگی را توجیه می‌کند.
موضوع دیگر این است که بخش عمده‌ای از کار ما جنبه اقتصادی آن است. این جنبه اقتصادی باعث می‌شود که خیلی‌ها وسوسه شوند و با سودای نان و نام به این عرصه وارد شوند. برخی نیز به فیلمسازی علاقه دارند و فکر می‌کنند ساده‌ترین کار در فیلمسازی، ساخت مستند است و ساده‌ترین نوع مستند نیز مستندهای آرشیوی است. این وسوسه برای مدیران ما نیز وجود دارد و گاه مدیر فرهنگی در مجموعه خود، تهیه‌کننده کار خود نیز هست. این یک تناقض وحشتناک است و در بسیاری از مواقع این مدیر کوچکترین تصوری از مفهوم تهیه کنندگی ندارد و ای بسا هیچ درکی از مفهوم مدیریت فرهنگی نیز ندارد و متاسفانه این‌گونه آدم‌ها رشد هم می‌کنند. این خیلی آزاردهنده است. اینها چالش‌های جدی‌ای است که در کار ما وجود دارد و باید برای آن چاره اندیشی شود. باید ابتدا اهلیت افراد؛ چه در مقام تهیه‌کننده، چه در مقام کارگردان و چه در مقام مدیر فرهنگی احراز شود و بعد به آنها اجازه ورود به این حوزه داده شود. نباید به یک مدیر فرهنگی اجازه داده شود بودجه ای که به سازمانش تعلق دارد را خرج نام خود کند. این عوامل باعث میشود ما با انبوه آثاری مواجه باشیم که ضعف‌های جدی دارند و نمی‌توانند حق مطلب را ادا کنند. برای مثال راجع به یک شخصیت موثر در یک دوره تاریخی کار ساخته می‌شود اما حق آن شخص ادا نمی‌شود؛ اگر خبیث است خباثتش درک نمی‌شود و اگر شخص خوبی است، خوبی‌اش درک نمی‌شود. دلیل این اتفاق این است که کارگردان ما ضعیف است. در شبکه هایی مثل "من و تو" یا "بی بی سی" دیده است که کارگردان در آنجا مصداقیتی را رعایت کرده و می‌خواهد ادای آن را دربیاورد. هنگامی که با تضارب آرا درباره یک شخص مواجه می‌شود، جذب آرا مختلف می‌شود و آن آرا روی این کارگردان اثر می‌گذارد چراکه این آدم کوچک است و در مسیر درستی رشد نکرده است. فکر می‌کنم کار کردن در این حوزه بسیار سخت است و حساسیت‌های زیادی دارد. البته ما درباره مجموعه‌های مختلف فرهنگی-انقلابی که متولی کارهایی از این دست هستند، صحبت می‌کنیم و بحثمان معطوف به تلویزیون نیست چراکه تلویزیون مسائل و مشکلات نهادینه شده خاص و عمیق خود را دارد. شما شاید به زور بتوانید به تعداد انگشتان یک دست، مدیر خوب و کاربلد فرهنگی در تلویزیون پیدا کنید که بشود با آنها کار کرد. اگر هم گاهی اثر خوبی تولید می‌شود، نتیجه هم افزایی مدیران تک ستاره تلویزیون با بچه‌های پرانگیزه است.

ما کار می‌کنیم که از تاریخ درس بگیریم. اگر قرار باشد درس نگیریم، کاری نکرده‌ایم. من باید کاری کنم که از یک دانشجوی ساده ترم اولی تا رییس جمهور کشور بتواند از کار من ایده بگیرد و بتواند خود را جای شخصیت‌های مختلف تاریخی گذاشته و در آن موقعیت تاریخی بازآفرینی کند و به این فکر کند که اگر من در آن موقعیت خاص تاریخی بودم چه تصمیمی می‌گرفتم. همه باید از تاریخ درس بگیریم و وظیفه من فیلمساز این است که یک آیینگی درست کنم تا افراد بتوانند خود را در تاریخ ببینند و عملکرد خود را ارزیابی کنند. در کاری که من انجام داده‌ام، این آیینگی جلوه برجسته‌ای دارد و فرصت برای درس گرفتن زیاد است.
*به طور کلی عملکرد نهادهای انقلابی مذکور را در تولید آثار مستند و تاریخی موفق‌تر می‌بینید یا عملکرد تلویزیون را؟
فضای کار باید به گونه‌ای باشد که میان تولیدکنندگان بر سر تولید کار خوب رقابت ایجاد شود. متاسفانه هنوز چنین رقابتی شکل نگرفته است. ما در این فضا شاهد چنددستگی هستیم؛ خانه مستند، مرکز مستند حوزه هنری، سازمان اوج، بسیج، جشنواره عمار و... همه و همه مشغول تولید و ساخت اثر در این فضا هستند. این فضای کاری یا باید به نوعی هم افزایی برسد یا به رقابتی سالم منجر شود. البته رسیدن به این هم افزایی یا رقابت نیز پیچیدگی‌های زیادی دارد؛ با این حال، این روند تاکنون به هیچ کدام از این دو مسیر منتهی نشده است و بعضا عملکرد این نهادها یکدیگر را خنثی کرده و گاه رقابتی منفی میان آنها شکل گرفته است. فکر می‌کنم این مسائل نیاز به چاره جویی دارد و برای حل آن به وجود یک بزرگتر در این حوزه نیاز داریم که پا میان بگذارد و روند ناخوشایندی که منجر به بروز چنددستگی و رقابت منفی میان برخی تولیدکنندگان شده است را سامان بخشد.
*آیا اکنون شاهد این هستیم که برخی آثار مستند ساخته شده که حول موضوع واحدی ساخته می‌شوند تاثیر آثار قبلی ساخته شده را خنثی کنند؟
بله از نظر من اکنون چنین اتفاقی در حال وقوع است. این فرایند که ما اثری را بسازیم و دیگران نوعی بیایند همان کار را از منظر دیگری بسازند؛ به نوعی که کارکرد آثار قبلی ما را خنثی کند، فرایند معیوبی است. البته ما در این حوزه شاهد کارها و تلاش‌های ارزشمند و خوبی هستیم و برای مثال؛ در دسترسی و استفاده از آرشیو جهش‌های بلندی رخ داده است؛ گرچه هنوز انحصار وجود دارد و آرشیو در اختیار همه قرار نمی‌گیرد اما این اتفاق باعث باز شدن آرشیو شده و امکان استفاده‌های بعدی از آرشیو را فراهم کرده است. اکنون شاهد آن هستیم که هیچ نگاه استراتژیکی به آرشیو موجود ندارد.
آرشیو دو حالت دارد؛ یا متعلق به پدرم است و آن را به کسی نمی‌دهم و یا اصلا ارزش آن را نمیدانم؛ از این دو حالت خارج نیست. اکنون در برخی نهادهای فرهنگی با پدیده‌ای به نام «هاردهای پنهان» روبه رو هستیم. به این معنا، مدیر فرهنگی چندین و چند هارد با ظرفیت‌های بالا دارد که روی آنها خیمه زده است و در اختیار کسی هم قرار نمیدهد و ای بسا ارزش آن آرشیو را هم نمیداند. صدا و سیما نیز در حوزه آرشیو وضعیت اسفناکی دارد و نحوه مدیریت و استفاده از آرشیو در این سازمان نیز یله و رها است. در بسیاری از مواقع مستندسازان برای دسترسی به آرشیوهای دم دستی و ساده نیز با مشکلات جدی مواجه اند و باید از هزار و یک فیلتر عبور کنند. متاسفانه در برخی نهادهای فرهنگی موضوع آرشیو و دسترسی به آن به یک معضل آزاردهنده تبدیل شده است. من حدودا ده سال پیش برای انجام کاری به شبکه الجزیره مراجعه کردم؛ یکی از مدیران این شبکه به من گفت: زمانی رقابت بین دو بنگاه رسانه ای اینگونه تعریف میشد که کدام یک از آنها زودتر نسبت به انتشار خبر و انتقال پیام به مخاطب اقدام می‌کند اما اکنون این بازی تمام شده است و آنچه موجب تمایز می‌شود، دسترسی و بهره مندی درست از آرشیو است و هرکس آرشیو باکیفیت‌تر و شناسنامه دارتری دارد، او برنده جنگ رسانه‌ای است. یکی از معضلات بزرگ ما در آرشیو این است که افراد کوهی از آرشیوهای با ارزش را در اختیار دارند اما قدر و ارزش آن را نمی‌دانند و نگاهشان به آرشیو یا دم دستی است؛ یا انحصارگرانه و یا کاسبکارانه است؛ به این معنا هیچ نگاه استراتژیکی در بهره گیری از آرشیو وجود ندارد.
روایت فرار شاه مخلوع در مستند "خروج دیکتاتور"
*قدری درباره آنچه در مستند سایه‌های پنهان به تصویر کشیده‌اید و شرایط ساخت آن توضیح دهید.
این کار از آن کارهایی بود که من سالها دغدغه انجام آن را داشتم و ذهن مرا درگیر کرده بود. یک کار برای به ثمر نشستن نیاز به پشتیبانی دارد. اتفاقی که افتاد این بود که این پشتیبانی هم از طریق شبکه سحر و هم از طریق شبکه مستند به خوبی انجام شد که جای قدردانی دارد.تحقیقات و محتوایی که برای ساخت این مستند جمع آوری کرده بودیم، به چندین سال قبل بازمی‌گشت و جزء کارهایی بود که دوست داشتم انجام دهم. گرچه همچنان فکر میکنم حق مطلب ادا نشده است و جای کار بسیاری وجود دارد. ما به شدت مشکل محدویت زمان برای پخش و محدودیت منابع داشتیم و باید با شرایط سخت اقتصادی تلویزیون کنار می‌آمدیم و در عین حال خروجی قابل قبولی را ارائه میدادیم که این فضای کار را سخت میکرد.
مستند سایه‌های پنهان مشتمل بر 4 قسمت است و من در 4 قسمت به صورت تیتروار به موضوعاتی نظیر مستشاری فرهنگی، نظامی، اجتماعی، اقتصادی و نفوذ سیاسی در زمینه هایی چون برنامه و بودجه، کشاورزی، بهداشت، آموزش، هنر و... پرداخته‌ام که هر یک از اینها خود یک سرفصل مفصل است و نیازمند ساخت مستندی مجزا است. ما همه این موضوعات را به صورت تیتروار در قالب یک سیر مقطعی بیان کرده و از آن عبور کرده‌ایم و مرتبط با آن، اسنادی تصویری ارائه کرده‌ایم. من این 4 قسمت را به 4 مقطع تاریخی تقسیم کرده‌ام که قسمت اول به دهه بیست، قسمت دوم به دهه سی، قسمت سوم به دهه چهل و قسمت چهارم؛ دهه پنجاه تا پیروزی انقلاب اسلامی و خروج مستشاران آمریکایی از کشور را روایت می‌کند.

نکته دیگر این است که این مستند درسی برای امروز است، چرا که در برخی زمینه‌ها خط هایی که از آن سالها به ما داده شده را هنوز رها نکرده‌ایم و آسیب شناسی و ارزیابی کاملی از آن نداشته ایم. اینکه می‌گویم کار تاریخی باید عبرت آموزی داشته باشد، منظورم همین است که اثر تاریخی باید بتواند در زمینه‌های مختلف برای ما درس آموز باشد.
* ا گر بخواهیم به 2 کلیدواژه که در مستند سایه‌های پنهان محور توجه شما بوده‌اند اشاره کنیم، آن کلیدواژه‌ها چه هستند؟
کلیدواژه نخست وادادگی و کلیدواژه دیگر قدرت طلبی است. قدرت طلبی هم جنبه داخلی و هم جنبه خارجی دارد؛ یعنی هم به آمریکایی‌ها بازمی‌گردد و هم به کسانی که در داخل کشور به پشتوانه آمریکا سودای قدرت طلبی را در سر داشتند. وادادگی نیز از سطوح بسیار بالای جامعه ما در سالهای پیش از انقلاب شروع می‌شود و تا سرایت به اقشار گوناگون جامعه ادامه می‌یابد.
*مهم‌ترین سختی‌های ساخت این مستند برای شما چه بود؟
سختی‌ها بسیار است و اساسا کار ما با سختی عجین است. از طرف دیگر سختی کارهای آرشیوی به مراتب بیشتر از کارهای داستانی است. ما ابتدا به دنبال یافتن حامی برای ساخت این مستند بودیم و فرایند پیدا شدن حامی برای ساخت مستند قدری به طول انجامید اما از زمانی که تصمیم به ساخت گرفتیم، پروسه تولید زمان زیادی طول نکشید. یکی از اصرارهایی که هم من و هم مدیر شبکه مستند برای بهتر دیده شدن کار بر آن مداومت داشتیم، این بود که مستند قبل از ایام دهه فجر پخش شود. از این رو فشار زیادی را تحمل کردیم تا کار زودتر آماده و به مرحله پخش برسد. مسئله دیگر این است که بودجه‌های تخصیص یافته به آثار مستند هرگز قابل مقایسه با بودجه‌های آثار داستانی نیست. این درحالیست که در بسیاری از مواقع، تاثیر ساخت یک مستند به مراتب بیشتر از یک کار داستانی الف ویژه است.

به گزارش تسنیم، مستند سایه‌های پنهان به کارگردانی، پژوهش و تهیه کنندگی محمدرضا محمدی نجات از شب گذشته به روی آنتن شبکه مستند سیما رفته است و پخش آن تا دوشنبه از ساعت 20:30 از شبکه مستند سیما پخش ادامه دارد.
دیگر عوامل این مستند عبارتند از: نگارش: مصطفی نیکزاد، مشاور نظامی: امیر غلامحسین دربندی، دستیار کارگردان: مصطفی نجفی، تصویر: محمد رضا محمدی نجات، سید اکبر رضوی، اکبر گزاری، دستیار تصویر و صدا: اردشیر حیاتی فر، تدوین: محمد حسین صفری، مجری طرح: محمدرضا محمدی نجات، گوینده: علی اصغر قره خانی.
انتهای پیام/


نظرات شما

ارسال دیدگاه

Protected by FormShield

lastnews

دوره های پاییزه ی موسسه تبسم مهر

آغاز تولید فیلم کوتاه چوپان با مجری طرحی موسسه فرهنگی هنری تبسم مهرنیکان

مدیرعامل صندوق اعتباری هنر خطاب به صدابردار سینمای ایران: دست های مهربانت را به گرمی می فشاریم/ تجلیل از یک عمر سخت‌کوشی همسر استاد شاهوردی

ادبیات آذری را جدا از ادبیات فارسی نمی‌دانیم/ حمایت از اصحاب فرهنگ و هنر را وظیفه خود می‌دانیم

مجارستان: ضدحملات اوکراین «حمام خون» به‌راه می‌اندازد

نه بیرانوند از پرسپولیس می‌رود نه بازیکن دیگری/ شرط ماندن یحیی

بدرقه تیم فوتبال نوجوانان با حضور امیر قلعه نویی و عنایتی

اسرائیل با نقص جدی کادر پزشکی و بیمارستانی روبروست

افزایش شمار جان‌باختگان تصادف قطار در هند به 288 نفر

دشمنان تلاش می‌کنند نسل جوان را نسبت به روحانیت بدبین کنند

انتخاب موقت اعضای هیات اجرایی کارگروه هنرمندان انجمن خادمان قرآن

قیمت سکه و طلا 10 خرداد 1402/ ریزش قیمت ادامه دارد

ایران کشوری کاملاً امن و مقصدی مطمئن و جذاب برای گردشگران است

تولید نفت ایران به 2 میلیون و 750 هزار بشکه در روز رسید

ورود منابع، کاهش نرخ ارز را همراه خواهد داشت

سریال ماورایی ده‌نمکی به‌زودی کلید می‌خورد/ در تدارک «رستگاری»

وجود 700 اسیر فلسطینی بیمار در زندان‌های رژیم صهیونیستی

ارائه وام عتبات عالیات به دانشجویان تا سقف 5 میلیون تومان

زلزله 4.8 ریشتری سرخس خراسان رضوی را لرزاند

افزایش رگبار باران در 10 استان کشور

واریز 20 درصد اضافه یارانه کالابرگ سه دهک کم‌درآمد از امروز

ترافیک نیمه‌سنگین در محور چالوس

آماده مقابله با هرگونه تعرض دشمنان به آرمان‌های امام (ره) هستیم

برگزاری دوره های آموزشی بازیگری با حضور استاد ارجمند آقای امید زندگانی

ارتش رژیم صهیونیستی به خودروی زرهی «ایتان »مجهز می‌شود

عالیترین مقام کشور ترکمنستان سه شنبه به تهران می‌آید

مخبر: ایران نگاه ویژه‌ای نسبت به مناسبات خود با عمان دارد

«بازی» ایرانی برگزیده جشنواره ایتالیایی شد

افزایش نرخ تاکسی‌های اینترنتی باید به تصویب شورای شهر برسد

دستگیری ماموران قلابی در تهران

برنامه‌ریزی دستگاه‌ها برای اوقات‌ فراغت جوانان

شناسایی 82 بیمار جدید کرونایی در کشور/ 2 نفر فوت شدند

قیمت سکه و طلا 7 خرداد 1402/سکه به 30میلیون و 600 هزار تومان رسید

تذکر فرمانده نیروی زمینی ارتش به همسایگان شرقی

کوروش زارعی در تدارک یک نمایش میدانی بزرگ/ اجرا در حوزه دفاع مقدس

شرط «یک سال رهن بودن سند خودرو» حذف شد

بانک‌ها اشتیاق به مال‌سازی دارند نه اعطای وام مسکن

سازمان لیگ: سهمیه تماشاگران استقلال و پرسپولیس برابر است

استقلال دست‌بردار داوری نیست/کنایه به پرسپولیس و فشار به فدراسیون

هادی ساعی برترین تکواندوکار المپیک 2008 پکن شد

مهاجم 16 ساله پورتو: الگوی من مهدی طارمی است

هوای تهران آلوده شد/ افزایش شاخص ذرات معلق

درخواست حجت الاسلام قرائتی از رییس جمهور

مهلت ثبت‌نام هنرمندان در سامانه نهضت ملی مسکن تمدید شد

توصیه‌های وزارت حج و عمره عربستان خطاب به میهمانان خانه خدا

انهدام ده‌ها مخفیگاه داعش در 3 استان عراق

یک مرزبان ایرانی در درگیری امروز با طالبان به شهادت رسید

کشف 250 هزار دلار غیرقانونی از یک شرکت خصوصی در سعادت آباد

با دستیاری به نام تاکو؛ تیک تاک با هوش مصنوعی پاسخ جستجوی کاربران را می دهد

رئیسی در دیدار دبیرکل اوپک: اعضای اوپک با تقویت انسجام مانع اختلاف‌اندازی غربی‌ها شوند