بزرگنمایی:

تبسم مهر - تهران-ایرنا- دانشیار علوم سیاسی دانشگاه مفید قم با بیان اینکه گفتمان بازرگان در رابطه دین و حوزه عمومی میانه روی است، گفت: دغدغه بازرگان جوان این بود مذهبی هایی را که از سیاست کناره می‌گرفتند به سمت فعالیت سیاسی جلب کند و بازرگان پیر هم سعی می‌کرد سیاسیونی را که نگاه ابزاری به مذهب دارند، از این کار بازدارد.

به گزارش روز پنج شنبه خبرنگار سیاسی ایرنا، سید علی میرموسوی روز پنجشنبه در بیست و چهارمین سالگرد درگذشت مهدی بازرگان با موضوع "گفتمان بازرگان و چهل سالگی انقلاب"، گفتمان بازرگان را نوعی نواندیشی دینی و اصلاح طلبی مذهبی در مرز میان تجددگرایی و اسلامگرایی آمرانه دانست و گفت: قرن چهاردهم ، سده ستیز میان دوگفتمان تجدد و اسلامگرایی بود. ابتدای قرن، دوره نگاه اقتدارآمیز تجدد و نیمه دوم قرن نیز زمانه اسلام سیاسی در تقابل با تجدد اروپامدار بود که به شکل اقتدارگرایانه و از بالا به پایین تحت اسلامیسم یا اسلام آمرانه شکل گرفت. اسلامیسم ادعای بازسازی تمدن اسلامی را در سر دارد هر چند از بیرون و درون دچار چالش شده است.
وی با تقسیم بندی زندگی بازرگان به دو دوره جوان و پیر، افزود: بازرگان جوان با تجدد و بازرگان پیر با اسلام آمرانه تجدد داشت. فرهنگ رجایی اندیشمندان مذهبی که در قرن گذشته که به مسائل اجتماعی و سیاسی پرداخته اند به چهار نسل احیاگرای دینی، اسلام انقلابی، اسلامگرا و پسا اسلامگرا تقسیم کرده است. به نظر می‌رسد بازرگان این چهار نسل را طی کرده است.
دانشیار علوم سیاسی دانشگاه مفید قم با تاکید بر اینکه احیاگرایی دینی واکنشی به مذهب ستیزی مدرنیزاسیون بود، خاطرنشان کرد: این گرایش به تقدم اصلاح فرهنگی بر سیاسی باور دارد. نه تنها دغدغه تحول سیاسی ندارد، بلکه از آن پرهیز می‌کند و بر تقویت ارزشهای دینی، بازسازی نهادهای آموزشی و پرورش نسل مذهبی دنبال تاکید دارد.
میرموسوی در ادامه سخنان خود به دو شاخه احیاگرایی دینی اشاره کرد و اظهار داشت: نخست، محافظه کاران حوزوی همچون آیت الله عبدالکریم حائری و مرحوم آیت الله بروجردی است و شاخه دیگر نوگرایان هستند که بازرگان در این دسته جای می‌گیرد. بازرگان پس از پایان تحصیلاتش در پاریس و بازگشت به ایران اساسا چندان به اولویت سیاست نمی‌اندیشید و دغدغه مذهبی و فرهنگی داشت.
عضو شورای علمی مطالعات حقوق بشر دانشگاه مفید، اسلام انقلابی را گرایشی دانست که در پی سیاسی شدن مذهب است و افزود: این نسل واکنشی بود به ایدئولوژهای مارکسیستی و لیبرالیستی در تقابل رژیم گذشته به شکل ایدئولوژی اعتراضی ظهور کرد. اسلام انقلابی دو شاخه حوزوی و نوگرا (علی شریعتی ) دارد. پس از پیروزی انقلاب اسلامی، اسلام گرایی به عنوان ایدئولوژی به دنبال ارائه مدلی از حکومت و اداره جامعه براساس اسلام بود، بطوری که با برجسته کردن جنبه فقاهتی، در پی صورت بندی مفاهیم جدید در چارچوب یک ایدئولوژی اسلامی بود و در چهار دهه گذشته دچار چالش هایی شد و اساسا یکی از وجوه اندیشه بازرگان مرزبندی با این گفتمان بود.
وی در خصوص نسل پسا اسلامگرایی اظهار داشت: این آموزه از دهه 70 به بعد در پی بن بست‌ها و ناکامی اسلام گرایی پدیدار شد و از صورت بندی ایدئولوژیک از اسلام فاصله گرفت و به دنبال بازاندیشی آموزه‌های اسلامی در چارچوب اقتضائات و نیازها و پرسش‌های وضعیت کنونی بود و می‌خواست تفسیری سازوکار از دین با آموزه‌ها و ارزش‌های دنیای جدید به ویژه حقوق بشر و دموکراسی ارائه کند. سیر تفکر بازرگان را می‌توان براساس مناسبتی که با این چهار نسل داشت، تحلیل کرد.
میرموسوی خاطر نشان کرد: بهترین استعاره ای که می‌توان از گفتمان بازرگان ارائه کرد، همان چیزی است که بازرگان تحت عنوان "لولا" و مفصل بیان کرده است. او می‌گوید ما نسلی هستیم مانند لولا ابتدا واسطه نسل جدید و تحصیلکرده و نیروهای سنتی و در مرحله بعد نیروهای ملی و مذهبی و در آخر، میان مردم و نیروهای انقلابی هستیم.
دانشیار علوم سیاسی دانشگاه مفید با اشاره به اینکه بازرگان در عرصه فکری پروژه بسیار گسترده ای داشت، یادآور شد: این موضوع را می‌توانیم در سه مقوله جای بدهیم. نخست آشتی علم و دین که او باور داشت که مذهب و علوم جدید در راستای هدفی مشترک کار می‌کنند و آن چیزی جز کشف حقیقت در رابطه با طبیعت و زندگی انسان در زمین است و عقل را مناسبترین لولا میان علم و دین می‌دانست. دوم ، تفسیر عقلانی و نواندیشانه از دین و سوم هم پیگیری ارتباط درست میان دین و حوزه عمومی بود. بازرگان کوشش می‌کرد نشان دهد دین و حوزه عمومی از راه پیوند و مرز درست با هم ارتباط دارند و این پیوند باید مورد توجه قرار گیرد.
وی با تاکید براینکه دیدگاه بازرگان پیر و جوان در ارتباط با پیوند دین و حوزه عمومی هیچ تغییری نکرد، تصریح کرد: دغدغه بازرگان جوان این بود که مذهبی هایی را که از سیاست کناره می‌گرفتند به سمت فعالیت سیاسی جلب کند، و بازرگان پیر، سیاسیونی را که نگاه ابزاری به مذهب دارند، از این کار بازدارد.
میر موسوی افزود: بازرگان در سخنانی که در اواخر عمر خود داشته است یک ایده را مطرح می‌کند. بر آن پایه سیاست و دین هر دو حوزه‌های جداگانه ای دارند. این حوزه‌ها در عین حال ارتباط نبایستی باهم آمیختگی داشته باشند و یکی بر دیگری تسلط پیدا کند.
وی ادامه داد: بازرگان در ابتدای کار فکری خود در ایران با دو چالش روبرو بود؛ یکی تجددخواهانی بودند که تصور می‌کردند عقب ماندگی ایران ریشه در مذهب دارد و دیگر، محافظه کارانی بودند که راه چاره را فاصله گرفتن از سیاست می‌دیدند. بازرگان جوان با تمام کوشش می‌خواست هموطنانش را از نسبت میان دین و سیاست و اهمیتی که مذهب در زندگی سیاسی دارد آگاه کند. او می‌گفت باید برداشت درست از اسلام را مبنا قرار دهیم. در وضعیتی که اسلام از طریق ایدئولوژی‌های شرقی و غربی تهدید می‌شد، نمی‌توانیم اسلام را با همان برداشت گذشته مطرح کنیم. او اسلام را آیین میانه روی معرفی می‌کرد و معتقد به مرزبندی میان مذهب و سیاست بود.
دانشیار علوم سیاسی دانشگاه مفید یادآور شد: تسلط سیاست بر مذهب موجب کاربرد ابزاری دین می‌شود و آن را در راستای مقاصد سیاسی مورد بهره برداری قرار می‌دهد و تسلط مذهب بر سیاست هم موجب نارواداری و تفتیش عقاید می‌شود.
میر موسوی گفت: بازرگان معتقد بود دین پاسخ به پرسش‌های کلیدی زندگی را می‌دهد، ولی سیاست درصدد این است ابزارهای رسیدن به آن هدف را بیان کند. البته مرز میان آن دو حساس است و جدایی میان آنها را دشوار می‌دانست. به همین دلیل در معرض افراط و تفریط است. تفریط در سیاست زدایی بیش از حد دین و افراط در سیاسی شدن دین است.
وی افزود: در ارتباط با نسبت میان دین و حوزه عمومی سه تصویر می‌توانیم داشته باشیم. نخست، تصویر ارائه شده در جهان سکولار که دین را به حوزه خصوصی تبعید می‌کرد. دوم، تصویر امروزین که اسلام به شکل آمرانه و از بالا اعمال می‌شود و سوم نیز که توسط بازرگان در حوزه دین و حوزه عمومی ارائه شد، آمرانه نبودن دین به رغم حضورش در حوزه عمومی است.
دانشیار علوم سیاسی دانشگاه مفید تاکید کرد: بخش قابل توجهی از چالش هایی که در چهل سالگی انقلاب اسلامی مواجه هستیم به این دلیل است که این تصویر را مورد توجه قرار ندادیم. گفتمان بازرگان در رابطه دین و حوزه عمومی میانه روی است. اگر یک نظام ابزارهای تغییر خودش را نداشته باشد ابزارهای حفظ کردن خودش را ندارد.
به گزارش ایرنا، بیست و چهارمین سالگرد درگذشت مهدی بازرگان نخست وزیر دولت موقت و دبیرکل پیشین نهضت آزادی عصر پنجشنبه با حضور برخی شخصیت‌های سیاسی در کانون توحید تهران برگزار شد. وی در سال 1340 با تایید مصدق، به ﻫﻤﺮﺍه ﯾﺪﺍﻟﻠﻪ ﺳﺤﺎﺑﯽ ﻭ سید ﻣﺤﻤﻮﺩ ﻃﺎﻟﻘﺎﻧﯽ ﻧﻬﻀﺖ ﺁﺯﺍﺩﯼ را تاسیس کرد. بازرگان پس از پیروزی انقلاب اسلامی به عنوان اولین نخست وزیر جمهوری اسلامی انتخاب شد که عمر دولتش با تسخیر لانه جاسوسی توسط دانشجویان خط امام در سال 1358 به پایان رسید. سرانجام وی در سی دی ماه سال 1373 در 87 سالگی در زوریخ درگذشت.
سیام**3202**1584
انتهای پیام /*